Açıköğretim Ders Notları

Türk Siyasal Hayatı Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.

Açıköğretim derslerinden Türk Siyasal Hayatı Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim için hazırlanan  ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.

II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Siyasal Yaşam (1908-1923)

1. Soru

Aşağıdaki padişahlardan hangisi hem ilk defa Mebusan Meclisini açmış hem de kapatmıştır?

Cevap

Osmanlı Devleti’nin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi’yi 1876 yılında ilan eden ve ilk Mebusan Meclisini 1877’de açan II. Abdülhamit, Osmanlı-Rus Harbi’ni öne sürerek, 1878’de önce meclisi kapattı ardından da anayasayı askıya aldı.


2. Soru

II. Abdülhamit’ın muhalifleri meclisin yeniden açılmasını hangi gerekçelerle istemişlerdir?

Cevap

Tanzimat ve Abdülhamit Dönemlerinde açılan yüksek okullardan mezun olan asker ve sivil bürokrasiden çeşitli gruplar, imparatorluğun toprak bütünlüğünün sağlanması ve farklı etnik ve dinî toplulukların birlikte yaşama iradesi göstermesi için anayasanın yeniden yürürlüğe konulması ve yapılacak seçimlerle meclisin yeniden açılmasını istiyorlardı.


3. Soru

İttihat ve Terakki Cemiyetinin nasıl kurulmuştur?

Cevap

1889 yılında bir grup Askeri Tıbbiye Mektebi öğrencisi, îttihad-ı Osmanî Cemiyeti adıyla gizli bir örgüt kurdular. Cemiyet hızla yüksekokul öğrencileri ve memurlar arasında yayıldı. Örgütün fark edilmesiyle beraber üyelerin bir kısmı tutuklandı, bir kısmı da Avrupa ülkelerine kaçtı. Üyelerin 1895 yılında, Ahmet Rıza Bey’in liderliğinde Paris’te oluşan bir muhalif grupla temas kurması sonucunda Cemiyet, “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti” adını aldı.


4. Soru

İttihat ve Terakki Cemiyeti’nde zaman içinde farklı fikirler ortaya çıktı. Üç grupta toplanabilen bu fikirler nelerdir ve öncüleri kimlerdir?

Cevap

  • Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti içinde Ahmet Rıza’nın başını çektiği Paris merkezli grup, imparatorluğun kurtuluşu için güçlü merkeziyetçi bir idare biçimini ve korumacı ekonomi modeline dayanan millî iktisat politikasını benimsedi.
  • Mizancı Murat’ın liderliğindeki Cenevre grubu ise daha İslamcı bir çizgideydi ve II. Abdülhamit’in Ermeni politikasını destekliyordu.
  • Cemiyetin içindeki üçüncü grup ise Prens
  • Sabahattin liderliğinde toplanmıştı. Prens Sabahattin, siyasal alanda demimerkeziyetçi/federalist bir yönetimi, iktisadi alanda ise özel teşebbüsü savunuyordu.

5. Soru

İlk kez ikinci Meşrutiyet Dönemi’nde çok partili siyasal hayata geçen Osmanlı’da nasıl bir meclis yapısı oluşturuldu?

Cevap

1877’den kalma bir seçim yasası taslağı İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin baskısıyla yürürlüğe sokuldu ve seçim hazırlıklarına başlandı. Anayasada “Meclis-i Umumi” adı verilen genel meclis iki kanattan oluşuyordu. Birinci kanadı padişahın atadığı üyelerden oluşan “Heyet-i Âyan”, ikinci kanadı ise seçmenlerin oylarıyla seçilmiş milletvekillerinden oluşan “Heyet-i Mebusan” oluşturuyordu. Heyeti Âyan üyeleri padişah tarafından atanırken, Heyet-i Mebusan üyeleri halk tarafından seçiliyordu.


6. Soru

1908 seçimlerinden sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne (İTC) karşı muhalefet eden partiler hangileridir?

Cevap

Seçimlerden sonra İTC iki muhalefet grubuyla mücadele etti. Bu gruplardan birincisi Prens Sabahattin’in fikirlerine dayanan Ahrar Fırkası’ydı. Ahrar Fırkası seçim yenilgisinden sonra basın yoluyla muhalefetini şiddetlendirdi ve İttihatçıları destekleyen gazetelerin yanıt vermesiyle siyasal ortam gerildi. Muhalif bir gazetecinin vurulmasından sonra İTC aleyhine gösteriler başladı. İkinci muhalefet grubu ise alt düzeyde ulemadan ve tarikat şeyhlerinden oluşan muhafazakâr çevrelerden geldi. Nakşibendî şeyhi derviş Vahdetî’nin Volkan gazetesi çevresinde ve İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti altında örgütlenen bu grup şeriat düzeni lehinde gösterilere başladı.


7. Soru

31 Mart İsyanından sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne (İTC) karşı muhalefet nasıl şekillenmiştir?

Cevap

31 Mart İsyanı sonrasında sinen muhalefet izleyen dönemde yeniden toparlandı. Farklı eğilimleri temsil eden bir dizi yeni parti kuruldu. Bu partilerin bir kısmı liberal kanatta yer alan, bir kısmı da İTC’nin laiklik ve milliyetçilik eğilimlerinden rahatsız olan grupların kurduğu partilerdi. Aynı dönemde sosyalist kanatta da bir parti kuruldu. İTC’ye karşı canlanan liberal ve muhafazakâr muhalefet, 21 Kasım 1911 tarihinde Hürriyet ve İtilaf Fırkası adı altında birleşti. İTC’ye muhalif olma dışında ortak yönleri çok az olan bu gruplar kısa sürede etkin bir güç oldular.


8. Soru

1912 yılında yapılan yeni seçimlere neden “Sopalı Seçimler” adı verilmiştir?

Cevap

İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC), güçlenen muhalefet karşısında meclis üzerindeki hâkimiyetini yitirme kaygısına düşerek meclisin feshini sağladı. 1912 yılında yapılan yeni seçimler, İTC’nin baskı yollarına başvurarak kendi adaylarını seçtirmesi nedeniyle “Sopalı Seçimler” olarak anıldı. Seçimlerde İTC’nin baskı yoluyla mecliste ezici bir üstünlük sağlaması yeni meclisin meşruiyetini tartışmaya açtı.


9. Soru

Babıâli nedir?

Cevap

Osmanlı Devleti’nde İstanbul’da sadaret (Başbakanlık), dâhiliye ve hariciye nezaretleri (içişleri ve Dışişleri bakanlıkları) ile Şûrayıdevlet (Danıştay) dairelerinin bulunduğu yapı. Osmanlı hükümeti.


10. Soru

Babıâli Baskının sonuçları nelerdir?

Cevap

Babıâli Baskını, Cevap: İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin (İTC) siyasal iktidarını pekiştirmesini sağladı. Ocak 1913 darbesinden sonra İTC, iç siyasete tamamen hakim oldu.


11. Soru

Enver, Talat ve Cemal triumvirası nasıl oluşmuştur?

Cevap

Talat Bey, 12 Haziran 1913’te kurulan Sait Halim Paşa kabinesinde bir kez daha Dâhiliye Nazırı oldu. 1917’de ise sadrazamlığa yükselerek Talat Paşa oldu. 1914 yılı başlarında rütbesi paşalığa kadar yükseltilen Enver Paşa, yeni kabinede Harbiye Nazırı oldu. İstanbul muhafızı Cemal Bey de terfi ettirilerek paşalığa yükseltildi. Ardından da sırasıyla Nafıa Nazırı ve Bahriye Nazırı oldu. Birinci Dünya Savaşı süresince tüm otoriteyi elinde tutan bu üç kişilik idareye Enver, Talat ve Cemal triumvirası denir. Enver Paşa orduya hakimken, Talat Paşa’nın İttihat ve Terakki Cemiyeti içindeki hâkimiyeti büyüktü. Cemal Paşa’nın ise yönetimdeki etkinliği zamanla azaldı.


12. Soru

Osmanlıcılık ideolojisinin temel amacı nedir?

Cevap

Osmanlıcılık ideolojisi, Osmanlı idaresi altında yaşayan tüm dinsel ve etnik unsurları Osmanlı vatanı ve Osmanlı hanedanına sadakat temelinde birleştirme ülküsü güden bir ideolojiydi.


13. Soru

İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleri genel olarak nasıl bir ideoloji benimsemişlerdir?

Cevap

İttihat ve Terakki Cemiyetinin (İTC) ideolojik tutumları genel olarak değerlendirildiğinde çoğu Osmanlıcılık fikrine bağlıydılar. 1910’larda ise giderek Türkçülüğe savruldular. Çoğu, aynı zamanda inançlı Müslümanlardı. İTC’nin liderleri fikir adamı olmaktan çok eylem adamıydı. Onları ortak bir ideolojik programdan çok bir dizi ortak tavır bir araya getiriyordu. Bu tavırlar arasında devlet merkezli bir bakış, milliyetçilik, bilimsel gerçeğe ilişkin pozitivist bir inanç, toplumu dönüştürücü bir güç olarak eğitime duyulan inanç, düzen içinde değişim arzusu ve eylemciliktir. Çoğu ittihatçı için Osmanlıcılık, Türkçülük, Batıcılık, İslamcılık gibi II. Meşrutiyet Dönemi’nin önde gelen akımları, birbirlerinden net çizgilerle ayrılmaktan çok, dönemin siyasal ihtiyaçlarına göre çeşitli biçimlerde sentezlenebilecek ideolojilerdi.


