Osmanlı Türkçesi Metinleri 1 Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Osmanlı döneminde Akdeniz için kullanılan terim nedir?

Bahr-i Sefîd.

“Ahmet Cevdet Paa’nın müellifi olduğu eserin adı nedir?

Tarih-i Cevdet.

Arapça yapılarda “Sülâsî mücerred masdar ism-i fâ?illeri”ne örnek veriniz?

Ârif (irfân) Fâ?il.

Arapça yapılarda “Calî masdarlar”abir örnek veriniz?

Bahr-i Sefîd “Ma?iyyet”

“İngiltere ve Felemenk ilçileri vekîlleri ve Sicilya ilçisi ve sâ’ir iktizâ idenler ikişer üçer da?vet olunup, merâsim-i âdî icrasından sonra, vech-i meşrûh üzre her birinin devletlerinin baş cenerallerine ve cumhurlarına tahrîr olunan mektûb-ı âlî teslîm ve husûs-ı mezbûr lisânen dahi müzâkere ile cevâblarının vürûdı tenbîh buyurulmağla bu maddenin îzâh u izhârı kasdıyla irsâl buyurulan mekâtîb-i Aliyyenin bir sûreti tastîr-i sahîfe-i eser kılındı.”

“İngiltere ve Felemenk elçi vekîlleri ve Sicilya elçisi ve diğer icap edenler ikişer üçer davet edilmeli, basit bir merasim sonrası, her bir devletin baş generalleri ve konseyleri için yazılan yüce mektuplar teslim edilmeli ve anılan konular kendileriyle sözlü olarak da görüşülmeli, mektupların cevaplarının beklendiği tenbih buyurulmalıdır. Konunun daha iyi anlaşılması için gönderilen yüce mektupların bir örneği burada satırlara geçirilmiştir.”

Arapça yapılarda “Mezîdün-fîh ism-i fâ?il”e örnek veriniz?

mutasarrıf Mütefa??il (tefe??ul).

Arapça yapılarda “Sülâsî mücerred masdar ism-i fâilleri”ne bir örnek veriniz?

Cânib fâ‘il vezninde.

“Târîh-i Cevdet’in mebde’i olan bin iki yüz seksen sekiz sene-i hicriyyesi Devlet-i Aliyye’ce bir hadd-i fâsıl gibi olup andan sonra vuku?âtın rengi tagayyür etmişdir.”

cümlesinin günümüz Türkçe’sindeki karşılığı nedir?

“Cevdet Tarihinin başlangıcı olan 1288 hicri senesi Osmanlı Devleti için bir dönüm noktası olup bundan sonra olayların rengi başkalaşmıştır.”

Arapça yapılarda “Sülâsî mücerred masdarlar ve vezinleri”ne bir örnek veriniz?

vürûd fu‘ûl.

Arapça yapılarda “Cem?-i mükesser”e örnek veriniz?

Vükelâ Fu?alâ.

“İzzî Tarihi” olarak bilinen eserin müellifi kimdir?

İzzî Süleyman Efendi.

Arapça yapılardan “Sülâsî mezîdün-fîh masdarlar”a örnekveriniz?

İttifâk İfti?âl.

Arapça yapılarda “Sülâsî mücerred masdar ism-i mef?ûlleri”ne örnek veriniz?

Maksûd (kasd) Mef?ûl.

“Ber-minvâl-i muharrer” ifadesi ne için kullanılmaktadır?

Yazıldığı-tahrir olduğu üzere.

Arapça yapılardan “Sülâsî mücerred masdar ism-i fâilleri”ne bir örnek veriniz?

zâbit fâ‘il vezninde.

Farsça yapılarda “sıfat tamlaması”na örnek veriniz?

Mekâtîb-i aliyye .

“İslam beldelerinde sakin olanlar-oturanlar, Müslüman halk” Tanımı yapılan terim nedir?

Sükkân-ı bilâd-ı İslâmiyye.

Farsça yapılarda “Atıf vav’ıyla yapılmış birleşik isimler”e örnek veriniz?

Sulh u salâh.

“… Binâ’en-alâ zâlik, maksûda şürû?dan mukaddem düvel-i sâlifenin ve ale’l-husûs Devlet-i Aliyye’nin vekayi?-i külliyye ve ahvâl-i umûmiyye-i mâziyesi ve Mısır ve Kırım gibi kıta?ât-i mühimmesinin vekayi?-i meşhûresi ile târîh mutâla?a idenlere lâzım olan ba?z-ı ma?lûmât-ı mühimme ber-vech-i âtî icmâlen fasıl fasıl beyân olunmak münâsib görülmüştür…” Metni günümüz diline çeviriniz?

“Bundan dolayı, asıl söylemek istediğimize başlamadan önce geçmiş devletlerin ve özellikle yüce Osmanlı Devleti’nin büyük olaylarını ve geçmişteki umumi durumunu ve Mısır ve Kırım gibi önemli memleketlerinin bilinen hadiseleri ile tarih okuyucularına gereken bazı önemli bilgileri aşağıda kısaca ve bölüm bölüm beyan etmek uygun görülmüştür.”

