Türk Basın Tarihi Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

II. Meşrutiyet Dönemi ne ile başlar?

İttihat ve Terakki başta olmak üzere muhalif
çevrelerin yoğun faaliyetleri sonucunda 23 Temmuz 1908
tarihinde Kanun-i Esasi yeniden ilan edilir. Sultan II.
Abdülhamit’in istemeden yaptığı bu düzenleme ile II.
Meşrutiyet Dönemi başlar.

Kanun-ı Esasi nedir?

Kanun-ı Esasi ile “basın, kanunlar dairesinde
serbest” ilan edilir. İlgili kanun maddesinde yayın
organlarının hiçbir şekilde ön sansüre tabi tutulmayacağı
vurgulanır. Kanun-ı Esasi’nin 12. Maddesinde “Basın
yasalar çerçevesinde serbesttir. Hiçbir şekilde basımda
önce kontrole tabi tutulamaz” ifadesine yer verilir.

II. Meşrutiyet Dönemi’nde yetişen gazeteciler
kimlerdir?

II. Meşrutiyet Dönemi basında yeni ufuklar açar.
Ali Naci, Hüseyin Cahit (Yalçın), Necmettin Sadak ve
Yunus Nadi gibi gazeteciliği meslek edinen isimler bu
dönemde yetişir.

I. Dünya Savaşı’nın basın ve yayıncılığa etkisi ne
olmuştur?

Önce Balkan Savaşı ardından I. Dünya
Savaşı’nın başlamasından sonra 25 Ağustos 1914 tarihli
yasa ile “Askeri sansürün izni olmadan ordu hareketleriyle
ilgili yazıların yazılması” yasaklanır. Bu yasakla birlikte
Osmanlı basınında Mütareke Dönemi’ne kadar sürecek
suskunluk dönemi başlar. Uzun süren savaş döneminde
mürekkep ve kağıt gibi temel baskı malzemelerinin
fiyatları hızla yükselir. Yayıncılar baskı için gerekli
malzemeleri bulamazlar. Bu yüzden gazeteler zaman
zaman farklı ebat ve renklerde yayınlanmak zorunda kalır.
Tirajı az olan birçok yayın organı bu dönemde yayınlarını
durdurur. Basın adeta komaya girer. II. Meşrutiyet’in
ilanıyla Anadolu’da 39 yeni gazete ve dergi yayın
hayatına başlar. Fakat I. Dünya Savaşı’nın ortalarında bu
sayı 4’e kadar düşer.

II. Meşrutiyet Dönemi’nde yayınlanan gazete ve
dergiler nelerdir?

II. Meşrutiyet Dönemi’nde İkdam, Sabah ve
Tercüman-ı Hakikat yeni gelişen yayın hayatına uyum
sağlayan yayın organlarıdır. Tanin ve Yeni Gazete 1908
yılında yayın hayatına başlar. Servet-i Fünûn bu yıllarda
bir süreliğine günlük çıkarılır. İttihat ve Terakki
muhalifliğiyle bilinen Hukuk-i Umûmiyye (1908), Serbestî
(1908), Sadâ-yı Millet (1909) gibi gazeteler yayımlanır.
Beyânü’l-hak (1908), Sırat-ı Müstakîm (1908), Resimli
Kitab (1908), Şehbal (1909), Ceride-i Sûfiyye (1910),
Genç Kalemler (1911), Donanma (1914) ve Yeni Mecmua
(1917) dönemin tanınmış dergileri arasında yer alır.

Tanin gazetesi kimler tarafından çıkarılmıştır?

1 Ağustos 1908’de yayımlanmaya başlayan
gazete Tevfik Fikret, Hüseyin Cahit Yalçın ve Hüseyin
Kâzım Kadri tarafından çıkarılır. Kısa süre sonra Tevfik
Fikret ve Hüseyin Kâzım Kadri’nin ayrılması ile gazetenin
yönetimi tamamen Hüseyin Cahit’e kalır.

II. Meşrutiyet Dönemi basını kaç gruba ayrılır?

II. Meşrutiyet Dönemi basını;
• İttihatçı ve
• İtilafçı olmak üzere iki gruba ayırılabilir.
Başta Tanin olmak üzere Yeni Tasvir-i Efkar, Hukuk-ı
Umumiye, Şura-yı Ümmet, Rumeli, Silah, vb. gazeteler
yayınlarında İttihatçı görüşü savunur.
Buna karşılık, Osmanlı, Serbesti, Murat Bey’in Mizan’ı,
Ali Kemal’in öncülüğündeki İkdam, Derviş Vahdeti’nin
Volkan’ı ve Beyanü’l Hak gazeteleri, İtilafçı görüşte
olmasalar da muhalif görüşte yayınlarını sürdürürler.