14. Soru

I. Dünya Savaşı’nı başlatan en önemli olay nedir?

Cevap

28 Haziran 19l4’te Avusturya arşidükü Franz Ferdinand’m Saraybosna’da bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesiyle Avusturya Sırbistan’a savaş ilan etti. Suikastın üstünden beş hafta geçtikten sonra, Avrupa devletleri kendilerini dünyanın ilk küresel savaşı içinde buldu.


15. Soru

İttihatçıları I. Dünya Savaşına girmeye teşvik eden temel sebepler nelerdir?

Cevap

İttihatçılar Ağustos-Kasım 1914 arasında savaşa girmemeye yönelik çaba gösterdiler. Ancak içine girilen mali buhran, Almanya’nın İttihatçılara savaşa girmeleri koşuluyla verdiği kredi vaadi, savaşın birkaç ay içinde Almanya’nın zaferiyle biteceği umudu ve Rusya’nın parçalanmasından sonra Osmanlı Devleti’nin sahip olacağı yeni sınırlar vaadi, İttihatçıların savaşa girmesi için gerekli koşulları yarattı.


16. Soru

Yerel direniş hareketlerini ortaya çıkartan temel olay nedir?

Cevap

İzmir ve çevresinin Yunan birlikleri tarafından işgaline karşı İstanbul’un herhangi bir direniş göstermemesi, yerel direniş hareketlerinin ortaya çıkmasını ve devletten bağımsız olarak örgütlenmesini sağladı.


17. Soru

Savaştan sonra İttihatçılar Anadolu’da direnişin örgütlenmesinde nasıl bir rol oynadılar?

Cevap

Ege direnişinin örgütlenmesinde İttihatçılar büyük rol oynadılar. Birçok yerde Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti yazan levhalar silinip yerine Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (MHC) yazıldı. Diğer yandan direniş hareketini yönlendirmek için 1918 yılının sonlarında, Talat Paşa’nm ülkeyi terk etmeden önce verdiği direktif doğrultusunda, Kara Kemal ve Kara Vasıf’ın girişimleri ile Karakol Cemiyeti adıyla bir gizli örgüt kuruldu. Bu örgüt Milli Mücadele süresince İT adına iktidar mücadelesini sürdürdü. İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve insan sevkiyatı yapan örgüt, bölgesel direniş hareketlerinin içine girerek bu hareketlerin örgütlenmesinde ve yerel kongreler yoluyla merkezîleşmeye başlamasında etkin rol oynadı.


18. Soru

Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri (MHC) ilk hangi kongre ile merkezi bir teşkilata dönüşmüştür?

Cevap

Yerel direniş hareketlerinin kendi kontrolünde merkezi bir yapı içine alınması gerektiğine inanan Mustafa Kemal Paşa, tüm direniş hareketlerini birleştirmek amacıyla Sivas’ta bir kongre düzenlemeye karar verdi. 411 Eylül tarihleri arasında toplanan Sivas Kongresi’nde ülke genelindeki bütün MHC’lerin birleştirilmesi yolunda önemli adımlar atıldı. Kongre’de alınan en önemli karar, bütün MHC’lerin merkezî bir yapı altında toplamasıydı. Bu amaçla yürürlükteki Cemiyetler Kanunu’na uygun olarak Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (ARMHC) adıyla bir cemiyet kuruldu. Anadolu ve Trakya’da yer alan tüm bölgesel direniş örgütlerinin A-RMHC’nin şubesi hâline getirilmesine karar verildi. Cemiyetin yönetimi, Mustafa Kemal Paşa başkanlığındaki Heyet-i Temsiliye’ye verildi. Hükümet yetkileriyle donatılmış olan Heyet-i Temsiliye fiilî olarak İstanbul hükümetinden bağımsız yeni bir yönetim organı olarak ortaya çıktı.


19. Soru

Misak-ı Milli belgesinin önemi ve kapsamı nedir?

Cevap

Misak-ı Milli gibi önemli bir belgeyi kabul ederek Anadolu direnişine önemli bir meşruiyet sağladı. 28 Ocak 1920’de kabul edilen Misak-ı Milli, Sivas ve Erzurum Kongreleri’ni esas alan bir metindir. Osmanlı İslam çoğunluğuyla meskûn toprakların ayrılmaz bir bütün olduğunu ilan eden metin, Milli Mücadele’nin siyasal hedeflerini oluşturdu.


20. Soru

Birinci Meclis, güçler ayrılığı ilkesi açısından nasıl bir yapıya sahiptir?

Cevap

1920’de Hıyanet-i Vataniye Kanunu kabul edildi. Bu kanunla TBMM’nin meşruiyetine karşı koyanların vatan haini sayılacağı ve mahkemelerin bu yönde vereceği kararların kesin olduğu hükme bağlandı. Bu kararların infazı TBMM’nin onayına bağlı olacaktı. Böylece meclise yasama ve yürütme yetkisinin yanı sıra yargı yetkisi de verilmiş oldu.


21. Soru

İstiklal Mahkemeleri’nin kuruluş amaçları nelerdir?

Cevap

Yunan ordusunun yenilmesi için tüm silahlı güçlerin cepheye seferber edilmesi büyük önem taşıyordu. TBMM bu amaçla 11 Eylül l920’de, “Firariler Hakkında Kanun”la İstiklal Mahkemeleri’ni kurdu.


22. Soru

İstiklal Mahkemeleri’nin görev alanına giren konular nelerdir?

Cevap

İlk önce asker kaçaklarına yönelik çıkarılsn “Firariler Hakkında Kanun”la kurulan İstiklal Mahkemeleri, 1920’de, vatan hainliği, casusluk, memleketin maddi ve manevi gücünü her ne şekilde olursa olsun kırmaya çalışmak suçlarını da kapsamak üzere genişletildi.


23. Soru

TBMM’de 1921’de kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun temel özellikleri nelerdir?

Cevap

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, rejimin temellerini halk egemenliği ve meclis üstünlüğü üzerinden tanımlayan ilk anayasadır. 1921 Anayasası’nın özgün yanlarından biri de yerel yönetimlere sağladığı özerklikti. Yerel yönetimler, merkeziyetçi klasik idari örgütlenme modeli yerine, yerinden yönetim modeli diyebileceğimiz bir modele dayanıyordu.


24. Soru

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu (A-RMH) dışında kalan muhalif mebusların temel eleştirileri nelerdir?

Cevap

  • Tartışmaların bir kısmı yasama ile yürütme, bir başka deyişle meclis ile Heyet-i Vekile arasındaki dengelerle ilgiliydi. Muhalif vekiller özellikle Heyet-i Vekile’nin meclisin bilgisi dışında yürüttüğü bazı uygulamaları, meclis üstünlüğü ilkesinin ihlali olarak eleştiriyorlardı.
  • Bir başka tartışma konusu da Heyet-i Vekile üyelerinin seçimiyle ilgiliydi. 1920’de yapılan bir kanunla meclisin vekilleri meclis üyeleri arasından doğrudan seçmesi yerine, meclis başkanın göstereceği adaylar arasından seçmesi (aday gösterme) yöntemine geçilmişti. Muhalif mebuslar aday gösterme yöntemini meclisin yetkilerinin kısıtlanması olarak değerlendirdikleri için konu sert tartışmalara yol açtı.
  • Muhaliflerin eleştiri konularından biri de Meclis Başkanlık Divanı’nın tarafsızlığına dairdi.
  • Muhalif mebuslar ilke olarak meclis görüşmelerini yöneten Meclis Başkanlık Divanı’nın meclisteki tüm grupların üzerinde tarafsız bir konumda yer alması gerektiğini savunuyorlardı. Meclis Başkanlık Divanı üyeleri, aynı zamanda A-RMH Grubu’nun üyesiydiler. Bu nedenle muhalif mebuslarca taraflı davranmakla suçlanıyorlardı. 
  • Muhaliflerle A-RMH Grubu arasında en sert tartışma konularından biri de Başkumandanlık Kanunu’na ilişkindi. 1921’de Başkumandanlık Kanunu kabul edildi. Kanun uyarınca Mustafa Kemal Paşa, TBMM’nin tüm yetkilerini üç aylık bir süre için kullanma hakkı gibi olağanüstü bir yetkiyle donatılarak Başkumandanlığa getirildi. Bu kanunla Başkumandanın emirleri kanun niteliği taşıyacaktı. Muhalif mebuslar, Mustafa Kemal Paşa’nın başkumandanlığını desteklemekle beraber meclisin yetkilerini kullanma hakkına karşı çıktılar.

