Türk Tiyatrosu Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

1950’lerin sonuna gelindiğinde çok partili sistemin işleyişinden ve bulunulan
noktadan memnun olmayan üç grup kimlerden oluşuyordu? Bu grupların memnuniyetsizlikleri nasıl açıklanabilir?

Bu üç grup gençler, aydınlar, subaylardan oluşmaktaydı. Gençlerin tepkisi, eğitim hakları başlığında birleşen öğrenciler ile öğretim üyeleri çevresinde şekilleniyordu. Aydınlar, gerçek bir demokrasi ve özgür düşünce/ tartışma ortamı talep etmekteydiler. Genç subayların isteği ise sınıfsal ve mesleki olarak gelişmek, böylece yönetim ilişkilerinde daha etkin hale gelmekti

Altmışlı yıllarda düşün yaşamının gelişiminde önemli bir rol oynayan iki önemli merkez hangileriydi?

Türkiye’nin kültürel ve düşünsel gelişiminde altmışlı yılların bir tür aydınlanma çağı işlevi gördüğü söylenebilir. Bu yıllarda dergiler ve üniversiteler, düşün yaşamının gelişiminde iki önemli merkez durumundadırlar.

Altmışlı yıllarda Türk Tiyatrosunun genel durumu nasıldı?

Altmışlara gelindiğinde tiyatromuz her bakımdan atılım yapmaya hazırdır. Tiyatro sanatçıları ve seyirci yetişmiş durumdadır. Ödenekli tiyatrolar düzenli temsillere geçeli uzun zaman olmuştur ve artık ilanlarda, oyun broşürlerinde tiyatro
adabı, seyir görgüsü değil, oyun yazarları ya da tiyatro türleri üzerine yazılar, tiyatro sorunlarının irdelendiği tartışmalar, öneriler yer almaktadır.

Altmışlı yıllarda tiyatro için akademik anlamda dönemin en önemli gelişmesi ne olmuştur?

Akademik tiyatro eğitiminin kuruluşu bu dönemin en önemli gelişmelerinden
biridir. 1958’de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’ne bağlı olarak
kurulan Tiyatro Enstitüsü 1964’te dört yıllık lisans eğitimi veren Tiyatro Kürsüsü
haline gelmiş ve başkanlığına Prof. Dr. Melahat Özgü atanmıştır.

1960′ larda Türk tiyatrosu hangi iki temel tartışma başlığında yoğunlaşmıştır?

Bu dönemde tiyatromuz üzerine iki temel tartışma başlığı dikkati çeker: Ulusal Türk Tiyatrosu ve Bölge Tiyatroları.

Altmışlı yıllarda Devlet Tiyatrolarında hangi yönetmenler önemli katkılar sunmuştur?

Devlet Tiyatrosu’nun bu dönemdeki başarılı yapımlarında Cüneyt Gökçer, Mahir Canova, Ergin Orbey, Ulrich Damrau, Max Meinecke, Yücel Erten gibi yönetmenlerin önemli katkıları olmuştur.

60′ lı yıllarda kurulan ve günümüze kadar varlıklarını sürdüren tiyatrolar hangileridir?

Bugüne dek varlığını, çizgisini korumuş Kenter Tiyatrosu, Dormen Tiyatrosu, Ankara Sanat Tiyatrosu, Dostlar Tiyatrosu, Gülriz Sururi – Engin Cezzar Tiyatrosu, gibi topluluklar, altmışlı yıllarda kurulmuştur.

50 Kuşağı yazarları kimlerdir?

1950 kuşağı yazarları Oktay Rifat, Melih Cevdet Anday, Haldun Taner, Nazım Kurşunlu, Orhan Asena, Çetin Altan, Refik Erduran ve Turgut Özakman dır

60 Kuşağı yazarları kimlerdir?

Güngör Dilmen, Sermet Çağan, Adalet Ağaoğlu, Güner Sümer, Vasıf Öngören, Turan Oflazoğlu, Cahit Atay ve Erol Toy 60 Kuşağı yazarlarıdır.

60 lı yıllarda oyun yazarlarının ele aldığı başlıca konular nelerdir?

Oyun yazarlarımız kent orta sınıfının, kır ve gecekondu yaşamının sorunlarını, devlet yapısındaki bozuklukları, değer yargılarında yaşanan değişimin yarattığı olumsuzlukları ele almışlardır

Yazarlarlar kimi zaman bireyin iç dünyasına eğildikleri oyunlarda, bu soyut dünyanın ayrıntılarını, yine soyut ve simgeci yaklaşımlarla dile getirirler. Bu yaklaşımları benimseyen yazarlar ve oyunları nelerdir?