1908-1918 yılları arasında kaç adet süreli yayın, yayın
hayatına atılır?

Tespitlere göre 1908-1918 yılları arasında
yaklaşık 187 süreli yayın Anadolu’da yayın hayatına atılır.
Özellikle II. Meşrutiyet’in ilk üç yılında yüzü aşan sayıda
süreli yayın ortaya çıkar. Ancak bu özgür ortam 1911-
1918 yılları arasında ardı ardına yaşanan savaşlar
nedeniyle fazla sürmez.

II. Meşrutiyet yıllarında ülkenin kötüye gidişini
engellemek isteyen aydınlar hangi ideolojilere
sarılmışlardır?

Ülkenin kötüye gidişini engellemek isteyen
aydınlar, bu duruma son vermek için çeşitli ideolojilere
sarılırlar. Bunlar sırasıyla Osmanlıcılık, İslamcılık,
Batıcılık, Türkçülük, Dayanışmacılık ve Sosyalizmdir.

Osmanlıcılık nedir ve nasıl ortaya çıkmıştır?

Temelleri II. Mahmut Dönemi’ne dayanan
Osmanlıcılık fikri, Avrupa’da cereyan eden milliyetçilik
düşüncesini engellemek amacıyla ortaya atılır. Çünkü
Osmanlı Devleti çok sayıda ulusu bünyesinde
barındırmaktadır. 1865’te Yeni Osmanlılar Cemiyeti’nin
kurulması ile siyasî ve hukuki bir zemine oturan
Osmanlıcılık akımı, ülkede siyasî ve ekonomik
bütünlüğün sağlanabilmesi için din ve soy farkı
gözetmeden bütün Osmanlı teb’asını Osmanlıcılık fikri
etrafında toplamayı hedefler.

Osmanlıcılık nasıl gücünü kaybetmiştir?

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlıcılık
fikrinin gücünü kaybetmesine neden olur. Savaş sonrasında
Rusların, Balkanlarda yaşayan gayrimüslim teb’ayı
“milliyetçilik” ve “din” kavramlarıyla galeyana getirmesi
sonucunda bu bölgede Osmanlı’dan ayrılmalar baş gösterir.
Namık Kemal ve Ziya Paşa gibi ünlü edebiyatçıların
öncülük ettiği bu akım, II. Meşrutiyet yıllarında yerini
İslamcılık ve Türkçülük anlayışına bırakır.

İslamcılık anlayışı nedir?

İslamcılık anlayışına göre, toplumu bir arada tutan
temel unsur dindir. Hangi ulusa mensup olursa olsun, bütün
toplumlar Halife’nin etrafında toplanmalıdır. İslamcılar
Batı’nın her anlamda ileride olduğunu kabul etmektedir.
Buna karşılık İslamiyet’in de bilime ve yeniliğe açık bir din
olduğunu savunurlar. Batı’nın bilim ve teknolojisinin
alınması gerektiği, bunda herhangi bir sakınca olmadığı
görüşünü benimserler. İslamcılar Batı’nın ahlakını bizden
aşağı seviyede görmektedirler. Bu yüzden Batı’nın
ahlakının ve yaşantısının taklit edilmesini kesinlikle yanlış
bulurlar. İslamcılara göre Batı’nın Osmanlı’ya ve diğer
Müslüman ülkelere uyguladığı politikaları engellemenin
yolu İttihad-ı İslam (İslam Birliği) anlayışı olmalıdır.

İslamcı yayınlar hangi yayınlardır?

Sırat-ı Müstakim, Abdülhamit’e başkaldıran ilk
İslamcı yayınlar arasında yerini alır. Aralarında bu fikrin
edebi mimarlarından sayılan Mehmet Akif (Ersoy)’in de
yer aldığı çok sayıda yazar, yalnızca Osmanlı
coğrafyasındaki olaylara değil, bütün İslam alemiyle ilgili
gelişmelere yazılarında yer verir. Mahfil ve İslam
Mecmuası gibi dergiler de yine İslamcı görüşü yaymaya
çalışır. İslamcı yayınlar arasında öne çıkan diğer yayınlar
şöyle sıralanabilir: Sebilü’r Reşad, Beyanü’l Hak, Ceride-i
Sufiye, Ceride-i İlmiye, Cihan-ı İslam, El-Medaris.

İslamcı hareketin en önemli yayın organı hangi
dergidir?