25. Soru

Lozan görüşmelerine hangi devletler katılmıştır?

Cevap

Konferansa İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya ve Sırp-Hırvat-Sloven devleti katıldı. Rusya ve Bulgaristan ise görüşmelerde kendilerini doğrudan ilgilendiren konularla ilgili temsil edildiler. ABD de görüşmelere gözlemci statüsünde katıldı.


26. Soru

Lozan görüşmelerinde hangi maddeler üzerinde anlaşma sağlanmıştır?

Cevap

  • Batı Anadolu kıyılarındaki adalar askerden arındırılacak, Gökçeada ve Bozcaada Türkiye’ye, 12 ada ise İtalya’ya bırakılacaktı. ? Türkiye’nin Doğu Trakya sınırı Meriç Irmağı olarak belirlendi. 
  • Türk-Yunan nüfus mübadelesine karar verildi. Buna göre Türkiye’de yaşayan Rumlarla Yunanistan’da yaşayan Türkler, İstanbul’da yaşayan Rumlarla Batı Trakya’da yaşayan Türkler hariç tutulmak kaydıyla mübadele edilecekti.
  • İstanbul ve Çanakkale Boğazlarında kıyıdan başlayarak 15 km’lik bir şerit askerden arındırılacaktı. Boğazlar bütün yabancı gemilerin serbest geçişine açık olmakla beraber savaş gemileri için bazı tonaj sınırlamaları getirilecekti. Yabancı gemilerin Boğazlardan geçişini düzenlemek üzere Türkiye’nin başkanlığında ve anlaşmaya taraf ülkelerin temsilcilerinden oluşan bir komisyon kurulacaktı.

27. Soru

Lozan görüşmelerinde hangi maddeler üzerinde anlaşma sağlanamamıştır?

Cevap

Görüşmeler, Osmanlı borçları, Türk-Yunan sınırı, Boğazlar, Musul, azınlıklar ve kapitülasyonlar gibi önemli konularda anlaşma sağlanamayınca, 4 Şubat 1923’te kesildi.


28. Soru

Lozan antlaşmasına göre azınlıklar hangi haklara sahiptir?

Cevap

Türkiye’de yaşayan Müslüman olmayan azınlıkların dinsel ve kültürel haklarının güvenceye alınmasına karar verildi. Antlaşmaya göre Müslüman olmayan azınlıklar ana dillerini istedikleri gibi kullanabilecek ve yasalar önünde Müslümanlarla eşit ve onlar kadar özgür olacaklardı. Antlaşmanın azınlıklarla ilgili maddeleri temel yasa sayılarak antlaşma hükümlerine aykırı olacak şekilde kural konmayacak, işlem yapılamayacaktı. Azınlık hakları Milletler Cemiyetinin güvencesi altına alınacaktı.


29. Soru

İkinci mecliste görev alan vekillerin seçilme süreci nasıl gerçekleşmiştir?

Cevap

Meclisin 1 Nisan 1923 tarihli oturumunda, yeni seçimlerle meclisin yenilenmesine karar verildi. Meclisin seçime gideceği karara bağlanınca yeni bir seçim kanunu düzenlendi. Yapılan yeni düzenlemeler arasında, seçmen yaşının 25’ten 18’e indirilmesi ve oy verebilmek için vergi ödeme koşulunun kaldırılması yer aldı.

Birinci Meclis 6 Nisan 1923’te son toplantısını yaparak dağıldı. Birinci Grup, adaylarını belirlemek üzere Mustafa Kemal Paşa’nm başkanlığında çalışmalarına başladı. İkinci Grup ise seçime katılmama kararı aldı. Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nda yapılan bir değişiklikle İttihatçıların kendi adlarına seçime katılmaları engellendi. Bu koşullar altında seçime yalnızca Birinci Grup örgütlü bir güç olarak katıldı. Seçim merkezden belirlenen Birinci Grup adaylarının başarısıyla sonuçlandı. İkinci Grup üyeleri seçime katılmadıkları için hiçbiri yeni meclise giremedi.


30. Soru

Osmanlı Devleti’nin ilk anayasasının adı ve tarihi nedir?

Cevap

Osmanlı Devleti’nin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi, tarihi 1876’dır.


31. Soru

Paris’te Ahmet Rıza Bey’in liderliğinde kurulan “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti”nin amacı nedir?

Cevap

Paris’te Ahmet Rıza Bey’in liderliğinde kurulan “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti”nin amacı II. Abdülhamit’i tahttan indirmek ve anayasayı yeniden getirmekti.


32. Soru

İTC’nin Selanik’te tutunmasının nedenlerinden biri nedir?

Cevap

İTC’nin Selanik’te tutunmasının nedenlerinden biri, şehrin 18. yüzyıldan beri Osmanlı İmparatorluğu’nun önde gelen ticaret merkezlerinden biri olmasıydı. Canlı bir ticaret ve kültür hayatının bulunduğu Selanik şehri, Yahudi, Rum, Bulgar ve Türklerden oluşan kozmopolit bir nüfusa sahipti.


33. Soru

İTC’nin karar merkezini hangi çekirdek kadro oluşturuyordu?

Cevap

Örgütün karar merkezini “Merkez-i Umumi” adında bir çekirdek kadro oluşturuyordu.


34. Soru

İTC Fransız Devrimi’nin hangi kavramlarından etkilenmiş olmasına rağmen alttan gelişen ideolojisi nedir?

Cevap

Fransız Devrimi’nin eşitlik, kardeşlik, özgürlük sloganlarından etkilenmekle birlikte, örgütün ideolojisi alttan alta gelişen bir Türk milliyetçiliğiydi.


35. Soru

İTC’nin hangi şubesi anayasayı ilan etti ve II. Abdülhamit’in tepkisi ne oldu?

Cevap

İTC’nin Manastır şubesi sarayın cevabını beklemeden, 23 Temmuz 1908’de anayasanın yeniden yürürlüğe girdiğini ilan etti. İsyanı bastıramayacağını anlayan II. Abdülhamit, 24 Temmuz’da İstanbul gazetelerinde anayasayı yürürlüğe koyduğunu ve meclisi yeniden açacağını duyurdu.


36. Soru

Kolağası Osmanlı ordusunda hangi düzeyde bir rütbenin karşılığıdır?

Cevap

Kolağası, Osmanlı ordusunda yüzbaşı ile binbaşı arasında yer alan bir rütbedir.


37. Soru

Anayasanın ilanından sonra yapılması gereken ilk iş ne idi?

Cevap

Anayasanın ilanından sonra yapılması gereken ilk iş Mebusan Meclisi seçimleriydi.


38. Soru

Anayasada “Meclis-i Umumi” adı verilen genel meclisi oluşturan  iki kanat hangileridir?

Cevap

Anayasada “Meclis-i Umumi” adı verilen genel meclis iki kanattan oluşuyordu. Birinci kanadı padişahın atadığı üyelerden oluşan “Heyet-i Âyan”, ikinci kanadı ise
seçmenlerin oylarıyla seçilmiş milletvekillerinden oluşan “Heyet-i Mebusan” oluşturuyordu.


39. Soru

1908 seçimlerinde oy vermek için şartlar nedir?

Cevap

1908 seçimlerinde oy vermek için erkek olmak, 25 yaşına gelmiş olmak ve az çok vergi ödemek gerekiyordu.


40. Soru

1908 seçimlerinin özelliği nedir ve katılan partiler hangileridir?

Cevap

1908 seçimleri Türkiye tarihinin ilk çok partili seçimleri oldu. Seçimlere İTC ve Prens Sabahattin’in fikirlerine dayanan Ahrar Fırkası katıldı.


41. Soru

1908 seçimlerini hangi grup kazandı?

Cevap

Seçimleri ezici çoğunlukla İTC kazandı. Ahrar Fırkası ise meclise yalnızca bir mebus gönderebildi.


42. Soru

1908 seçimlerini kazanan mebus sayısı ve kozmopolit yapısı nasıldır?

Cevap

Seçimlerle iş başına gelen meclis, Türk, Arap, Arnavut, Kürt, Rum, Ermeni, Bulgar, Sırp, Ulah ve Musevilerin yer aldığı toplam 281 mebustan oluşuyordu.


43. Soru

Meşrutiyet’in ilk parlamentosu hangi tarihte ve nerede toplandı?

Cevap

Meşrutiyet’in ilk parlamentosu 17 Aralık 1908’de, kalabalık bir halk kitlesinin sevinç gösterileriyle Sultanahmet’teki Darülfünun binasında toplandı.


44. Soru

İTC’ye muhalif grupların biri olan ve alt düzeyde ulemadan, tarikat şeyhlerinden oluşan muhafazakar çevreyi oluşturanlar kimlerdir?