Güngör Dilmen’in Küp Hamit ve Avcı Karkap, Gülten Akın’ın Kapılar Pencereler, Batak, Çıkış ve Adalet Ağaoğlu’nun Çıkış adlı oyunları bu eğilimin en belirgin örneklerini içerir.

Altmışlı yıllarda Türk oyun yazarlığının tek kişilik veya iki kişilik oyunlarının en önemli örnekleri hangileridir? 

Türk oyun yazarlığının tek kişilik veya iki kişilik oyunlarının Çiçu, Yağmur Sıkıntısı, Tut Elimden Rovni, Mikado’nun Çöpleri, vb. en önemli örnekleri, altmışlı yıllarda yazılmıştır.

Dramatik bütünlüğün korunduğu, fakat kimi epik, geleneksel ve gerçek üstü öğelerin kullanıldığı oyunlara örnek olarak hangileri verilebilir?

Dramatik bütünlüğün korunduğu, fakat kimi epik, geleneksel ve gerçek üstü öğelerin kullanıldığı oyunlara Cevat Fehmi Başkut’un Ayna, Öbür Gelişte ve Ölen Hangisi, Şahap Sıtkı İlter’in Ayrı Dünyalar adlı oyunları örnek verilebilir.

‘Epik, göstermeci bir yapı taşımamasına karşın anlatıcı ya da kimi oyun kişileri, seyirciye yönelerek yazarın dikkat çekmek istediği ayrıntıları imlerler.’ Bu açıklamaya örnek olarak hangi oyunlar gösterilebilir?

Epik, göstermeci bir yapı taşımamasına karşın anlatıcı ya da kimi oyun kişileri, seyirciye yönelerek yazarın dikkat çekmek istediği ayrıntıları imlerler. Cahit Atay’ın Ana Hanım Kız Hanım, Adalet Ağaoğlu’nun Bir Sessiz Adam, Talip Apaydın’ın Bir Yol gibi oyunlarında, oyun kişilerinin anlatıcı işlevine de zaman zaman tanık oluruz.

Altmışlı yılların oyunları incelendiğinde tartışmalar hangi iki temel grupta toplanır?

Dönemin oyunları incelendiğinde bu tartışmaların iki temel grupta toplandığı
görülür: Siyasal Ve Ekonomik Yapıya Odaklanan Oyunlar, Toplumsal Ve Kültürel Yapıyı Tartışan Oyunlar.

Siyasal ve ekonomik yapıya odaklanan oyunların özellikleri nelerdir?

Oyun yazarı konuyu hangi çevrede (devlet mekanizması, tarihsel çevre, kent, köy
veya gecekondu yaşamı) biçimlerse biçimlesin altyapı ve üstyapı ilişkisi bağlamı daima varlığını korur. Başka bir deyişle yazar, bu eğilimde ekonomik-siyasal-toplumsal yapı arasındaki ilişki ve çatışmalara dikkat çekmeyi hedeflemiştir.

‘Hepsi seyircinin çok yakından tanıdığı kişi ve durumlarla komik, ama elbette acı bir ifade bulur. Sabit ve dar gelirli memurun durumunu sergilerler. Bu iki oyunda memur içinde bulunduğu düzenin bir parçası olarak rüşvet almasının nedenlerine de değinilerek işlenmiştir.’ Bu oyunlar hangileridir ve yazarları kimdir?

Çetin Altan Dilekçe ve Recep Bilginer Ben Devletim adlı oyunları

Aziz Nesin hangi oyununda uluslar arası ekonomik ve siyasal ilişkilerin çıkar birlikteliğine eğilerek, yansımalarına değinmiştir ?

Aziz Nesin, Düdükçülerle Fırçacıların Savaşı’nda uluslar arası ekonomik ve siyasal ilişkilerin çıkar birlikteliğine eğilerek, yansımalarına değinmiştir.

Ekonomik ve siyasal çıkar ortaklığının sistemdeki çarpıklığı, biçimsel olarak gerçekçi örneğini Recep Bilginer’in hangi oyununda bulur?

Ekonomik ve siyasal çıkar ortaklığının sistemdeki çarpıklığı, biçimsel olarak gerçekçi örneğini Recep Bilginer’in İsyancılar adlı oyununda bulur.

Altmışlı yıllarda tiyatro eleştirisi konusunda kimleri hatırlamak gerekir?

Günay Akarsu, Lütfi Ay, Zahir Güvemli, Adnan Benk, Özdemir Nutku, Memet Fuat, Cevdet Kudret, Burhan Arpad, Selmi Andak gibi isimleri altmışlı yıllarda tiyatro eleştirisi konusunda hatırlamak gerekir.