İslamcı hareketin en önemli yayın organı Sebilü’r
Reşad’tır.

Beyanü’l Hak dergisinin başyazarı kimdir?

Haftalık olarak çıkan Beyanü’l Hak dergisinin
başyazarı Mustafa Sabri Efendi’dir.

Ceride-i Sufiye dergisinin başyazarlığını kim
yapmıştır?

Ceride-i Sufiye dergisinin başyazarlığını bir
süreliğine Ali Fuat (Başgil) yapmıştır.

1915-1922 yılları arasında yayınlanan ve
Şeyhülislamlık makamının resmi yayını olan dergi hangi
dergidir?

Ceride-i İlmiye, 1915-1922 yılları arasında aylık
olarak yayımlanır. Şeyhülislamlık makamının resmi yayın
organıdır.

II. Meşrutiyet Dönemi’nde Batıcılık anlayışı nedir?

II. Meşrutiyet Dönemi’nde memleketin muasır
medeniyetler seviyesine ulaşması için Batı’ya yönelmesi
gerektiğini düşünen aydınlar da vardır. Batıcılara göre
Osmanlı’nın en büyük sorunu Batılı anlayışa sahip
olamayışıdır. Osmanlı’nın kurtuluşu, çağın fikir ve
ihtiyaçlarına uygun medeni bir devlet ve millet haline
gelmesi Batılılaşmasıyla mümkün olacaktır. Batıcılara
göre Osmanlı Devleti, Batı’nın sosyal, siyasi, ekonomik
ve felsefi fikirlerine paralel hareket etmelidir. Devlet
ancak bu şartlar altında ayakta kalıp gelişebilecektir.

II. Meşrutiyet Dönemi’nde Batıcılık akımının başlıca
savunucuları kimlerdir?

II. Meşrutiyet’te Batıcılık akımının başlıca
savunucuları arasında Abdullah Cevdet, Ahmet Rıza, Celal
Nuri, Kılıçzâde Hakkı, Tevfik Fikret, Mustafa Asım,
Mahmut Sadık sayılabilir. Bu yazarlara göre Osmanlı’nın
gerilemesi Batı uygarlığından kopuk kalmasından
kaynaklanmaktadır. Bu kopukluğun başlıca nedeni İslam
dinidir. Tanzimat’tan bu yana Batıcı Türk aydınlarının
büyük kısmı İslam’ı şarklı olmanın esası, yenileşmenin ve
ilerlemenin önündeki en büyük engel olarak görür.

II. Meşrutiyet Dönemi Batıcı dergilerin en tanınmışı
hangi dergidir?

Batıcı dergiler arasında en tanınmışlardan biri hiç
şüphesiz İçtihad’tır.

II. Meşrutiyet Dönemi’nde Türkçülük akımı nedir?

Türkçülük akımının ana tezleri, dünya Türklerinin
bir araya gelmesi ve güçlü bir Turan ülkesi kurulmasıdır.
Bu düşünceyi kamuoyuna aşılamak için edebiyattan,
özellikle şiir ve hikaye türlerinden yararlanırlar.
Osmanlıcılık ve İslamcılık akımlarının aksine Türkçülük,
ilk olarak edebiyatçılar ve fikir adamları tarafından ortaya
atılır, daha sonra siyaset alanına girer. Türkçülük düşüncesi
sadece Türkiye sınırlarını değil, dünyanın her yerindeki
Türkleri kapsamaktadır. Dilde sadeleşmeyi savunan
Türkçüler, kalkınma için bir Milli İktisat Politikası
izlemenin önemli olduğunu vurgularlar. Kapitülasyonlardan
kurtulmak gerektiğine inanan Türkçüler, yeni yetişen nesle
milli tarih bilincinin aşılanması gerektiğini ileri sürerler.
Batı taklitçiliğine karşı çıkan Türkçüler, Batılılaşmanın ilk
şartı olarak ulus haline gelmeyi görürler.

II. Meşrutiyet Dönemi’ndeki Türkçü yayınlar
hangileridir?

Türkçüler başta Bilgi Mecmuası olmak üzere,
Türk Yurdu, Genç Kalemler gibi dergilerle kendi
görüşlerini yayarlar. 1908 yılı Kasım ayında Rusya’dan
kaçıp İstanbul’a gelen bazı Türk milliyetçilerinin kurduğu
Türk Derneği bu akımın merkezi olur. Türk Derneği’nin
kapanmasından sonra Türk Yurdu Cemiyeti merkez
görevini üstlenir. Türkçü yayınlar arasında göze çarpan en
etkin süreli yayınları şöyle sıralayabiliriz: Türk Derneği,
Türk Yurdu, Türk Sözü, Genç Kalemler, Yeni Mecmua.