Cevap

İkinci muhalefet grubu ise alt düzeyde ulemadan ve tarikat şeyhlerinden oluşan muhafazakar çevrelerden geldi. Nakşibendî şeyhi derviş Vahdetî’nin Volkan gazetesi çevresinde ve İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti altında örgütlenen bu grup şeriat düzeni lehinde gösterilere başladı.


45. Soru

31 Mart isyanı nasıl bastırıldı?

Cevap

Makedonya’daki 3. Ordu birlikleriyle gönüllülerden oluşan Hareket Ordusu, Mahmut Şevket Paşa komutasında İstanbul’a girdi. 24 Nisan’da kenti işgal eden Hareket Ordusu isyanı bastırdı.


46. Soru

31 Mart İsyanı sonrası II. Abdülhamit’in saltanatı ne durumdadır?

Cevap

27 Nisan’da ise II. Abdülhamit isyana destek verdiği gerekçesiyle tahttan indirildi ve yerine küçük kardeşi Mehmet Reşat Efendi padişah ilan edildi.


47. Soru

Osmanlı Mebusan Meclisi 1909-1913 yılları arasında Kanun-i Esasi’de yaptığı bir
dizi değişiklikle parlamenter sisteme ne yenilik getirmiştir?

Cevap

Osmanlı Mebusan Meclisi 1909- 1913 yılları arasında Kanun-i Esasi’de yaptığı bir
dizi değişiklikle meclisin ve hükümetin yetkilerini padişahın yetkilerine karşı güçlendirerek anayasal parlamenter düzeni pekiştirdi.


48. Soru

1912 yılında yapılan yeni seçimler nasıl tanımlanır?

Cevap

1912 yılında yapılan yeni seçimler, İTC’nin baskı yollarına başvurarak kendi
adaylarını seçtirmesi nedeniyle “Sopalı Seçimler” olarak anıldı.


49. Soru

Balkan Savaşları meclisin ve hükümetin yapısını nasıl etkilemştir?

Cevap

1912 yılında başlayan Balkan Savaşları nedeniyle istifa eden hükümetin yerine, Kamil Paşa idaresinde yine İTC karşıtı olan bir hükümet kuruldu.


50. Soru

Babıâli Baskını İTC’nin siyasal tarihine nasıl yansıdı?

Cevap

Siyasal tarihe Babıâli Baskını olarak geçen bu darbe, İTC’nin siyasal iktidarını pekiştirmesini sağladı. Ocak 1913 darbesinden sonra İTC, iç siyasete tamamen hakim oldu.


51. Soru

Babıâli, dönemi içinde hangi anlamı taşır?

Cevap

Babıâli, Osmanlı Devleti’nde İstanbul’da Sadaret (Başbakanlık), Dâhiliye ve Hariciye nezaretleri (İçişleri ve Dışişleri bakanlıkları) ile Şûray-ı Devlet (Danıştay)
dairelerinin bulunduğu yapıdır. Osmanlı hükûmetini ifade etmek için kullanılır.


52. Soru

Osmanlıcılık ideolojisi ile ne anlatılmaktadır?

Cevap

Osmanlıcılık ideolojisi, Osmanlı idaresi altında yaşayan tüm dinsel ve etnik unsurları Osmanlı vatanı ve Osmanlı hanedanına sadakat temelinde birleştirme
ülküsüdür.


53. Soru

Osmanlı Balkanlar’da ki topraklarının önemli bir kısmını yitirdiği antlaşma hangisidir?

Cevap

15. yüzyıldan beri Balkan topraklarıyla bir Avrupa devleti olan Osmanlı İmparatorluğu, bu toprakların önemli bir kısmını 1878’de imzalanan Berlin
Antlaşması’yla yitirmişti.


54. Soru

Türkçülüğün sistematik gelişmesini sağlayan düşünür kimdir?

Cevap

Türkçülüğün bu yıllarda sistematik bir fikir akımı olarak gelişmesini sağlayan düşünür, aynı zamanda İTC’nin ideologu olan Ziya Gökalp’tir.


55. Soru

Ziya Gökalp’in Türk milliyetçiliğine ilişkin fikirlerini içeren en önemli eserleri hangileridir?

Cevap

Gökalp’in Türk milliyetçiliğine ilişkin fikirleri en olgun ifadesini “Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak” ve “Türkçülüğün Esasları” adlı iki eserinde bulur.


56. Soru

Pantürkizm düşüncesinin önemli ismi kimdir ve eserinin adı nedir?

Cevap

Yusuf Akçura, 1904’te yayımladığı Üç Tarz-ı Siyaset adlı makalesinde, Türk etnik kimliğini öne çıkaran, ırk ve kültür temeline dayalı Türk dünyası formülüyle Pantürkizmin ilk tutarlı ifadesini yazmıştır.


57. Soru

Gizli Alman-Türk ittifakı hangi tarihte imzalandı?

Cevap

Gizli Alman-Türk ittifakı 2 Ağustos 1914 tarihinde imzalandı.


58. Soru

Osmanlı orduları I. Dünya Savaşı’nda hangi cephelerde savaştılar?

Cevap

Osmanlı orduları Kafkasya, Çanakkale, Hicaz-Yemen, Sina ve Filistin, Irak, Makedonya ve Galiçya cephelerinde savaştılar.


59. Soru

1918 yılında savaş İttifak Devletleri’nin yenilgisiyle sonuçlanınca Osmanlı Devleti hangi antlaşmayı imzaladı?

Cevap

1918 yılında savaş İttifak Devletleri’nin yenilgisiyle sonuçlanınca, Osmanlı
Devleti, 30 Ekim 1918’te Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzaladı.


60. Soru

Osmanlı Mebusan Meclisi ne zaman feshedilmiştir?

Cevap

Osmanlı Mebusan Meclisi, 21 Aralık 1918’de, Padişah Vahdettin tarafından feshedildi.


61. Soru

Manda nedir?

Cevap

Manda, I. Dünya Savaşından sonra, kimi az gelişmiş ülkeleri, kendi kendilerini yönetecek bir düzeye eriştirip bağımsızlığa kavuşturuncaya dek Uluslar Birliği (Cemiyet-i Akvam) adına yönetmek üzere kimi büyük devletlere verilen vekillik düzenidir.


62. Soru

Milli mücadele süresince İT adına iktidar mücadelesini sürdüren hangisidir?

Cevap

1918 yılının sonlarında, Talat Paşa’nın ülkeyi terk etmeden önce verdiği direktif doğrultusunda, Kara Kemal ve Kara Vasıf ’ın girişimleri ile Karakol Cemiyeti adıyla bir gizli örgüt kuruldu. Bu örgüt milli mücadele süresince İT adına iktidar mücadelesini sürdürdü.


63. Soru

Bütün MHC’lerin birleştirilmesi kararı hangi kongrede alınmıştır?

Cevap

4–11 Eylül tarihleri arasında toplanan Sivas Kongresi’nde ülke genelindeki bütün MHC’lerin birleştirilmesi yolunda önemli adımlar atıldı.


64. Soru

Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin aldığı en önemli karar nedir?

Cevap

Son Osmanlı Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920’de İstanbul’da toplandı. Meclis 3 ay gibi kısa bir süre açık kalmasına karşın Misak-ı Milli gibi önemli bir belgeyi kabul ederek Anadolu direnişine önemli bir meşruiyet sağladı.


65. Soru

Birinci Meclis ilk oturumunda kimin başkanlığında açıldı?

Cevap

Birinci Meclis, 23 Nisan’da, en yaşlı üye Sinop Mebusu Şerif (Avkan) Bey’in başkanlığında açıldı.


66. Soru

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun TBMM açısından önemi nedir?

Cevap

TBMM’nin en önemli yasama faaliyetlerinden biri, hiç kuşkusuz Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’dur. 20 Ocak 1921’de kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, rejimin temellerini halk egemenliği ve meclis üstünlüğü üzerinden tanımlayan ilk anayasadır.


67. Soru

1920-1921 yılları arasında Birinci Meclisteki önde gelen gruplar hangileridir?

Cevap

1920-1921 yılları arasında Birinci Meclisteki önde gelen gruplar arasında Tesanüt Grubu, İstiklal Grubu, Müdafaa-i Hukuk Zümresi, Halk Zümresi, Islahat Grubu sayılabilir. Ayrıca 1920’nin son aylarında Türkiye Komünist Fırkası ve Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası adlı iki de sol parti kurulmuştu. Bu örgütlerin tümü, 1921 ilkbaharına gelindiğinde dağılmış oldular.


68. Soru

Türk ordusunun işgallere son veren kesin askeri zaferi hangi savaşla geldi?

Cevap

Türk ordusunun işgallere son veren kesin askeri zaferi 26 Ağustos 1922’de başlayan Başkumandanlık Meydan Savaşı’yla geldi.


69. Soru

Osmanlı Devleti hukuken ne zaman sona erdirildi?

Cevap

Yapılan oylamalar sonucunda saltanat 1 Kasım 1922’de oybirliğiyle kaldırılarak, Osmanlı Devleti hukuken sona erdirildi.


70. Soru

Birinci Meclis son toplantısını ne zaman yapmıştır?

