Osmanlı Türkçesi Metinleri 1 Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Arapça yapılarda “Sülâsî mücerred masdar ism-i fâilleri”ne bir örnek veriniz?

Sâkin fâ‘il vezninde

Osmanlı’da şehirlerin inzibat işlerine bakan görevlinin adı nedir?

Subaşı

“imaret” kelimesinin anlamı nedir?

Mâmur etmek, şenlendirmek. Mâmurluk. Hayrat için fakirlere yemek verilen yer.

Oruç Bey’in Osmanlı tarihini konu alan eserin adı nedir?

Tevârîh-i Âl-i Osmân

Farsça yapılarda “isim tamlaması”na bir örnek veriniz?

Hicret-i Nebeviyye (Peygamber’in hicreti)

Arapça yaplara “Sülâsî mücerred masdar ism-i mef ‘ûller”e bir örnek veriniz?

merhûm mef‘ûl vezninde

Arapça yapılarda “Metindeki Bazı Sülâsî mezîdünfîh masdarlar”a bir örnek veriniz?

istikbâl istif‘âl

Arapça yapılarda “Mezîdünfih İsm-i Fâ‘il”e bir örnek veriniz?

mu‘allim mufa‘‘il (tef‘îl)

Arapça yapılarda “Mezîdünfih İsm-i Mef ‘ûl”e bir örnek veriniz?

muhtasar müfte‘al (ifti‘âl bâbından)

Farsça yapılardan “Atıf vav’ıyla yapılmış birleşik isimler”e bir örnek eriniz?

cebe vü cevşen

“Ahd” kelimesinin anlamı nedir?

Vâdetme. Söz verme. Vefâ. Yemin. And. Misak. Asır. Devir. Tevhid. Mukavele.

“Birbirinden kesmek ve kesişmek, muayyen bir kira karşılığında arazinin kesime verilmesi ve ekilen toprak için verilen muayyen vergi” gibi anlamları olan kelime nedir?

mukata‘a

“ Ermiş kimselerin gösterdiklerine inanılan, doğaüstü, şaşkınlık uyandırıcı davranış veya durum. Bağış, kerem. İkram, ağırlama” anlamına gelen kelime nedir?

“Kerâmet”

Farsça yapılardan “Birleşik Kelimeler [izâfet kesresi (-i) kaldırılarak yapılan sıfatlar]”a bir örnek veriniz?

Serhoş

Arapça yapılarda “Cem‘-i mükesser”e bir örnek veriniz?

cevânib (cânibler, taraflar) (fevâ‘il vezni ile)

Arapça yapılarda “Cem‘-i müennes”e bir örnek veriniz?

kelimât (-ât ile)

“Toprak bütünlüğü ve siyasal örgütü olan bir ulusun oluşturduğu hukuksal varlık. Büyüklük. Mevki. Mutluluk. Talih. Zenginlik” anlamlarına gelen kelime nedir?

“Devlet”

“Tevârîh-i Âl-i Osmân” adlı eserin yazarı kimdir?

Aşıkpaşazade

Farsça yapılardan “Farsça isim tamlamaları”na bir örnek veriniz?

ehl-i İslâm (İslâma mensup olanlar)

Farsça yapılardan “isimden türetilmiş sıfat”lara örnek veriniz?

cedd ber-cedd

Arapça yapılardan “Arapça tamlamalar”a bir örnek veriniz?

Rabbü’l-âlemîn (“Rabb” ve “âlem” kelimeleri ile “âlemlerin Rabbi”)

Arapça yapılardan “Cem‘-i mükesser”e bir örnek veriniz?

ganâ’im (fe‘â’il vezni ile)

Arapça yapılardan “Cem‘-i müzekker”e bir örnek veriniz?

mü’minîn (-în eki ile)

Arapça yapılardan “Sülâsî mücerred masdar ism-i mef ‘ûllere bir örnek veriniz?

mel‘ûn (la‘net) mef‘ûl vezninde

Farsça bir kelime olan “Leşker” kelimesinin Türkçe karşılığı nedir?