II. Meşrutiyet Dönemi’nde dayanışmacılık akımı hangi
dergi ile ideolojisini yaymaya çalışır?

Dayanışmacılık anlayışı, Türkçülük fikrini
benimseyenlerin desteğiyle gelişimini sürdürür. Özellikle
Celal Sahir Erozan yönetiminde çıkarılan Halka Doğru,
İngilizlere özgü bir dayanışmacılık örneğini ideoloji
olarak yaymaya çalışır. Dergi, Türk Yurdu Cemiyeti
tarafından 24 Nisan 1913 ile 20 Nisan 1914 tarihleri
arasında çıkartılır. Haftalık olarak yayımlanan dergi 52
sayı sonra kapanır. Halkın her kesiminin rahatça
anlayabileceği bir dille yayımlanan dergi, halkı Türkçülük
düşüncesiyle temellenen dayanışmacı bir görüş etrafında
toplamayı amaçlar. Dergi, halka faydalı olmayı amaç
edinir. Aydınlarla halk arasındaki kopukluğu gidermeye
çalışır. İttihat ve Terakki’nin yarı resmi yayın organıdır.
Halkı İttihat ve Terakki’nin politikaları doğrultusunda
bilinçlendirmeyi hedefler. Asıl amaç Türkler arasında
ticaret fikrini arttırmak ve pratik anlamda, örneğin
kooperatifler aracılığıyla bir dayanışmayı
gerçekleştirebilmektir. Şiir başta olmak üzere hikâye ve
diğer edebî ürünlerle bu düşünceyi okuyucularına aktarır.

II. Meşrutiyet Dönemi’nde öne çıkan sosyalist yayınlar
hangileri olmuştur?

Bilinen ilk sosyalist yayın, 1098 yılında İzmir’de
Boykotaj Cemiyeti’nin yayımladığı haftalık Gave
gazetesidir. Diğer bir sosyalist yayın da 1909 yılında
Selanik’te yayınlanan Amele gazetesidir. Sosyalizm
hareketinin öncüsü sayılan Osmanlı Sosyalist Fırkası,
İstanbul’da büyük yankı uyandıran ilk solcu gazetesini
yayımlamaya başlar. Hüseyin Hilmi tarafından 26 Şubat
1910’da yayımlanmaya başlayan İştirak gazetesi haftalık
yayın yapar. İştirak’te maddeci düşünce ve Darwinist
fikirlere sıkça yer verilir. Gazetede yabancı ülkelerdeki sol
faaliyetler ve Türkiye’deki işçi sorunları ile ilgili haber ve
köşe yazıları da yer alır. Bunun yanında Baha Tevfik,
Felsefe adında bir dergi çıkartarak halka biyolojik
evrimciliği aşılamaya çalışır. Sosyalist, İnsaniyet,
Medeniyet ve İdrak dönemin diğer sosyalist yayınlarından
bazılarıdır.

II. Meşrutiyet Dönemi’nde sosyalizm akımını
savunacak çok fazla kişinin çıkmamasının nedeni nedir?

Avrupa’da 1830 İhtilali’nden sonra ortaya çıkan
sosyalizmin, özellikle gelişmiş sanayi ülkelerinde revaçta
olduğu görülür. Buna karşılık II. Meşrutiyet Dönemi’nde
Osmanlı Devleti’nin henüz güçlü bir sanayisi yoktur.
Güçlü sanayisi olmayan Osmanlı’da güçlü bir işçi sınıfı da
yoktur. Dolayısıyla bu dönemde yeni gelişmeye başlayan
sosyalizm akımını savunacak fazla taraftar da çıkmaz.

Türk basınında yayınlanan ilk kadın dergisi nedir ve
içeriğinde ne vardır?

Türk basınında yayımlanan ilk kadın dergisi,
1869 yılında Terakki gazetesinin 48 sayı çıkardığı
Terakki-i Muhadderat ekidir. Dergide kadın eğitimi
üzerine yazılar geniş yer alır. Kadınların dergiye
gönderdiği mektuplara yer verilir. Batı dünyasında kadının
yeri ve kadın hareketleri üzerine yazılmış makalelerin
çevirileri de dergide yayımlanır.

