Zihin Felsefesi Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sokrates öncesi filozoflarda “zihin felsefesi”ne dair nasıl bir çizgi gözlemlemekteyiz?

Bunlardan birincisi ilk örneklerini doğa filozoflarında gördüğümüz, doğalcı bilimsel yaklaşımdır. İkincisi, Antik Çağın genel düşünme sistemine egemen olan mistik yaklaşımdır. Thales’den başlayarak Miletli düşünürler, bir ölçüde Elealılar, doğrudan sorun edinmeseler de zihin ve bedenin birbirinden ayrı olmadığını, bir bütün olduğunu, bütün gerçekliği tek bir tözden ibaret olarak görmenin mümkün olduğunu göstermişlerdir. Buna karşın Pythagorascılar doğu mistisizmini Yunan dünya görüşünü oluşturan, bugün “bilimsel” diye adlandırılabilecek anlayışla birleştirmişlerdir.

“psyche” kelimesi İlyada destanında hangi anlamlarda kullanılmıştır?

Sonraları ruh ya da bilinçli zihin anlamına gelen psyche kelimesi çoğu kere kan, can veya nefes gibi yaşamın özüne ilişkin bir anlam taşır.

İlyada’da zihin kavramı ne şekilde ele alınmaktadır?

İlyada’da zihin kavramı doğrudan değil, ama bilinç sahibi bir insanın Tanrı’larla ilişkisi çerçevesinde ele alınır.

Prometheus nasıl bir hikaye olarak kurgulanmıştır?

Prometheus ateşi Tanrılardan çalarak insanlara verir ve iktidar gücünün temsilcisi Zeus
tarafından cezalandırılarak Kafkas dağının zirvesinde ölüme terk edilir. Bir kartal sürekli Prometheus’un ciğerini yer, ciğer yendikçe kendini yeniler. Prometheus’un acısı uzayıp gider. En sonunda Herakles gelip Prometheus’un acılarına son verir.

İyon düşünce geleneğinde nasıl “akıl” anlayışı vardır?

İyon düşünce geleneğinde, varlık olarak insan, doğanın bir parçasıdır. Yapı bakımından insan, doğasıyla evren birbirlerine simetriktir İnsanı anlamak ve açıklamak, evreni anlamak ve açıklamak demektir. Onlar, “aklın sadece insan zihninin özel bir yetisi olduğunu” (Horkheimer; 1994) düşünen günümüz akılcılığından farklı bir akıl anlayışına sahiptiler.

Milet okulu düşünürleri kimlerdir?

Thales, Anaximandros ve Anaximenes sayılabilir.

Phrónêsis kavramını açıklayınız.

Phrónêsis, bilgelik, pratik bilgelik, aklı başındalık (düşünme ve akıl sağlamlığı) anlamlarına gelir. Homeros’un İlyada destanında phren ya da thumos terimleriyle karşılanan bu kavram manevi kudret, akıl, zihin, tin, düşünme gücü, anlama, anlayış gibi terimlerle ifade edilir.

Herakleitos Antik Yunan’da ilk kez hangi unsurlar arasında bir ayrım yapmıştır?

Antik Yunan’da ilk kez, duyu organlarıyla algıladığımız görünüşler alemi ve esas gerçeklik alemi arasında bir ayrım yapmıştır (Jones, 1970: 16).

Parmenides, şiire nasıl bir fonksiyon yüklemiştir ve bunun hangi açıdan Platon felsefesi ile benzerliği bulunmaktadır?

Parmenides’in şiiri, saf varlık ve saf düşünme alanını, algı ve kanılar dünyasının tam karşısına koymuştur. Bu alan, aynı zamanda, hakiki bilginin (episteme) zemini olan, Platon’un değişmez, kalıcı idealarının ya da formlarının alanıdır.

Parmenides’ten kendisinden önceki düşünürlerden hangi noktada ayrılarak bir yenilik getirmektedir?

Parmenides’ten önceki düşünürler, deneyimlerin düşünme yoluyla işlenmesi üzerinde dururken Parmenides, düşün tarihinde ilk defa, varolanın niteliklerinin salt düşünme yoluyla irdelenmesi fikrini ortaya atmıştır.

Parmenides’in bir ve tek olan ve hiç değişmeyen varlığına karşı, Empedokles,hangi noktada ondan ayrılarak evrendeki değişimi ve dönüşümü nasıl açıklamaktadır?