Cevap

Birinci Meclis 6 Nisan 1923’te son toplantısını yaparak dağıldı.


1. Soru

Aşağıdaki padişahlardan hangisi hem ilk defa Mebusan Meclisini açmış hem de kapatmıştır?

Cevap

Osmanlı Devleti’nin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi’yi 1876 yılında ilan eden ve ilk Mebusan Meclisini 1877’de açan II. Abdülhamit, Osmanlı-Rus Harbi’ni öne sürerek, 1878’de önce meclisi kapattı ardından da anayasayı askıya aldı.

2. Soru

II. Abdülhamit’ın muhalifleri meclisin yeniden açılmasını hangi gerekçelerle istemişlerdir?

Cevap

Tanzimat ve Abdülhamit Dönemlerinde açılan yüksek okullardan mezun olan asker ve sivil bürokrasiden çeşitli gruplar, imparatorluğun toprak bütünlüğünün sağlanması ve farklı etnik ve dinî toplulukların birlikte yaşama iradesi göstermesi için anayasanın yeniden yürürlüğe konulması ve yapılacak seçimlerle meclisin yeniden açılmasını istiyorlardı.

3. Soru

İttihat ve Terakki Cemiyetinin nasıl kurulmuştur?

Cevap

1889 yılında bir grup Askeri Tıbbiye Mektebi öğrencisi, îttihad-ı Osmanî Cemiyeti adıyla gizli bir örgüt kurdular. Cemiyet hızla yüksekokul öğrencileri ve memurlar arasında yayıldı. Örgütün fark edilmesiyle beraber üyelerin bir kısmı tutuklandı, bir kısmı da Avrupa ülkelerine kaçtı. Üyelerin 1895 yılında, Ahmet Rıza Bey’in liderliğinde Paris’te oluşan bir muhalif grupla temas kurması sonucunda Cemiyet, “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti” adını aldı.

4. Soru

İttihat ve Terakki Cemiyeti’nde zaman içinde farklı fikirler ortaya çıktı. Üç grupta toplanabilen bu fikirler nelerdir ve öncüleri kimlerdir?

Cevap

  • Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti içinde Ahmet Rıza’nın başını çektiği Paris merkezli grup, imparatorluğun kurtuluşu için güçlü merkeziyetçi bir idare biçimini ve korumacı ekonomi modeline dayanan millî iktisat politikasını benimsedi.
  • Mizancı Murat’ın liderliğindeki Cenevre grubu ise daha İslamcı bir çizgideydi ve II. Abdülhamit’in Ermeni politikasını destekliyordu.
  • Cemiyetin içindeki üçüncü grup ise Prens
  • Sabahattin liderliğinde toplanmıştı. Prens Sabahattin, siyasal alanda demimerkeziyetçi/federalist bir yönetimi, iktisadi alanda ise özel teşebbüsü savunuyordu.
5. Soru

İlk kez ikinci Meşrutiyet Dönemi’nde çok partili siyasal hayata geçen Osmanlı’da nasıl bir meclis yapısı oluşturuldu?

Cevap

1877’den kalma bir seçim yasası taslağı İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin baskısıyla yürürlüğe sokuldu ve seçim hazırlıklarına başlandı. Anayasada “Meclis-i Umumi” adı verilen genel meclis iki kanattan oluşuyordu. Birinci kanadı padişahın atadığı üyelerden oluşan “Heyet-i Âyan”, ikinci kanadı ise seçmenlerin oylarıyla seçilmiş milletvekillerinden oluşan “Heyet-i Mebusan” oluşturuyordu. Heyeti Âyan üyeleri padişah tarafından atanırken, Heyet-i Mebusan üyeleri halk tarafından seçiliyordu.

6. Soru

1908 seçimlerinden sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne (İTC) karşı muhalefet eden partiler hangileridir?

Cevap

Seçimlerden sonra İTC iki muhalefet grubuyla mücadele etti. Bu gruplardan birincisi Prens Sabahattin’in fikirlerine dayanan Ahrar Fırkası’ydı. Ahrar Fırkası seçim yenilgisinden sonra basın yoluyla muhalefetini şiddetlendirdi ve İttihatçıları destekleyen gazetelerin yanıt vermesiyle siyasal ortam gerildi. Muhalif bir gazetecinin vurulmasından sonra İTC aleyhine gösteriler başladı. İkinci muhalefet grubu ise alt düzeyde ulemadan ve tarikat şeyhlerinden oluşan muhafazakâr çevrelerden geldi. Nakşibendî şeyhi derviş Vahdetî’nin Volkan gazetesi çevresinde ve İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti altında örgütlenen bu grup şeriat düzeni lehinde gösterilere başladı.

7. Soru

31 Mart İsyanından sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne (İTC) karşı muhalefet nasıl şekillenmiştir?

Cevap

31 Mart İsyanı sonrasında sinen muhalefet izleyen dönemde yeniden toparlandı. Farklı eğilimleri temsil eden bir dizi yeni parti kuruldu. Bu partilerin bir kısmı liberal kanatta yer alan, bir kısmı da İTC’nin laiklik ve milliyetçilik eğilimlerinden rahatsız olan grupların kurduğu partilerdi. Aynı dönemde sosyalist kanatta da bir parti kuruldu. İTC’ye karşı canlanan liberal ve muhafazakâr muhalefet, 21 Kasım 1911 tarihinde Hürriyet ve İtilaf Fırkası adı altında birleşti. İTC’ye muhalif olma dışında ortak yönleri çok az olan bu gruplar kısa sürede etkin bir güç oldular.

8. Soru

1912 yılında yapılan yeni seçimlere neden “Sopalı Seçimler” adı verilmiştir?

Cevap

İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC), güçlenen muhalefet karşısında meclis üzerindeki hâkimiyetini yitirme kaygısına düşerek meclisin feshini sağladı. 1912 yılında yapılan yeni seçimler, İTC’nin baskı yollarına başvurarak kendi adaylarını seçtirmesi nedeniyle “Sopalı Seçimler” olarak anıldı. Seçimlerde İTC’nin baskı yoluyla mecliste ezici bir üstünlük sağlaması yeni meclisin meşruiyetini tartışmaya açtı.

9. Soru

Babıâli nedir?

Cevap

Osmanlı Devleti’nde İstanbul’da sadaret (Başbakanlık), dâhiliye ve hariciye nezaretleri (içişleri ve Dışişleri bakanlıkları) ile Şûrayıdevlet (Danıştay) dairelerinin bulunduğu yapı. Osmanlı hükümeti.

10. Soru

Babıâli Baskının sonuçları nelerdir?

Cevap

Babıâli Baskını, Cevap: İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin (İTC) siyasal iktidarını pekiştirmesini sağladı. Ocak 1913 darbesinden sonra İTC, iç siyasete tamamen hakim oldu.

11. Soru

Enver, Talat ve Cemal triumvirası nasıl oluşmuştur?

Cevap

Talat Bey, 12 Haziran 1913’te kurulan Sait Halim Paşa kabinesinde bir kez daha Dâhiliye Nazırı oldu. 1917’de ise sadrazamlığa yükselerek Talat Paşa oldu. 1914 yılı başlarında rütbesi paşalığa kadar yükseltilen Enver Paşa, yeni kabinede Harbiye Nazırı oldu. İstanbul muhafızı Cemal Bey de terfi ettirilerek paşalığa yükseltildi. Ardından da sırasıyla Nafıa Nazırı ve Bahriye Nazırı oldu. Birinci Dünya Savaşı süresince tüm otoriteyi elinde tutan bu üç kişilik idareye Enver, Talat ve Cemal triumvirası denir. Enver Paşa orduya hakimken, Talat Paşa’nın İttihat ve Terakki Cemiyeti içindeki hâkimiyeti büyüktü. Cemal Paşa’nın ise yönetimdeki etkinliği zamanla azaldı.

12. Soru

Osmanlıcılık ideolojisinin temel amacı nedir?

Cevap

Osmanlıcılık ideolojisi, Osmanlı idaresi altında yaşayan tüm dinsel ve etnik unsurları Osmanlı vatanı ve Osmanlı hanedanına sadakat temelinde birleştirme ülküsü güden bir ideolojiydi.

13. Soru

İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleri genel olarak nasıl bir ideoloji benimsemişlerdir?

Cevap

İttihat ve Terakki Cemiyetinin (İTC) ideolojik tutumları genel olarak değerlendirildiğinde çoğu Osmanlıcılık fikrine bağlıydılar. 1910’larda ise giderek Türkçülüğe savruldular. Çoğu, aynı zamanda inançlı Müslümanlardı. İTC’nin liderleri fikir adamı olmaktan çok eylem adamıydı. Onları ortak bir ideolojik programdan çok bir dizi ortak tavır bir araya getiriyordu. Bu tavırlar arasında devlet merkezli bir bakış, milliyetçilik, bilimsel gerçeğe ilişkin pozitivist bir inanç, toplumu dönüştürücü bir güç olarak eğitime duyulan inanç, düzen içinde değişim arzusu ve eylemciliktir. Çoğu ittihatçı için Osmanlıcılık, Türkçülük, Batıcılık, İslamcılık gibi II. Meşrutiyet Dönemi’nin önde gelen akımları, birbirlerinden net çizgilerle ayrılmaktan çok, dönemin siyasal ihtiyaçlarına göre çeşitli biçimlerde sentezlenebilecek ideolojilerdi.