“Asker”

Arapça yapılardan “Sülâsî mücerred masdar ism-i fâilleri”ne bir örnek veriniz?

fâzıl (fazl, fazîlet) fâ‘il vezninde

Arpça yapılarda Sıfat-ı müşebbehe’ye bir örnek veriniz?

fakir

Arapça yapılardan “İsm-i mekân”a bir örnek veriniz?

medrese (mef‘ale)

Arapça yapılardan “İsm-i mensub”a bir örnek veriniz

Nizâmî

“Ve ikinci gün fukarâ tâ’ifesi da‘vet olundı, anlara dahi ta‘zîmler olundı, şâhın atâları bunlara dahi yetişdi, ve bunlar dahi kanûn-ı fukarâ üzere edeblerin yerine getirdiler, pâdişâha gayet hoş geldi. Üçünci gün ümerâ da‘vet olundı, ve hem bunlara dahi kanûn-ı pâdişâhî nice ise öyle sohbetler ve işretler olundı, ve bir nice günlük yollardan atlar seğirtdiler, mübâlağa öğdüller virdiler, elhâsıl seğirdenin hiç birini mahrûm komadılar.” Metni bugünki dile çeviriniz?

“İkinci gün fukara zümresi davet edildi. Onlara da hürmetler gösterildi. Padişahın bahşişleri bunlara da ulaştı. Bunlar da fukara kanunlarına uygun olarak padişaha edep ve saygılarını gösterdiler. Padişaha oldukça hoş geldi. Üçüncü gün ümera davet edildi. Bunlara da padişah kanunu nasılsa öylece sohbetler, eğlenceler yapıldı. Birkaç günlük yollardan atlar koşturdular. Çok sayıda ödüller verdiler. Kısaca koşuya katılanların hiçbirisini mahrum bırakmadılar.”

Arapça yapılardan “Sülâsî mezîdünfîh masdarlar”a bir örnek veriniz?

ihtisâr ifti‘âl

Arapça yapılardan “Sülâsî mezîdünfîh masdarlar”a örnek veriniz?

i‘tikad (ifti‘âl)

“hil‘at” kelimesinin anlamı nedir?

Yüksek makamdakilerin beğendiği kimseye ve takdir edilen kişilere giydirdiği değerli, süslü elbise. Kaftan.

Farsça yapılarda “isim tamlaması”na bir örnek eriniz?

bîmâr-hâne

Arapça yapılarda Cem‘-i müzekker”ebir örnek veriniz?

mücâhidîn (-în ile)

“Bu tarafdan Rûm tâ’ifesi tekûrı oğlını bir nice bin kâfir ile ehl-i İslâm üzerine gönderdi. Sultân Alâeddîn’e haber oldı, her tarafa nâmeler perâkende kıldı.” Metni bugünkü dile çeviriniz?

Bu taraftan, Rumların tekfuru, oğlunu birkaç bin kâfir ile Müslümanların üzerine gönderdi. Sultân Alâeddin haber alınca, her tarafa fermânlar yolladı.

Arapça yapılardan “Sülâsî mücerred masdar ism-i mef‘ûller”e örnek veriniz?

meşgul (şugl)

Tımarhane ve akıl hastanesi anlamına gelen kelime nedir?

Bîmârhâne

Arapça yapılaran “Mücerred Rubâ‘î Masdar”a bir örnek veriniz?

saltanat fa‘lele(t)

Arapça yapılardan “Mezîdünfih İsm-i Mef’ ûl”e bir örnek veriniz?

mukarrer mufa‘‘al (tef ‘îl bâbından)

Arapça yapılardan “Mezîdünfih İsm-i Mef ‘ûl”a örnek veriniz?

mu‘teber (müfte‘al)

“Beylerbeyi”nin Osmanlı Türkçesi’ndeki karşılığı nedir?

melikü’l-ümerâ

“Cedd” kelimesinin anlamı nedir?

Babanın babası veya ananın babası. Büyüklük, azimlik.

Arapça yapılardan “Sülâsî mücerred masdarlar ve vezinlerine” bir örnek veriniz.

sûret (fu‘let)

“Bayrak. Minare, kubbe, sancak direği vb. yüksek şeylerin tepesinde bulunan, ay yıldız veya lale biçiminde süs. İşaret.” Anlamlarına gelen kelime nedir?