II. Meşrutiyet Dönemi’nde kadınlarla ilgili hangi
yayınlar yayımlanmıştır?

II. Meşrutiyet Dönemi’ne gelindiğinde basında
kadınlarla ilgili yayınların oldukça fazla olduğu görülür.
Âlem-i Nisvan (1906-1910), Kadın Duygusu (1913),
Kadınlar Âlemi (1914), Seyyâle (1914), Genç Kadın
(1918) gibi kadın yayınları mevcuttur. Kadınlar
konusunda yayımlanan dergilerden en tanınmış olanları
şunlardır: Demet, Mehasin, Kadın, Kadınlar Dünyası.

Türk basın tarihinde renkli olarak basılan ve
promosyonlara yer veren ilk kadın dergisi hangi dergidir?

Türk basın tarihinde renkli olarak basılan ve
promosyonlara yer veren ilk kadın dergisi Mehasin’dir.
Dergi, kadınlar için düzenlenmiş konferans metinlerine de
sayfalarında yer verir.

Kadınlar Dünyası dergisinin yayın ilkesi nedir?

“Fenni, ictimai, edebi hanımlara mahsus yevmi
gazete sloganıyla” çıkan Kadınlar Dünyası dergisinin
yayın ilkesi “kadının erkeklerle eşit olmasına
çalışmak”tır.

II. Meşrutiyet Dönemi’nde çocuklara yönelik hangi
süreli yayınlar yayımlanmıştır?

II. Meşrutiyet Dönemi’nde çocuklara yönelik
yayınlanan süreli yayınlar şunlardır: Arkadaş, Talebe,
Talebe Defteri, Çocuk Yurdu, Çocuk Bahçesi, Çocuk
Dostu, Çocuk Dünyası, Çocuk Duygusu.

II. Meşrutiyet Dönemi’nde hangi iktisadi süreli
yayınlar yayımlanmıştır?

Bu dönemde çıkan süreli yayınlar arasında
iktisadî konulara ağırlık veren dergiler dikkat çekicidir.
Bunlardan Ulûm-ı İktisadiyye ve İçtimaiyye Mecmuası, II.
Meşrutiyet Dönemi liberallerinin görüşlerini savunan
dergidir. Bununla birlikte İktisadiyyat Mecmuası ise
liberal iktisat anlayışına karşı olanlar tarafından
kurulmuştur.

II. Meşrutiyet’in ilanı ile birlikte piyasaya çıkan yeni
süreli yayınların büyük kısmının mizah yayınları
olmasının sebebi nedir?

II. Meşrutiyet’in ilanı ile birlikte piyasaya çıkan
yeni süreli yayınların büyük kısmını mizah yayınları
oluşturmaktadır. Bunun temel sebebi II. Abdülhamid’in
yönetimine bir tepkidir. Meşrutiyetle birlikte gelen
özgürlük ortamında yazarlar ve çizerler Abdülhamid
yönetimini hazırladıkları mizahi yayınlarla eleştirirler.
Çünkü mizah, yönetime en büyük başkaldırıdır.

1908-1909 yıllarında yayınlanan mizah dergilerinin
konusu nedir?

1908-1909 yıllarında yayımlanan mizah
dergilerinin başlıca konusu II. Abdülhamid’in şahsı ve
onun yönetim anlayışıdır. Eski yönetim, mizahi yayınlarda
oldukça keskin dil ve çizgilerle eleştirilir. Daha sonraki
yıllarda mizah yayımlarının hedef tahtasına İttihat ve
Terakki yöneticileri ile onun yönetim anlayışı oturur.
İttihatçıların devlet idaresindeki yetersizlikleri ve
uyguladıkları yanlış politikalar, mizah yayınlarının temel
malzemesini oluşturur.

II. Meşrutiyet Dönemi mizah metinlerinde ve
karikatürlerde hangi temalar ele alınır?

Metinlerde ve karikatürlerde hayatın hemen her
anından sahnelere rastlanır. Aile, kadın, şehir hayatı,
ekonomik sıkıntılar, devlet yönetimi, basın, meşrutiyet,
hürriyet, adalet ve eşitlik gibi temalar mizah yayınlarının
üzerinde sıkça durdukları temalardır.

II. Meşrutiyet Dönemi mizah basını arasında öne çıkan
mizah yayınları nelerdir?

Kalem, Şakacı, Davul, Hoca Nasreddin, Kartal,
Ezop, Cem, Tokmak, Eşref-Musavver Eşref dönemin
dikkat çeken mizah yayınlarından bazılarıdır.

II. Meşrutiyet Dönemi’nin ilk büyük mizah dergisi
hangisidir?

Dönemin ilk büyük mizah dergisi Kalem’dir.

II. Meşrutiyet Dönemi’nin ikinci büyük mizah dergisi
nedir?

Dönemin ikinci büyük mizah dergisi Cem’dir

30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros
Mütarekesi’nin önemli maddeleri nelerdir?