14. Soru

I. Dünya Savaşı’nı başlatan en önemli olay nedir?

Cevap

28 Haziran 19l4’te Avusturya arşidükü Franz Ferdinand’m Saraybosna’da bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesiyle Avusturya Sırbistan’a savaş ilan etti. Suikastın üstünden beş hafta geçtikten sonra, Avrupa devletleri kendilerini dünyanın ilk küresel savaşı içinde buldu.

15. Soru

İttihatçıları I. Dünya Savaşına girmeye teşvik eden temel sebepler nelerdir?

Cevap

İttihatçılar Ağustos-Kasım 1914 arasında savaşa girmemeye yönelik çaba gösterdiler. Ancak içine girilen mali buhran, Almanya’nın İttihatçılara savaşa girmeleri koşuluyla verdiği kredi vaadi, savaşın birkaç ay içinde Almanya’nın zaferiyle biteceği umudu ve Rusya’nın parçalanmasından sonra Osmanlı Devleti’nin sahip olacağı yeni sınırlar vaadi, İttihatçıların savaşa girmesi için gerekli koşulları yarattı.

16. Soru

Yerel direniş hareketlerini ortaya çıkartan temel olay nedir?

Cevap

İzmir ve çevresinin Yunan birlikleri tarafından işgaline karşı İstanbul’un herhangi bir direniş göstermemesi, yerel direniş hareketlerinin ortaya çıkmasını ve devletten bağımsız olarak örgütlenmesini sağladı.

17. Soru

Savaştan sonra İttihatçılar Anadolu’da direnişin örgütlenmesinde nasıl bir rol oynadılar?

Cevap

Ege direnişinin örgütlenmesinde İttihatçılar büyük rol oynadılar. Birçok yerde Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti yazan levhalar silinip yerine Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (MHC) yazıldı. Diğer yandan direniş hareketini yönlendirmek için 1918 yılının sonlarında, Talat Paşa’nm ülkeyi terk etmeden önce verdiği direktif doğrultusunda, Kara Kemal ve Kara Vasıf’ın girişimleri ile Karakol Cemiyeti adıyla bir gizli örgüt kuruldu. Bu örgüt Milli Mücadele süresince İT adına iktidar mücadelesini sürdürdü. İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve insan sevkiyatı yapan örgüt, bölgesel direniş hareketlerinin içine girerek bu hareketlerin örgütlenmesinde ve yerel kongreler yoluyla merkezîleşmeye başlamasında etkin rol oynadı.

18. Soru

Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri (MHC) ilk hangi kongre ile merkezi bir teşkilata dönüşmüştür?

Cevap

Yerel direniş hareketlerinin kendi kontrolünde merkezi bir yapı içine alınması gerektiğine inanan Mustafa Kemal Paşa, tüm direniş hareketlerini birleştirmek amacıyla Sivas’ta bir kongre düzenlemeye karar verdi. 411 Eylül tarihleri arasında toplanan Sivas Kongresi’nde ülke genelindeki bütün MHC’lerin birleştirilmesi yolunda önemli adımlar atıldı. Kongre’de alınan en önemli karar, bütün MHC’lerin merkezî bir yapı altında toplamasıydı. Bu amaçla yürürlükteki Cemiyetler Kanunu’na uygun olarak Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (ARMHC) adıyla bir cemiyet kuruldu. Anadolu ve Trakya’da yer alan tüm bölgesel direniş örgütlerinin A-RMHC’nin şubesi hâline getirilmesine karar verildi. Cemiyetin yönetimi, Mustafa Kemal Paşa başkanlığındaki Heyet-i Temsiliye’ye verildi. Hükümet yetkileriyle donatılmış olan Heyet-i Temsiliye fiilî olarak İstanbul hükümetinden bağımsız yeni bir yönetim organı olarak ortaya çıktı.

19. Soru

Misak-ı Milli belgesinin önemi ve kapsamı nedir?

Cevap

Misak-ı Milli gibi önemli bir belgeyi kabul ederek Anadolu direnişine önemli bir meşruiyet sağladı. 28 Ocak 1920’de kabul edilen Misak-ı Milli, Sivas ve Erzurum Kongreleri’ni esas alan bir metindir. Osmanlı İslam çoğunluğuyla meskûn toprakların ayrılmaz bir bütün olduğunu ilan eden metin, Milli Mücadele’nin siyasal hedeflerini oluşturdu.

20. Soru

Birinci Meclis, güçler ayrılığı ilkesi açısından nasıl bir yapıya sahiptir?

Cevap

1920’de Hıyanet-i Vataniye Kanunu kabul edildi. Bu kanunla TBMM’nin meşruiyetine karşı koyanların vatan haini sayılacağı ve mahkemelerin bu yönde vereceği kararların kesin olduğu hükme bağlandı. Bu kararların infazı TBMM’nin onayına bağlı olacaktı. Böylece meclise yasama ve yürütme yetkisinin yanı sıra yargı yetkisi de verilmiş oldu.

21. Soru

İstiklal Mahkemeleri’nin kuruluş amaçları nelerdir?

Cevap

Yunan ordusunun yenilmesi için tüm silahlı güçlerin cepheye seferber edilmesi büyük önem taşıyordu. TBMM bu amaçla 11 Eylül l920’de, “Firariler Hakkında Kanun”la İstiklal Mahkemeleri’ni kurdu.

22. Soru

İstiklal Mahkemeleri’nin görev alanına giren konular nelerdir?

Cevap

İlk önce asker kaçaklarına yönelik çıkarılsn “Firariler Hakkında Kanun”la kurulan İstiklal Mahkemeleri, 1920’de, vatan hainliği, casusluk, memleketin maddi ve manevi gücünü her ne şekilde olursa olsun kırmaya çalışmak suçlarını da kapsamak üzere genişletildi.

23. Soru

TBMM’de 1921’de kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun temel özellikleri nelerdir?

Cevap

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, rejimin temellerini halk egemenliği ve meclis üstünlüğü üzerinden tanımlayan ilk anayasadır. 1921 Anayasası’nın özgün yanlarından biri de yerel yönetimlere sağladığı özerklikti. Yerel yönetimler, merkeziyetçi klasik idari örgütlenme modeli yerine, yerinden yönetim modeli diyebileceğimiz bir modele dayanıyordu.

24. Soru

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu (A-RMH) dışında kalan muhalif mebusların temel eleştirileri nelerdir?

Cevap

  • Tartışmaların bir kısmı yasama ile yürütme, bir başka deyişle meclis ile Heyet-i Vekile arasındaki dengelerle ilgiliydi. Muhalif vekiller özellikle Heyet-i Vekile’nin meclisin bilgisi dışında yürüttüğü bazı uygulamaları, meclis üstünlüğü ilkesinin ihlali olarak eleştiriyorlardı.
  • Bir başka tartışma konusu da Heyet-i Vekile üyelerinin seçimiyle ilgiliydi. 1920’de yapılan bir kanunla meclisin vekilleri meclis üyeleri arasından doğrudan seçmesi yerine, meclis başkanın göstereceği adaylar arasından seçmesi (aday gösterme) yöntemine geçilmişti. Muhalif mebuslar aday gösterme yöntemini meclisin yetkilerinin kısıtlanması olarak değerlendirdikleri için konu sert tartışmalara yol açtı.
  • Muhaliflerin eleştiri konularından biri de Meclis Başkanlık Divanı’nın tarafsızlığına dairdi.
  • Muhalif mebuslar ilke olarak meclis görüşmelerini yöneten Meclis Başkanlık Divanı’nın meclisteki tüm grupların üzerinde tarafsız bir konumda yer alması gerektiğini savunuyorlardı. Meclis Başkanlık Divanı üyeleri, aynı zamanda A-RMH Grubu’nun üyesiydiler. Bu nedenle muhalif mebuslarca taraflı davranmakla suçlanıyorlardı. 
  • Muhaliflerle A-RMH Grubu arasında en sert tartışma konularından biri de Başkumandanlık Kanunu’na ilişkindi. 1921’de Başkumandanlık Kanunu kabul edildi. Kanun uyarınca Mustafa Kemal Paşa, TBMM’nin tüm yetkilerini üç aylık bir süre için kullanma hakkı gibi olağanüstü bir yetkiyle donatılarak Başkumandanlığa getirildi. Bu kanunla Başkumandanın emirleri kanun niteliği taşıyacaktı. Muhalif mebuslar, Mustafa Kemal Paşa’nın başkumandanlığını desteklemekle beraber meclisin yetkilerini kullanma hakkına karşı çıktılar.
25. Soru

Lozan görüşmelerine hangi devletler katılmıştır?