Arapça yapılardan “Cem?-i mükesser”e örnekveriniz?

Memâlik Mefâ?il.

Arapça yapılarda “tamlamalara” örnek veriniz?

Muharremü’l-Harâm (Muharrem ve harâm ile) Harâm olan Muharrem ayı.

Farsça yapılarda” zincirleme tamlamalar”a örnek veriniz?

Cenâb-ı Hüdâvendigâr-ı Âlem.

Arapça yapılarda “Sülâsî mezîdünfîh masdarlar”a bir örnek veriniz?

müsâ?ade mufâ?ale

Farsça yapılarda “birleşik sıfat”a örnek veriniz?

Cihân-gîr.

Arapça yapılarda “Sülâsî mücerred masdarlar ve vezinleri2ne örnek veriniz?

Halâs Fa?âl.

“Âsitâne-i sa?adet” kelimesinin anlamı nedir?

Saadetli yer, İstanbul’un isimlerinden.

Arapça yapılarda “Mezîdün-fîh ism-i mef?ûl”e örnek veriniz?

Mürekkeb Mufa??al (tef?îl).

Farsça yapılarda “isim tamlamaları”na bir örnek veriniz?

Kemâl-i hirâs-ı cân.

Arapça yapılarda “Cem‘-i mü’ennes”e bir örnek veriniz?

Nebâtât (-ât eki ile).

“Soylular sınıfı, meşhûr ve muayyen aileler topluluğu” anlamına gelen gelime nedir?

“Zâdegân”.

“Hâsıl-ı kelâm, bu mesâ’ibe ibtilâmız rûz-ı Kasım’dan otuz yedi gün mukaddem olup ve sene-i merkume şitâsında cânib-i âsumândan rîzân olan berf ü bârân bi’l-cümle üzerimizden geçmek vechile, rûz-ı Hızr’a yedi sekiz gün kalınca yedi aya karîb müddetde, bâzen ayu balığı muhârebesinde ve ba‘zen ağziye-i reddiyye te’sîrinden vefât idenlerin luhûmunu ekl iderek…” metni bugünkü dile çeviriniz?

Özetleyecek olursak, bu zorluklara düşkünlüğümüz kasım ayından otuz yedi gün önce oldu. Anılan sene kışında da gökyüzünden yağan kar, yağmur, ne var ise üzerimizden geçti. Mayıs ayına yedi sekiz gün kalıncaya kadar, yedi aya yakın müddette, bazen ayı balığı muharebesinde ve bazen vücutları yediklerini kabul etmediğinden vefat edenlerin etlerini yedik.”

Arapça yapılarda “Sülâsî mücerred masdar ism-i mef‘ûller”e bir örnek veriniz?

Mezbûr mef‘ûl vezninde.

Subhî Memet Efendi’nin müellifi olduğu eserin adı nedir?

Subhî Tarihi.

Arapça yapılarda “Mezîdünfih İsm-i Mef‘ûl”e bir örnek veriniz?

müsemmâ mufa??al (tef?îl).

Arapça yapılarda “mimli masdar”a bir örnek veriniz?

Meşakkat Mef’alet.

Arapça yapılardan “Cem‘-i mükesser”e bir örnek veriniz?

cevânib (taraflar-yönler) fevâ‘il.

Arapça yapılardan “Sülâsî mücerred masdarlar ve vezinleri”ne bir örnek veriniz?

himmet fi‘let.

Subhî Tarihi kim tarafından neşredilmiştir?

Mesut Aydıner

Farsça yapılarda “Atıf vavıyla yapılan birleşik isim”e örnek veriniz?

Cevr ü cefâ.

“Lakin Nemçe memâliki fî’l-asl yedi ve hâlâ dokuz aded hükûmetten ibâret
olup, bu dokuz aded hükûmetlerin her birine birer Hersek mâlik ve …………………… olmağla
beynlerinde çâsâr ta?bîr eyledikleri imparator olmağın…”

cümlede boş bırakılan yere uygun gelen kelime hangisidir?

Mutasarrıf

Arapça yapılarda “Sülâsî mezîdün-fîh masdarlar”a örnek veriniz?

Mu?âvenet Mufâ?ale(t).

Mülhak  İsm-i Mef ‘ûlünün if?âl veznindeki hâli nedir?

İlhak

“Hâsıl-ı kelâm, bu mesâ’ibe ibtilâmız rûz-ı Kasım’dan otuz yedi gün ……………………. olup
ve sene-i merkume şitâsında cânib-i âsumândan rîzân olan berf ü bârân bi’l-cümle…”

cümlede boş bırakılan yere uygun gelen kelime hangisidir?

Mukaddem

Yazıldığı – tahrir olduğu üzere anlamını taşıyan kelime hangisidir? 