“alem”

Arapça yapılardan “Mezîdünfih İsm-i Fâ‘il”e bir örnek veriniz?

müslim müf‘il (if‘âl bâbından)

Arapça yapılardan “Sülâsî mücerred masdar ism-i fâilleri”ne örnek veriniz?

kâfir (küfrân)

“Saray’da Bâb-ı hümâyûn ve Orta kapıyı bekleyen kapıcıların zabitlerine verilen rütbedir. Başlıca görevi padişahın huzuruna çıkanlara ve divana gelenlere eşlik edip yol göstermekti.” Görev tanımı yapılan bu görevlini adı nedir?

Kapucıbaşı

“El-Hamdü li’lllahi Rabbi’l-âlemîn ve’s-salâtü ve’sselâmü alâ nebiyyi Muhammed ve âlihi ve ecma‘în. Ve ba‘demâ. Diledim ki, merhûm ve mağfûr Sultân Cem –tâbe serâhü ve ca‘ale’l-cenneti misvâhü- hazretinin sergüzeştin muhtasar ve vâzıh müsvedde idem tâ ki, okuyanlara rıkkat galebe itdükde merhûmı hayr du‘â ile anup rûhunı şâd eyleyeler.” Metni bugünkü diler çeviriniz?

“Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd olsun ve nebî olan Muhammed’e, onun âilesine ve cüm-lesine salât ve selâm olsun. İsterdim ki, rahmet ve mağfirete kavuşmuş Sultan Cem –kab-ri temiz, iyi olsun ve mekânı cennet olsun- hazretlerinin başından geçenleri öz ve açık ola-rak karalayayım. Ta ki okuyanlarda acıma duygusu üstün gelsin ve merhumu hayır dua ile anıp, ruhunu bahtiyar etsinler.”

“Kelâm-ı Kadîm”in anlamı nedir?

Kur’an-ı Kerim

“Cülûs” kelimesi ne anlama gelmektedir?

Padişahın taht’a oturması

“Halayık” kelimesinin anlamı nedir?

Halklar, mahlukat, yaratılmışlar. Huylar, tabiatlar.

Farsça yapılarda “Birleşik sıfat”a bir örnek veriniz?

hoş-hân

Arapça apılarda “Arapça tamlamalar”a bir örnek veriniz?

sultân-ı selâtînü’l-guzât (gazi sultanların sultanı) [Arapça ve Farsça birleşik tamlama]

“Eytdi kim: “Yâ Osmân Gazî! Düşümde sizin peygamberinüz Muhammed Mustafâ –salla’llahu aleyhi ve sellem- gelüp bana İslâm telkin eyledi. Kelime-i şehâdeti ve sûre-i Fâtihai ve İhlâs’ı bana ta‘lîm itdi. Dûr, sabâh filân yerde bir gazî yiğit vardur, adı Osmân’dur. Hakk yoluna gazâ niyyet idüpdür. Benim ak alemim onun katındadur, ana var” didi.” Metni bugünkü dile çeviriniz?

Dedi ki: “Yâ Osman Gazi! Düşümde sizin peygamberiniz Mu-hamed Mustafa –salât ve selâm üzerine olsun- gelip bana İslâm dinini telkin etti. Kelime-i şehadeti Fatiha ve Ihlâs suresini bana öğretti. Dur, sabah falan yerde bir gazi yiğit vardır, adı Osman’dır. Allah yolunda gazaya niyet etmiştir. Benim ak bayrağım onun yanındadır, ona git” dedi.

Farsça yapıarda “Atıf vav’ıyla yapılmış birleşik isim”e bir örnek verin?

zâd ü zevâde (yiyecek içek, azık)

Arapça yapılarda “Sülâsî mücerred masdarlar ve vezinleri”ne bir örnek veriniz?

hürmet fu‘let

Oruç Bey’in Tevârîh-i Âl-i Osmân adlı eseri hangi tarihte kim tarafından neşredilmiştir?

Oruç Bey’in Tevârîh-i Âl-i Osmân adlı eseri, Franz Babinger tarafından 1925 yılında neşredilmiştir.

Âlî Bey tarafından H.1332/M.1914 yılında İstanbul’da yayımlananan ve Osmanlı Devleti’nin Kuruluş dönemini anlatan temel kaynaklar arasında kabul edilen eser hangisidir?