Cevap

Konferansa İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya ve Sırp-Hırvat-Sloven devleti katıldı. Rusya ve Bulgaristan ise görüşmelerde kendilerini doğrudan ilgilendiren konularla ilgili temsil edildiler. ABD de görüşmelere gözlemci statüsünde katıldı.

26. Soru

Lozan görüşmelerinde hangi maddeler üzerinde anlaşma sağlanmıştır?

Cevap

  • Batı Anadolu kıyılarındaki adalar askerden arındırılacak, Gökçeada ve Bozcaada Türkiye’ye, 12 ada ise İtalya’ya bırakılacaktı. ? Türkiye’nin Doğu Trakya sınırı Meriç Irmağı olarak belirlendi. 
  • Türk-Yunan nüfus mübadelesine karar verildi. Buna göre Türkiye’de yaşayan Rumlarla Yunanistan’da yaşayan Türkler, İstanbul’da yaşayan Rumlarla Batı Trakya’da yaşayan Türkler hariç tutulmak kaydıyla mübadele edilecekti.
  • İstanbul ve Çanakkale Boğazlarında kıyıdan başlayarak 15 km’lik bir şerit askerden arındırılacaktı. Boğazlar bütün yabancı gemilerin serbest geçişine açık olmakla beraber savaş gemileri için bazı tonaj sınırlamaları getirilecekti. Yabancı gemilerin Boğazlardan geçişini düzenlemek üzere Türkiye’nin başkanlığında ve anlaşmaya taraf ülkelerin temsilcilerinden oluşan bir komisyon kurulacaktı.
27. Soru

Lozan görüşmelerinde hangi maddeler üzerinde anlaşma sağlanamamıştır?

Cevap

Görüşmeler, Osmanlı borçları, Türk-Yunan sınırı, Boğazlar, Musul, azınlıklar ve kapitülasyonlar gibi önemli konularda anlaşma sağlanamayınca, 4 Şubat 1923’te kesildi.

28. Soru

Lozan antlaşmasına göre azınlıklar hangi haklara sahiptir?

Cevap

Türkiye’de yaşayan Müslüman olmayan azınlıkların dinsel ve kültürel haklarının güvenceye alınmasına karar verildi. Antlaşmaya göre Müslüman olmayan azınlıklar ana dillerini istedikleri gibi kullanabilecek ve yasalar önünde Müslümanlarla eşit ve onlar kadar özgür olacaklardı. Antlaşmanın azınlıklarla ilgili maddeleri temel yasa sayılarak antlaşma hükümlerine aykırı olacak şekilde kural konmayacak, işlem yapılamayacaktı. Azınlık hakları Milletler Cemiyetinin güvencesi altına alınacaktı.

29. Soru

İkinci mecliste görev alan vekillerin seçilme süreci nasıl gerçekleşmiştir?

Cevap

Meclisin 1 Nisan 1923 tarihli oturumunda, yeni seçimlerle meclisin yenilenmesine karar verildi. Meclisin seçime gideceği karara bağlanınca yeni bir seçim kanunu düzenlendi. Yapılan yeni düzenlemeler arasında, seçmen yaşının 25’ten 18’e indirilmesi ve oy verebilmek için vergi ödeme koşulunun kaldırılması yer aldı.

Birinci Meclis 6 Nisan 1923’te son toplantısını yaparak dağıldı. Birinci Grup, adaylarını belirlemek üzere Mustafa Kemal Paşa’nm başkanlığında çalışmalarına başladı. İkinci Grup ise seçime katılmama kararı aldı. Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nda yapılan bir değişiklikle İttihatçıların kendi adlarına seçime katılmaları engellendi. Bu koşullar altında seçime yalnızca Birinci Grup örgütlü bir güç olarak katıldı. Seçim merkezden belirlenen Birinci Grup adaylarının başarısıyla sonuçlandı. İkinci Grup üyeleri seçime katılmadıkları için hiçbiri yeni meclise giremedi.

30. Soru

Osmanlı Devleti’nin ilk anayasasının adı ve tarihi nedir?

Cevap

Osmanlı Devleti’nin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi, tarihi 1876’dır.

31. Soru

Paris’te Ahmet Rıza Bey’in liderliğinde kurulan “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti”nin amacı nedir?

Cevap

Paris’te Ahmet Rıza Bey’in liderliğinde kurulan “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti”nin amacı II. Abdülhamit’i tahttan indirmek ve anayasayı yeniden getirmekti.

32. Soru

İTC’nin Selanik’te tutunmasının nedenlerinden biri nedir?

Cevap

İTC’nin Selanik’te tutunmasının nedenlerinden biri, şehrin 18. yüzyıldan beri Osmanlı İmparatorluğu’nun önde gelen ticaret merkezlerinden biri olmasıydı. Canlı bir ticaret ve kültür hayatının bulunduğu Selanik şehri, Yahudi, Rum, Bulgar ve Türklerden oluşan kozmopolit bir nüfusa sahipti.

33. Soru

İTC’nin karar merkezini hangi çekirdek kadro oluşturuyordu?

Cevap

Örgütün karar merkezini “Merkez-i Umumi” adında bir çekirdek kadro oluşturuyordu.

34. Soru

İTC Fransız Devrimi’nin hangi kavramlarından etkilenmiş olmasına rağmen alttan gelişen ideolojisi nedir?

Cevap

Fransız Devrimi’nin eşitlik, kardeşlik, özgürlük sloganlarından etkilenmekle birlikte, örgütün ideolojisi alttan alta gelişen bir Türk milliyetçiliğiydi.

35. Soru

İTC’nin hangi şubesi anayasayı ilan etti ve II. Abdülhamit’in tepkisi ne oldu?

Cevap

İTC’nin Manastır şubesi sarayın cevabını beklemeden, 23 Temmuz 1908’de anayasanın yeniden yürürlüğe girdiğini ilan etti. İsyanı bastıramayacağını anlayan II. Abdülhamit, 24 Temmuz’da İstanbul gazetelerinde anayasayı yürürlüğe koyduğunu ve meclisi yeniden açacağını duyurdu.

36. Soru

Kolağası Osmanlı ordusunda hangi düzeyde bir rütbenin karşılığıdır?

Cevap

Kolağası, Osmanlı ordusunda yüzbaşı ile binbaşı arasında yer alan bir rütbedir.

37. Soru

Anayasanın ilanından sonra yapılması gereken ilk iş ne idi?

Cevap

Anayasanın ilanından sonra yapılması gereken ilk iş Mebusan Meclisi seçimleriydi.

38. Soru

Anayasada “Meclis-i Umumi” adı verilen genel meclisi oluşturan  iki kanat hangileridir?

Cevap

Anayasada “Meclis-i Umumi” adı verilen genel meclis iki kanattan oluşuyordu. Birinci kanadı padişahın atadığı üyelerden oluşan “Heyet-i Âyan”, ikinci kanadı ise
seçmenlerin oylarıyla seçilmiş milletvekillerinden oluşan “Heyet-i Mebusan” oluşturuyordu.

39. Soru

1908 seçimlerinde oy vermek için şartlar nedir?

Cevap

1908 seçimlerinde oy vermek için erkek olmak, 25 yaşına gelmiş olmak ve az çok vergi ödemek gerekiyordu.

40. Soru

1908 seçimlerinin özelliği nedir ve katılan partiler hangileridir?

Cevap

1908 seçimleri Türkiye tarihinin ilk çok partili seçimleri oldu. Seçimlere İTC ve Prens Sabahattin’in fikirlerine dayanan Ahrar Fırkası katıldı.

41. Soru

1908 seçimlerini hangi grup kazandı?

Cevap

Seçimleri ezici çoğunlukla İTC kazandı. Ahrar Fırkası ise meclise yalnızca bir mebus gönderebildi.

42. Soru

1908 seçimlerini kazanan mebus sayısı ve kozmopolit yapısı nasıldır?

Cevap

Seçimlerle iş başına gelen meclis, Türk, Arap, Arnavut, Kürt, Rum, Ermeni, Bulgar, Sırp, Ulah ve Musevilerin yer aldığı toplam 281 mebustan oluşuyordu.

43. Soru

Meşrutiyet’in ilk parlamentosu hangi tarihte ve nerede toplandı?

Cevap

Meşrutiyet’in ilk parlamentosu 17 Aralık 1908’de, kalabalık bir halk kitlesinin sevinç gösterileriyle Sultanahmet’teki Darülfünun binasında toplandı.

44. Soru

İTC’ye muhalif grupların biri olan ve alt düzeyde ulemadan, tarikat şeyhlerinden oluşan muhafazakar çevreyi oluşturanlar kimlerdir?

Cevap

İkinci muhalefet grubu ise alt düzeyde ulemadan ve tarikat şeyhlerinden oluşan muhafazakar çevrelerden geldi. Nakşibendî şeyhi derviş Vahdetî’nin Volkan gazetesi çevresinde ve İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti altında örgütlenen bu grup şeriat düzeni lehinde gösterilere başladı.

