Turizm Sosyolojisi Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Fransız Devrimi ne zaman olmuştur ve hangi açılardan önemlidir?

1789-1799 yılları arasında yaşanan Fransız Devrimi,  Fransa’da monarşinin yerine cumhuriyetin geçmesine neden olurken, dünya tarihi için de yeni düşünsel akımların yayılması açısından önem taşımaktadır. Eşitlik, özgürlük, adalet, egemenlik ve milliyetçilik kavramları bu devrimden sonra modern siyasetin vazgeçilmez unsurları olmuş, bu yenilikler modern toplumsal yapının oluşmasında önemli rol oynamıştır.

Kültür turları ne anlama gelmektedir?

Kültür turları, kitle turizminin mevsimsel ve grup olarak örgütlenmiş yapısıyla kültür turizminin yeni kültürleri tanımaya yönelik hedefini bir araya getirir. Kültür turlarında kitleler toplu taşımayla kültürel mirasın bulunduğu bölgeye gider, turistler için önceden tanımlanmış turist noktalarını ziyaret eder ve yine önceden belirlenen alışveriş noktalarından anı eşyaları satın alarak gezilerini tamamlarlar. Kültür turları turizmin kültürel değerleri nasıl piyasaya uyarladığının örneklerinden biridir.

Kültür, turizmin nesnesi olarak nasıl değerlendirilebilir?

Turizmin nesnesi olarak kültürü değerlendirdiğimizde, kültürün edilgen bir biçimde turizmle birlikte ortaya çıkan dönüşümlerden etkilendiğini, biçim değiştirdiğini, farklı kültürlerle etkileşim içinde bulunduğunu söyleyebiliriz. Bu noktada turizm kültürün yeniden üretimini doğrudan etkilemektedir. Örneğin belli bir bölgede turizmin gelişmesi sonucu aile ilişkileri zayıflayabilir, bayramlaşma, kutlama veya taziye gibi toplumsal ritüeller gerçekleşmeyebilir; bütün bu gelişmeler kültürün sürekliliği ile ilgili olarak soru işaretleri yaratabilir.

Kültür, turizmin gelişiminde kaynak olarak nasıl kullanılmaktadır?

Kültür, gerek bir takım geleneksel etkinlikler, ritüeller gerekse belli bir yöreye özgü kültürel maddi değerlerin turistlere yönelik olarak üretilmesi ve pazarlanması sonucu turizmin birinci kaynaklarından biri haline gelir. Bu noktada, söz konusu kültürel değerlerin turistlerin taleplerine uygun olarak sunulması, örneğin paketlenmesi, reklamının yapılması ve kapitalist piyasa ekonomisi içinde satılması söz konusudur. Dolayısıyla, kültür yalnızca görsel olarak sunulan bir takım el işi ürünleri ya da yöresel kıyafetler ve ya danslar değil aynı zamanda turistlerin doğrudan tüketebilecekleri, para karşılığı satın alıp evlerine götürebilecekleri ürünleri de içermektedir. Bu anlamıyla kültür turizmin gelişmesinde önemli bir kaynak olarak öne çıkmaktadır.

Otantik sözcüğü ne anlama gelmektedir?

Otantik sözcüğünün tanımı kültürün özgün yapısına değinmektedir; ancak otantik, değişmeyen öz anlamına gelmemelidir.

Gelişmekte olan ülkelerde küresel turizmin yarattığı tehditler nelerdir?

Gelişmekte olan ülkelerde yaşanan birinci sorun turizm gelişmesinin tamamlanmasıdır. Buna göre, turizme dayalı modernleşme ve turizm sektörünün mevcut tüm kaynakları ve alanları kullanarak yaygınlaşması yerel kültürü şiddetli bir biçimde tehdit etmektedir. İkinci sorun, turistler ve yerli halk arasında hem sosyal hem de ekonomik olarak gözlemlenen kutuplaşma sorunudur. Üçüncü olarak, turizmin gelişmesiyle birlikte suç oranlarında da artış görülmektedir. Son olarak, turizm gelişmesiyle turizm destinasyonlarında yaşanan kültür çatışmasıdır.

Kültürel etkileşim nedir?