30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi
imzalanır. 25 madde halinde düzenlenen ateşkesin önemli
maddeleri şunlardır: İtilaf Devletleri, Çanakkale ve
İstanbul Boğazlarını işgal edecek, Osmanlı ordusu terhis
edilip silahları toplanacak, yalnızca asayişi sağlamak için
gerekli kuvvet bulundurulacaktır. Ülkenin bütün liman,
demiryolu, telgraf hatları İtilaf Devletleri’ne teslim
edilecektir.

Mustafa Kemal Atatürk’ün arkadaşı Ali Fethi Okyar
ile birlikte okulda çıkardığı gazete hangisidir?

Millî Mücadele’nin önderi Mustafa Kemal, henüz
Harbiye’de öğrenci iken basının ilerde oynayacağı rolün
önemini kavrayan biridir. Bu amaçla, arkadaşı Ali Fethi
[Okyar] ile birlikte okulda Minber adlı gazeteyi
çıkarmaya başlar.

Minber gazetesinin önemi nedir?

Mondros Mütarekesi’nden birkaç gün sonra
çıkarılan bu gazetede ülkenin içinde bulunduğu perişan
durum gözler önüne serilir ve milleti uyandırmak amaçlanır.
Çok güç şartlar ve kıt maddi olanaklarla çıkarılan gazetede
İttihat ve Terakki’ye yapılan haksız saldırılar önlenmeye
çalışılır. Ayrıca gazetede Ali Fethi Bey’in kurduğu Osmanlı
Hürriyet Perver Avam Fırkası’nı destekleyici yayınlar
yapılır. Tek yaprak, iki sayfa olarak düzenlenen gazetede
baş makalelerin büyük bir kısmı bizzat Mustafa Kemal
tarafından yazılır. 21 Aralık 1918 tarihine kadar varlığını
sürdüren gazete, bir noktada Millî Mücadele hareketinin
basın alanındaki ilk sözcüsü konumundadır.

1919-1922 yılları arasında basın kaça ayrılmış
durumdadır?

Bağımsızlık mücadelesi başladığında parti basını
önemini kaybeder. 1919-1922 yılları arasında basın;
• Millî Mücadele’yi destekleyen ve
• Desteklemeyenler olmak üzere iki gruba ayrılır.
Böylece basın farklı kutuplarda etkinliğini sürdüren bir
hava ile cumhuriyeti karşılar.

Mütareke yıllarında işgalcilere karşı sert tavır alan
gazetecilerden en mühimi kimdir?

İşgal kuvvetleri ilk olarak muhalif gördükleri
basını susturmaya çalışırlar. Basına uygulanan sansür
nedeniyle gazeteciler ses çıkaramaz hale gelir. Mütareke
yıllarında işgalcilere karşı sert tavır alan gazetecilerden
biri, belki de en mühimi Süleyman Nazif’tir.

Mütareke yıllarının baskıcı tutumuna karşı yazılan en
önemli makale nedir ve kim tarafından yazılmıştır?

Mütareke yıllarının baskıcı tutumuna rağmen
basın yoluyla işgalcileri eleştiren yazılar zaman zaman
yayımlanır. Şüphesiz bunlardan en önemlisi ve en fazla
etkili olanı “Kara Bir Gün” makalesidir. Kara Bir Gün
makalesi Süleyman Nazif tarafından yazılmıştır.

Süleyman Nazif’in Kara Bir Gün makalesini
yazmasının nedeni nedir?

8 Şubat 1919 günü Fransız Generali Franchet
d’Esperey, Rumların teşvikiyle İstanbul’a Fatih’in girdiği
surlardan, tıpkı Fatih Sultan Mehmet gibi beyaz bir at
üzerinde girer. Ermeni ve Rumlar bu densiz generali
alkışlarla karşılarlar. İşte bu acı manzara Nazif’e “Kara
Bir Gün” makalesini yazdırır.

Hakimiyet-i Milliye gazetesinin temel amacı nedir?

Mustafa Kemal’in isteğiyle 10 Ocak 1920
tarihinde Ankara’da Hakimiyet-i Milliye gazetesi çıkarılır.
Bu gazetenin temel amacı Milli Mücadele lehinde
kamuoyu yaratabilmektir. Özellikle bu hareket hakkında
bilgilendirici yazılara yer verilir. Yapılan kongrelerin
metinleri yayınlanır.

Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın önemi ve sonuçları
nelerdir?