45. Soru

31 Mart isyanı nasıl bastırıldı?

Cevap

Makedonya’daki 3. Ordu birlikleriyle gönüllülerden oluşan Hareket Ordusu, Mahmut Şevket Paşa komutasında İstanbul’a girdi. 24 Nisan’da kenti işgal eden Hareket Ordusu isyanı bastırdı.

46. Soru

31 Mart İsyanı sonrası II. Abdülhamit’in saltanatı ne durumdadır?

Cevap

27 Nisan’da ise II. Abdülhamit isyana destek verdiği gerekçesiyle tahttan indirildi ve yerine küçük kardeşi Mehmet Reşat Efendi padişah ilan edildi.

47. Soru

Osmanlı Mebusan Meclisi 1909-1913 yılları arasında Kanun-i Esasi’de yaptığı bir
dizi değişiklikle parlamenter sisteme ne yenilik getirmiştir?

Cevap

Osmanlı Mebusan Meclisi 1909- 1913 yılları arasında Kanun-i Esasi’de yaptığı bir
dizi değişiklikle meclisin ve hükümetin yetkilerini padişahın yetkilerine karşı güçlendirerek anayasal parlamenter düzeni pekiştirdi.

48. Soru

1912 yılında yapılan yeni seçimler nasıl tanımlanır?

Cevap

1912 yılında yapılan yeni seçimler, İTC’nin baskı yollarına başvurarak kendi
adaylarını seçtirmesi nedeniyle “Sopalı Seçimler” olarak anıldı.

49. Soru

Balkan Savaşları meclisin ve hükümetin yapısını nasıl etkilemştir?

Cevap

1912 yılında başlayan Balkan Savaşları nedeniyle istifa eden hükümetin yerine, Kamil Paşa idaresinde yine İTC karşıtı olan bir hükümet kuruldu.

50. Soru

Babıâli Baskını İTC’nin siyasal tarihine nasıl yansıdı?

Cevap

Siyasal tarihe Babıâli Baskını olarak geçen bu darbe, İTC’nin siyasal iktidarını pekiştirmesini sağladı. Ocak 1913 darbesinden sonra İTC, iç siyasete tamamen hakim oldu.

51. Soru

Babıâli, dönemi içinde hangi anlamı taşır?

Cevap

Babıâli, Osmanlı Devleti’nde İstanbul’da Sadaret (Başbakanlık), Dâhiliye ve Hariciye nezaretleri (İçişleri ve Dışişleri bakanlıkları) ile Şûray-ı Devlet (Danıştay)
dairelerinin bulunduğu yapıdır. Osmanlı hükûmetini ifade etmek için kullanılır.

52. Soru

Osmanlıcılık ideolojisi ile ne anlatılmaktadır?

Cevap

Osmanlıcılık ideolojisi, Osmanlı idaresi altında yaşayan tüm dinsel ve etnik unsurları Osmanlı vatanı ve Osmanlı hanedanına sadakat temelinde birleştirme
ülküsüdür.

53. Soru

Osmanlı Balkanlar’da ki topraklarının önemli bir kısmını yitirdiği antlaşma hangisidir?

Cevap

15. yüzyıldan beri Balkan topraklarıyla bir Avrupa devleti olan Osmanlı İmparatorluğu, bu toprakların önemli bir kısmını 1878’de imzalanan Berlin
Antlaşması’yla yitirmişti.

54. Soru

Türkçülüğün sistematik gelişmesini sağlayan düşünür kimdir?

Cevap

Türkçülüğün bu yıllarda sistematik bir fikir akımı olarak gelişmesini sağlayan düşünür, aynı zamanda İTC’nin ideologu olan Ziya Gökalp’tir.

55. Soru

Ziya Gökalp’in Türk milliyetçiliğine ilişkin fikirlerini içeren en önemli eserleri hangileridir?

Cevap

Gökalp’in Türk milliyetçiliğine ilişkin fikirleri en olgun ifadesini “Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak” ve “Türkçülüğün Esasları” adlı iki eserinde bulur.

56. Soru

Pantürkizm düşüncesinin önemli ismi kimdir ve eserinin adı nedir?

Cevap

Yusuf Akçura, 1904’te yayımladığı Üç Tarz-ı Siyaset adlı makalesinde, Türk etnik kimliğini öne çıkaran, ırk ve kültür temeline dayalı Türk dünyası formülüyle Pantürkizmin ilk tutarlı ifadesini yazmıştır.

57. Soru

Gizli Alman-Türk ittifakı hangi tarihte imzalandı?

Cevap

Gizli Alman-Türk ittifakı 2 Ağustos 1914 tarihinde imzalandı.

58. Soru

Osmanlı orduları I. Dünya Savaşı’nda hangi cephelerde savaştılar?

Cevap

Osmanlı orduları Kafkasya, Çanakkale, Hicaz-Yemen, Sina ve Filistin, Irak, Makedonya ve Galiçya cephelerinde savaştılar.

59. Soru

1918 yılında savaş İttifak Devletleri’nin yenilgisiyle sonuçlanınca Osmanlı Devleti hangi antlaşmayı imzaladı?

Cevap

1918 yılında savaş İttifak Devletleri’nin yenilgisiyle sonuçlanınca, Osmanlı
Devleti, 30 Ekim 1918’te Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzaladı.

60. Soru

Osmanlı Mebusan Meclisi ne zaman feshedilmiştir?

Cevap

Osmanlı Mebusan Meclisi, 21 Aralık 1918’de, Padişah Vahdettin tarafından feshedildi.

61. Soru

Manda nedir?

Cevap

Manda, I. Dünya Savaşından sonra, kimi az gelişmiş ülkeleri, kendi kendilerini yönetecek bir düzeye eriştirip bağımsızlığa kavuşturuncaya dek Uluslar Birliği (Cemiyet-i Akvam) adına yönetmek üzere kimi büyük devletlere verilen vekillik düzenidir.

62. Soru

Milli mücadele süresince İT adına iktidar mücadelesini sürdüren hangisidir?

Cevap

1918 yılının sonlarında, Talat Paşa’nın ülkeyi terk etmeden önce verdiği direktif doğrultusunda, Kara Kemal ve Kara Vasıf ’ın girişimleri ile Karakol Cemiyeti adıyla bir gizli örgüt kuruldu. Bu örgüt milli mücadele süresince İT adına iktidar mücadelesini sürdürdü.

63. Soru

Bütün MHC’lerin birleştirilmesi kararı hangi kongrede alınmıştır?

Cevap

4–11 Eylül tarihleri arasında toplanan Sivas Kongresi’nde ülke genelindeki bütün MHC’lerin birleştirilmesi yolunda önemli adımlar atıldı.

64. Soru

Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin aldığı en önemli karar nedir?

Cevap

Son Osmanlı Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920’de İstanbul’da toplandı. Meclis 3 ay gibi kısa bir süre açık kalmasına karşın Misak-ı Milli gibi önemli bir belgeyi kabul ederek Anadolu direnişine önemli bir meşruiyet sağladı.

65. Soru

Birinci Meclis ilk oturumunda kimin başkanlığında açıldı?

Cevap

Birinci Meclis, 23 Nisan’da, en yaşlı üye Sinop Mebusu Şerif (Avkan) Bey’in başkanlığında açıldı.

66. Soru

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun TBMM açısından önemi nedir?

Cevap

TBMM’nin en önemli yasama faaliyetlerinden biri, hiç kuşkusuz Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’dur. 20 Ocak 1921’de kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, rejimin temellerini halk egemenliği ve meclis üstünlüğü üzerinden tanımlayan ilk anayasadır.

67. Soru

1920-1921 yılları arasında Birinci Meclisteki önde gelen gruplar hangileridir?

Cevap

1920-1921 yılları arasında Birinci Meclisteki önde gelen gruplar arasında Tesanüt Grubu, İstiklal Grubu, Müdafaa-i Hukuk Zümresi, Halk Zümresi, Islahat Grubu sayılabilir. Ayrıca 1920’nin son aylarında Türkiye Komünist Fırkası ve Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası adlı iki de sol parti kurulmuştu. Bu örgütlerin tümü, 1921 ilkbaharına gelindiğinde dağılmış oldular.

68. Soru

Türk ordusunun işgallere son veren kesin askeri zaferi hangi savaşla geldi?

Cevap

Türk ordusunun işgallere son veren kesin askeri zaferi 26 Ağustos 1922’de başlayan Başkumandanlık Meydan Savaşı’yla geldi.

69. Soru

Osmanlı Devleti hukuken ne zaman sona erdirildi?

Cevap

Yapılan oylamalar sonucunda saltanat 1 Kasım 1922’de oybirliğiyle kaldırılarak, Osmanlı Devleti hukuken sona erdirildi.

70. Soru

Birinci Meclis son toplantısını ne zaman yapmıştır?

Cevap

Birinci Meclis 6 Nisan 1923’te son toplantısını yaparak dağıldı.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.