Parmenides’in bir ve tek olan ve hiç değişmeyen varlığına karşı, evrendeki değişimi ve dönüşümü, çoğulcu bir anlayışla açıklamak isteyen Empedokles, ahlak alanına girerek, insani güdüleyiciler olan “sevgi” ve “nefret” kuvvetlerini tözleştirmiştir.

Empedokles’teki “nous” zihin kavramı nasıl bir bağlamda ele alınmaktadır?

Empedokles’teki ahlaki tözsel dayanaklar olan sevgi ve nefrete karşı çıkarak, onların yerine üzerinde işlediği kütleden ayrı, zihinsel bir ilke olan”nous” (Yunanca’da zihin) kavramını geçirmiştir.

Demokritos’ta hangi tür bilgi zihinsel süreç ile elde edilmektedir?

Demokritos, birisi hakiki, diğeri yanılsamalı olan, iki bilgi türü olduğunu söyler. Yanılsamalı bilgi duyum algısı yoluyla edinilirken diğeri, zihinsel bir süreçle elde edilir. Atomların dünyası doğrudan algıya açık olmadığı için onların bilgisi diğer yoldan edinilir. Algısal bilgi diğerinden düşüktür.  

Protagoras’a bütün bilgimizin kaynağı nedir?

Protagoras, bütün bilgimizin, yalnızca deneyimden geldiğini savunan en ünlü sofistlerden biridir.

Orphik mistisizmi felsefesini açıklayınız.

Orphik mistisizmi ruhun tanrısal varlığıyla bedenin maddesel varlığının sürekli birbiriyle çatıştığını ve ruhun bir gün içine düştüğü benden hapishanesinden kurtulup yeniden tanrısal doğasına kavuşacağına inanan çileci bir varoluş felsefesidir. Yalnız Pythagoras ve Empedokles’i etkilemekle kalmamış, Platon’un ruh öğretisini de etkilemiştir.

Platon’nun Phaidon diyaloğunda ve Devlet’in 10. kitabında dile getirdiği ve Pythagorasçı düşünceden etkilenen, zihin ile alakalı olan konular hangileridir?

Pythagorasçı ruh göçü inancı, bununla bağlantılı zihin beden düalizmi, daha sonra Platon’u etkilemiş, Platon’nun Phaidon diyaloğunda ve Devlet’in 10. kitabında dile getirilmiştir.

Demokritos tarafından geliştirilmiş olan Atomculuk felsefesinin temeli hangi düşünceye dayanmaktadır?

Atomculuk maddeci bir görüştür ve evrenin tamamen boşluktan ve nesneleri şekillendirmek üzere bir araya gelmiş atom adı verilen özlerden oluştuğunu ileri sürer. MÖ. 5. yüzyılda Leukippos tarafından ortaya atılmış ve Demokritos tarafından geliştirilmiştir.

Sofistler’in temel ilgisi hangi alana yönelmiştir?

Sofistler MÖ. 5. yüzyılda Atina’da para karşılığı eğitim veren gezgin öğretmenlerdir. İlgilerini doğada olup bitenlerin gerçek nedensel bağlamlarını araştırmaya yönelten doğa filozoflarının aksine sofistler ilgilerini düşünen ve toplumsal bir varlık olarak insana ve onun eğitimine yöneltmişlerdir.

Antik Yunanda, sistematik felsefe anlayışının ilk temsilcisi olarak kim kabul edilir ve felsefesinin temelinde ne yatar?

Antik Yunanda, sistematik felsefe anlayışının ilk temsilcisi olarak kabul edilen Platon’un felsefesinin temelinde, duyularımızla bildiğimiz dünyanın, tam olarak gerçekliğinin olmadığı inancı yatar.

Platon’a göre filozofun amacı nedir?

Sofist Gorgias’ın iddia ettiği gibi, şeylerin bilgisine sahip olmak imkansız değilse duyumun geçici, değişen nesnelerinin ötesinde, değişmeyen ve mükemmel nesneler dünyası olmalıdır; filozofun amacı da bu dünyayı keşfetmektir.

Platon, kanılara neden gerçek bilgi olarak bakmaz?

Kanılara konu olan şeyler değişen, görünüşteki şeyler olduğu için gerçekten bilinemezler. Dolayısıyla kanılar, akla dayalı felsefi bilgiye nazaran daha aşağı konumdadırlar.