Türk ordularının kazandığı Büyük Zafer’in
sonucunda savaşan taraflar arasında bir ateşkes yapılması
kararlaştırılır. 3 Ekim 1922 tarihinde başlayan Mudanya
Ateşkesi, ileride yapılacak barış antlaşmasının Türkiye
lehine gelişmesini sağlayacak bir başarıdır. Mondros ile
Osmanlı Devleti tarihe karışırken, Mudanya ile yeni ve
diri bir Türk devletinin doğuşu müjdelenir. Üstelik bu
mütareke ile Türkler, Rumeli’nin bir kısmını ve Edirne’yi
savaşsız geri alır. Böylece Türklerin Avrupa’dan atılması
siyasetini güdenlerin bu düşüncesi başarısızlığa mahkûm
edilir. Mudanya Ateşkesiyle Karaağaç hariç bugünkü
Trakya sınırı çizilir. Ayrıca bu tarihe kadar TBMM
Hükümeti’ni resmen tanımamış olan İngiltere, ateşkes ile
Türkiye’nin siyasî varlığı kabul eder. Bütün bunların
yanında ateşkes Venezilos’un Büyük Yunanistan kurma
hayallerini Ege’nin serin sularına düşürür.

Lozan Barış Antlaşması’nın önemi nedir?

Lozan Antlaşması, Türkiye’nin siyasî, iktisadî,
malî, askerî ve kültürel bağımsızlığını millî sınırlar
içerisinde yeni bir Türk Devleti’nin varlığını dünyaya
kabul ve tescil ettirir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu
Mustafa Kemal Atatürk, Lozan’ı Sevr Antlaşması’yla
karşılaştırarak şöyle değerlendirir: “Bu muahedename
(antlaşma), Türk milleti aleyhine, asırlardan beri
hazırlanmış ve Sevr Muahedenamesi’yle ikmal edildiği
zannedilmiş, büyük bir suikastın inhidamını (çöktüğünü)
ifade eder bir vesikadır.”

II. Meşrutiyet döneminde adında “musavver” geçen dergileri sıralayınız. 

Musavver Akl (1908), Musavver Cellât (1908), Musavver Emel (1908), Musavver Edeb (1909) ve Musavver Eşref (1911)

II. Meşrutiyet döneminde daha da belirginleşen fikir akımlarını sıralayınız. 

Osmanlıcılık, İslamcılık, Batıcılık, Türkçülük, Dayanışmacılık ve Sosyalizm’dir.

İslamcı yayınlar arasında öne çıkan süreli yayınları sıralayınız. 

Sebilü’r-Reşad, Beyanü’l Hak, Cerîde-i Sufiye, Cerîde-i İlmiye, Cihân-ı İslam, El-Medâris. 

Türkçü yayınlar arasında göze çarpan en etkin süreli yayınlar nelerdir?

Türk Derneği,Türk Yurdu,Türk Sözü, Genç Kalemler, Yeni Mecmua. 

Türk basınında yayımlanan ilk kadın dergisi hangi yılda, hangi gazetenin eki olarak çıkmıştır?

1869 yılında Terakki gazetesinin 48 sayı olarak çıkardığı Terakki-i Muhadderat eki Türk basınındaki ilk kadın dergisidir. 

II. Meşrutiyet Döneminde kadınlar konusunda yayımlanan dergilerden en tanınmış olanları hangileridir?

Demet, Mehasin, Kadın (1908-1909), Kadın (1911-1912), Kadınlar Dünyası en tanınmış kadınlar konusunda yayımlanmış dergilerdir. 

II. Meşrutiyet’in ilanı ile birlikte piyasaya çıkan yeni süreli yayınların büyük kısmının mizah yayınlarından oluşturmasının nedenini açıklayınız.  

II. Meşrutiyet’in ilanı ile birlikte piyasaya çıkan yeni süreli yayınların büyük kısmını mizah yayınları oluşturmasının temel sebebi II. Abdülhamid’in yönetimine bir tepkidir. Meşrutiyetle birlikte gelen özgürlük ortamında yazarlar ve çizerler Abdülhamid yönetimini hazırladıkları mizahi yayınlarla eleştirirler. Çünkü mizah, yönetime en büyük başkaldırıdır. 1908-1909 yıllarında yayımlanan mizah dergilerinin başlıca konusu II. Abdülhamid’in şahsı ve onun yönetim anlayışıdır. Eski yönetim, mizahi yayınlarda oldukça keskin dil ve çizgilerle eleştirilir. Daha sonraki yıllarda mizah yayımlarının hedef tahtasına İttihat ve Terakki yöneticileri ile onun yönetim anlayışı oturur. İttihatçıların devlet idaresindeki yetersizlikleri ve uyguladıkları yanlış politikalar, mizah yayınlarının temel malzemesini oluşturur.