Âşıkpaşazâde’nin Tevârîh-i Âl-i Osmân adlı eseridir.

Farnz Babinger tarafından neşredilen Oruç b. Adil’e ait Tevârîh-i Âl-i Osmân adlı eserde “Mezâr-ı Türk” adıyla geçen mezar kime aittir? 

Alp Gündüz‘e aittir.

Çeri kelimesinin anlamı ve Farsça eş anlamlısı nedir?

Çeri asker anlamında olup, Farsça karşılığı Leşker‘dir.

“Osmân Gazî vasıyyet itmişdi kim: “Beni Burusa’da ……………………….. altında kon” dimişdi. Ba‘zılar aydur, Söğütcük’de defn itdiler. Allahu te‘âlâ rahmetin ziyâde kılsun. Âmîn. Yâ Rabbü’l-âlemîn.”

Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere anlam bütünlüğünü sağlamak için getirilebilecek en uygun kelime hangisidir?

Gümüş Kubbe‘dir.

Muhasara, ihata anlamlarına gelen Türkçe sözcük hangisidir?

Eğirtmek

Oruç Bey’in Tevârîh-i Âl-i Osmân adlı eserinde Engürüs olarak geçen ülke hangisidir?

Macaristan‘dır.

Sülâsî mücerred şugl masdarının ism-i mef‘ûlü nedir?

Meşgul

Ganimet kelimesinin cem-i mükesser hali hangisidir?

Ganâ’im 

“Karamanoğlı ………. Bey, Germiyan oğlı didiğine bir oğlını koşdı. Kütahya’ya gönderdi, birini dahı Aydın iline gönderdi, biri dahı Menteşa oğlıdır deyü Menteşa iline gönderdi.

Yukarıdaki metinde boşluğa gelecek olan şahıs kimdir?

 İbrahim 

“Bâb ânı beyân ider kim, Sultân Mehemmed kim ol Sultân Murâd oğlıdır…”

cümlesinde koyu olarak yazılmış sözcük hangi anlamda kullanılmıştır?

Bölüm anlamındadır.

“Ekser halk hünkârın vefât itdüğin andan bildiler. Atasının ………… Burusa’ya gönderdi.”

cümlesinde boşluğa cenaze anlamına gelen hangi sözcük gelmelidir?

Meyyit olmalıdır.

Mevki, Mutluluk, Talih, Zenginlik anlamlarına da gelen hukuksal varlık nedir?

Devlet

Kelâm-ı Kadîm tamlaması hangisi için kullanılmıştır?

Kur’an-ı Kerim

“Sultân Bâyezîd Amâsiyye’de olurdı, anı getirtdi, ve Mustafâ Çelebi Mağnisa’da olurdı, anı getirtdi. Bunlar hep Edrene’ye geldiler, Edrene’nin nevâhîsi doldı, ve bir nice günlük yollar oldı kim düğüne geldiler.”

Yukarıdaki metnin günümüz Türkçe’sindeki karşılığı nedir?

“Sultan Bayezid Amasya’daydı, onu getirtti. Mustafa Çelebi Manisa’daydı onu da getirtti. Bunların hepsi Edirne’ye geldiler. Edirne’nin nahiyeleri doldu. Nice günlük yollardan
düğüne geldiler. ” şeklindedir.

“Atan yurdını ve bizim yurdımızı aldılar, gözümüze karşu tasarruf iderler.”

cümlesinde geçen mezîdünfih masdar hangisidir?

Tasarruf (tefa‘‘ul)

“…………………’ın Kitâb-ı Cemşid ve Hurşid’ini Sultan Mehmed adına tercüme etti.”

 cümlede boş bırakılan yere  getirilebilecek en uygun kelime hangisidir? 

Hoca Selman

Memleketeyn Arapça cem‘ şekillerinden hangisine örnektir?

Tesniye

Türkçe’de “yemin etme, söz verme” anlamlarına gelen Farsça tamlama hangisidir?

Ahd ü peymân

“Çobanların giydiği kolsuz, keçeden yapılan giyecek” anlamına gelen Türkçe sözcük nedir?

Kepenek