Farklı kültürlerin birbirini karşılıklı etkilemesi sonucunda meydana gelen kültür değişim süreçlerine kültürel etkileşim adı verilmektedir. Buna göre, kültürel etkileşim, eşit şartlarda, alt kültür ve hâkim kültür etkileşimi şeklinde gerçekleşmektedir. Kültürel etkileşim turizm çalışmalarında “ev sahibi-konuk yaklaşımı” olarak tanımlanabilecek antropolojik bir yaklaşımın konusu olmuştur. Bu yaklaşımda ev sahibi yerli halkı tanımlarken, konuk da turistleri nitelendirmektedir.

Kültür turizmi için arkeolojik değerlerin önemi nedir?

Kültür turizminin bir özel boyutu da Türkiye için çok önem taşıyan arkeolojik kazılara ve ören yerlerine yönelik kültür turizmidir. Farklı tarihsel dönemlerde birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ülkemiz toprakları, sayısız arkeolojik kazı sonucu ortaya çıkmış ören yerlerine sahiptir. Bunlar içinde kazısı tamamlanmadığı halde ülkemizin en fazla turist çeken ören yeri Efes, dokuz katmanlı yapısıyla farklı uygarlıkların geçmişi hakkında veri sunan Truva ya da Hitit medeniyetinin bulgularını takip edebileceğimiz Alacahöyük sayılabilir. Arkeolojik bulgular insanlık tarihine ışık tutması nedeniyle turistler tarafından da ilgiyle takip edlmektedir. Dolayısıyla kültür turizminin bir uzantısı olarak arkeoloji alanında yapılacak yatırımlar, mevcut bulguların korunmasına yönelik uygulamalar kültür turizminin gelişmesi için önem taşımaktadır.

Rol çatışması nedir?

Rol çatışması toplum içinde yaşayan bireyin bir gruptaki rolünün bir başka gruptaki rolü üzerinde olumsuz etki yaratması ya da ikinci rolün gerçekleşmesini engellemesi durumudur. Özellikle mesleki roller ve ailedeki rol arasında rol çatışması yaygın bir örnektir.

Sanayi Devrimi’nin turizme etkileri ne şekilde olmuştur?

Fransız Devrimi’nden daha belirleyici olan Sanayi Devrimi ile ortaya çıkan toplumsal dönüşümlerdir. Sanayi Devrimi ile birlikte kitle üretiminin artması aynı zamanda kitlelerin kente göç ederek sanayi alanlarında çalışmasını beraberinde getirmiş, emeğini satarak kazandığı para ile geçimini sağlayan işçi sınıfı bugüne kadar devam eden kitle turizmi anlayışının da öncüsü olmuştur.

Sanayi Devrimi nedir?

Sanayi Devrimi; 18. ve 19. yüzyıllar arasında teknolojik buluşların, özellikle buhar makinesinin gündelik hayatta kullanımı sonucu değişen üretim ilişkileri, sanayinin yaygınlaşması ve erken sanayileşen ülkelerde sermaye birikiminin oluşumudur.

Metalaşma nedir?

Metalaşma, herhangi bir malın veya hizmetin piyasada para karşılığı satın alınması için üretilmesine verilen addır. 

Kültürel kaynakların turizmin gelişmesindeki rolü nedir?

Kültürel kaynaklar turizmin gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Öncelikle turistlerin seyahat etmesindeki motivasyonlardan biri farklı kültürlere duydukları meraktır. İkinci olarak somut kültür ürünleri küresel turizmin tüketim taleplerini karşılayacak ürünler arasında yer almaktadır. Bunu daha önce kültürün metalaşması ile ilgili olarak değerlendirmiştik. Üçüncü olarak, periyodik olarak düzenlenen kültürel etkinlikler belli bir bölgeye yönelik turist akışının miktarını ve zamanını belirler. Örneğin İrlanda’da Saint Patrick’s Günü, Brezilya’da Rio Karnavalı ya da İtalya’da Venedik karnavalı bu tür etkinliklere örnektir.

Turistlerle yerel halk arasındaki karşılaşmada hangi kültürel ilişkilerden söz edilmektedir? 