II. Meşrutiyet döneminde (1908-1918) kaç çocuk dergisi yayımlanmıştır? 

II. Meşrutiyet Dönemi’nde (1908-1918) on yılda toplam 17 adet çocuk dergisi yayımlanmıştır. 

30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi’nin önemli maddelerini sıralayınız. 

25 madde halinde düzenlenen ateşkesin önemli maddeleri şunlardır:

• İtilaf Devletleri, Çanakkale ve İstanbul Boğazlarını işgal edecektir.
• Osmanlı ordusu terhis edilip silahları toplanacak, yalnızca asayişi sağlamak için gerekli kuvvet bulundurulacaktır.
• Ülkenin bütün liman, demiryolu, telgraf hatları İtilaf Devletleri’ne teslim edilecektir.

“Kara Bir Gün” makalesi Hadisât gazetesinde hangi tarihte yayımlanmıştır?

Kara Bir Gün makalesi Hadisât gazetesinde 9 Şubat 1919 tarihinde yayımlanmıştır. 

Mustafa Kemal’in isteğiyle 10 Ocak 1920 tarihinde Ankara’da çıkarılan Hâkimiyet-i Millîye gazetesinin temel amacı nedir?

Mustafa Kemal’in isteğiyle 10 Ocak 1920 tarihinde Ankara’da Hâkimiyet-i Millîye gazetesi çıkarılır. Bu gazetenin temel amacı da Millî Mücadele lehinde kamuoyu yaratabilmektir. Özellikle bu hareket hakkında bilgilendirici yazılara yer verilir.

Bilinen ilk sosyalist yayın nedir?

Bilinen ilk sosyalist yayın, 1908 yılında İzmir’de Boykotaj Cemiyeti’nin yayımladığı haftalık Gave gazetesidir.

II. Meşrutiyet yıllarında yerini İslamcılık ve Türkçülük anlayışına bırakan akım nedir?

II. Meşrutiyet yıllarında yerini İslamcılık ve Türkçülük anlayışına bırakan akım Osmanlıcılıktır.

 Dr. Abdullah Cevdet tarafından kurulan derginin adı nedir?

 Dr. Abdullah Cevdet tarafından kurulan derginin adı İçtihad’dır.

II. Meşrutiyet’te Batıcılık akımının başlıca savunucuları arasında yer alan yazarları sıralayınız.  

II. Meşrutiyet’te Batıcılık akımının başlıca savunucuları arasında Abdullah Cevdet, Ahmet Rıza, Celal Nuri, Kılıçzâde Hakkı, Tevfik Fikret, Mustafa Asım, Mahmut Sadık sayılabilir. 

 1913-1914 yılları arasında Leon Lütfi tarafından çıkarılan çocuklara yönelik süreli yayının adı nedir? 

1913-1914 yılları arasında Leon Lütfi tarafından çıkarılan çocuklara yönelik süreli yayının adı Çocuk Duygusu’dur. 

Liberal iktisat anlayışına karşı olanlar tarafından kurulan süreli yayın nedir?

Liberal iktisat anlayışına karşı olanlar tarafından kurulan süreli yayın İktisadiyyat Mecmuası’dır. 

II. Meşrutiyet Dönemi mizah basınının ilk büyük dergisinin adı ve genel özellikleri nelerdir?

II. Meşrutiyet Döneminin ilk büyük mizah dergisi “Kalem’dir.  3 Eylül 1908’de yayın hayatına başlar. Salâh Cimcoz ve Celal Esat tarafından kurulur. On beş günde bir çıkarılan dergi, 4-20 sayfa arasında yayımlanır. Toplam 130 sayı çıkarılan derginin son sayısı 29 Haziran 1911 tarihinde basılır. Kalem dergisi iki dilli yayımlanmış olup yarısı Türkçe, yarısı Fransızcadır. Dergideki karikatürlerin alt yazıları da iki dillidir.

“Türk karikatürünün babası” olarak anılan karikatürist kimdir?

“Türk karikatürünün babası” olarak anılan karikatürist Cemil Cem’dir. 

“Ulûm-ı İktisadiyye ve İçtimaiyye Mecmuası” dergisinin kurucuları kimlerdir?

“Ulûm-ı İktisadiyye ve İçtimaiyye Mecmuası” dergisinin kurucuları;  Ahmed Şuayb, Rıza Tevfik (Bölükbaşı) ve Cavit Bey’dir.