Ber-minvâl-i muharrer

Arapça yapılarda “ism-i mekanlar”a bir örnek veriniz?

Mahal Mef‘âl.

“Muharremü’l-Harâm” ifadesinin anlamı nedir?

Hicri ayların birincisi.

“Hükm’ün cem?i, hükümler, emirler, fermanlar” anlamına gelen kelime nedir?

“Ahkâm” .

“Allah saltanatının koruyuculuğunu, gölgesini uzun etsin, hükmü her yere yayılsın.” cümlesinin Arapça karşılığı nedir?

Medda’llâhu zilâle saltanateh.

Arapça yapılarda “Mezîdünfih İsm-i Fâ‘il”e bir örnek veriniz?

müteveccih mütefa??il(tefe??ül).

“Ve eğerçi, zîrde beyân olunacağı vechile, Devlet-i Abbâsiyye’nin evâhırında memâlik-i islâmiyyede zuhûra gelen ihtilâlât-ı azîme hasebiyle, hılâfet ve saltanat ayrılarak, hılâfet bir riyâset-i dîniyye ve saltanat riyâset-i mâddiyye derecesine vardı ise de mu’ahharan Devlet-i aliyye-i Osmâniyye’nin zuhûruyla millet-i islâmiyye teceddüd iderek yine hâlet-i asliyyesini buldu.”

Yukarıdaki cümlede koyu puntoyla yazılmış kelimenin anlamı nedir?

Aşağı, alt anlamlarındadır.

Araaaaaaça yapılardan “Mücerred Rubâ‘î Masdar”a örnek veriniz?

Saltanat fa‘lele(t).

“Hükûmet-i mâddiyye dahi üç kısımdır. Hükûmet-i mutlaka, hükûmet-i meşrûta, hükûmet-i cumhûriyyedir.”

Yukarıdaki cümlede hangi yönetim şekillerinden bahsedilmektedir?

Mutlak Monarşi-Meşruti Monarşi-Cumhuriyet

Farsça yapılarda “Atıf vav’ıyla yapılmış birleşik isimlere” bir örnek veriniz?

hamd ü senâ.

Osmanlı resmî tarihçilerine ne ad verilir?

Vak‘anüvis

Farsça yapılarda “İsim tamlamalarına” örnek veriniz?

kavâ?id-i düvel.

“Sâlifü’l-beyân” tamlamasının anlamı nedir?

Bildirilmiş, sözü–beyanı geçmiş anlamlarındadır.

“Süne Boğazı’na götürüp ihrâc itmeleriyle mahall-i merkumda dahi tashîh-i mizâc idinceye dek birkaç gün tevakkuf u meks idüp, ba‘dehû herkes vatân-ı me’lûfesi cânibine âzim ü râhî oldu” deyü hatm-i kelâm eyledi.”

cümlesinin günümüz Türkçe’sindeki karşılığı nedir?

“Süne Boğazı’na götürüp karaya çıkardılar. Mizâcımız düzelip kendimize gelinceye kadar
bir kaç gün orada kalıp oyalandık. Daha sonra herkes kendi vatanı tarafına doğru yola
çıktı.” diyerek sözlerine son verdi.” şeklindedir.

Ma?iyyet sözcüğü Arapça masdar türlerinden hangisine örnektir?

Ca’lî masdar

“Bundan akdem Nemçe çâsârı bilâ-evlâd-ı zükûr vefât ittikde, Nemçe devletinin erkân
ü ricâli ittifâklarıyla müteveffânın velîahdı olan kızını çâsâriçe olmak üzre ihtiyâr ü i?tibâr
itmişler idi.” cümlesinde geçen Nemçe neresidir?

Avusturya

“Ashâb” kelimesinin anlamı nedir?

Sahib’n cem?i, Peygamber Efendimizi görüp onun sohbetinde bulunanlar.

“Ale’l-husûs” kelimesinin anlamı nedir?

Özellikle.

Arapça yapılarda “Sülâsî mücerred masdar ism-i mef‘ûller”e örnek veriniz?

Mektûb mef‘ûl vezninde.

Oy çokluğu anlamına gelen Arapça tamlama nedir?

Ekseriyet-i ârâ

“Âhirü’l-emr” kelimesinin anlamı nedir?

En nihayet, en sonunda.

Subhî Mehmed Efendi ne zaman vak’anüvislik yapmıştır?

I. Mahmud dönemi (1730-1754)

Hıdrellez anlamına gelen Farsça tamlama nedir?

Rûz-ı Hızır

Süleyman Efendi’nin kaleme aldığı ve Osmanlı Devleti’nin Şubat 1744 ile 1752 yılları arası olaylarının anlatıldığı vekayinamenin adı nedir?

İzzî Târihi

Sülâsî mücerred masdarlardan olan “Hükm” hangi vezinle yazılır?

Fu?l

Eşyâ-yı mütenevvi?a  kelimesinin anlamı nedir?

Çeşitli-türlü eşya anlamındadır.