Mowforth ve Munt, sürdürülebilir turizm tartışmaları içinde turistlerle yerel halk arasındaki karşılaşmayı incelerken üç farklı kültürel ilişkiden söz eder:

• Birincisi turizm çalışmalarında daha fazla yer bulan kültürlenme (acculturation) farklı kültürlerin doğrudan toplumsal temas ya da farklı medya araçlarının kullanımıyla karşılaşması sonucu ortaya çıkan adaptasyon, asimilasyon veya daha ılımlı toplumsal değişim türlerine değinir.
• İkinci olarak, kültürel geçiş (transculturation), marjinal ve ikincil konumdaki kültürlerin hakim metropol kültürlerinin ana unsurlarını, özellikle maddi unsurlarını benimseyerek ilişkiden bulundukları yeni kültüre uyum sağlamaları anlamına gelmektedir.
• Üçüncü olarak, yerel kültürün bir hayvanat bahçesine benzetildiği (zooification), yerli kültürlerin, tıpkı hayvanat bahçesindeki hayvanlar gibi, tamamen otantik, ilkel ve değişmeyen bir yapıda sunulması anlamına gelmektedir.

Turizm planlamasına yönelik D’Amore’un sunduğu öneriler nelerdir?

D’Amore, turizm planlamasına yönelik aşağıda verilen dokuz maddelik bir rehber sunar:

1. Yerel halkı turizmin sosyoekonomik katkıları konusunda bilgilendirecek kampanyalar yapılmalı.
2. Turizm gelişmesi yerli halk tarafından belirlenen hedef ve önceliklere göre şekillendirilmeli ve turizm sektörü yerine yerli halk ne kadar değişim istediğine karar vermeli.
3. Turizm bölgesine yönelik promosyonlarda yerli halk söz sahibi olmalı, çünkü bu promosyonlar ne tür turistlerin geleceğini ve
   turist sayılarını etkilemektedir.
4. Turizme yönelik yerel fırsatların bütünlüğünü ve kalitesini korumaya yönelik çalışmalar hem kamu sektörü hem de özel sektör tarafından koordine edilmeli.
5. Yerli halkların turizm gelişmesinden etkilendiği durumlarda bu halklar da planlama sürecinde dâhil edilmelidir.
6. Yerli sermaye, emek ve girişimcilik turizm gelişmesine dâhil edilerek turizm üzerinde yerel halkın kontrolü sağlanmalıdır.
7. Turistik etkinliklerde yerel halkın katılımına yönelik fırsatlar yaratılmalıdır.
8. Turizm destinasyonları kendi tarihlerini, yaşam biçimlerini ve coğrafi yerleşimlerini temsil eden temalar ve etkinlikler planlamalıdır.
9. Yerel büyüme sorunlarını önlemeye yönelik çalışmalar turizm etkinlikleri başlamadan önce yapılmalıdır.

Mekanik ve organik dayanışma nedir? 

Mekanik dayanışma geleneksel toplumlarda gönüllülük esasına dayalı olarak ortaya çıkan dayanışmadır. Burada dikkat çeken bireylerin temel gereksinimleri kendi üretimleriyle karşılamaları, dolayısıyla toplumsal dayanışmaya mecbur kalmamalarıdır. Öte yandan modern toplumlarda görülen organik dayanışma gereksinimlerini piyasadan para karşılığında karşılayan bireylerin dayanışmaya mecbur kalmalarını ifade etmektedir.

Duygusal emek nedir?

Çalışanların, çalışma alanlarının koşullarına uygun biçimde duygusal tavırlar sergilemeleri duygusal emek anlamına gelmektedir.

Kültürel etkileşim turistler açısından nasıl değerlendirilebilir?

Kültürel etkileşimi turistler açısından değerlendirdiğimizde durum biraz daha farklıdır. Yerli halkın iş ve hizmet sunumu olarak değerlendirdiği ilişki turistler için eğlence, dinlence ve tüketim sürecidir. Bu eşitsiz koşullar altında turistler bir takım hizmetleri talep eder ve karşılığında para öderler. Sosyal ilişkinin ekonomik boyutu ilişkinin dengesizliğinin kaynağıdır. İki tarafın beklentilerinin bir dengede uzlaşması sonucunda kültürel etkileşim her iki taraf içinde olumlu sonuçlar verecektir. Ancak, ev sahibinin yabancı düşmanlığı veya bir direniş göstermesi turistlerin yerel halka dair önyargı geliştirmesine ve turizm gelişmesinin de zarar görmesine yol açacaktır.

Turizmin gelişmesiyle birlikte suç oranlarında görülen artışın nedenleri nelerdir?

Turizmin gelişmesiyle birlikte suç oranlarında da artış görülmektedir. Bunun bir nedeni geleneksel toplumdan modern topluma geçişte geleneksel dayanışma mekanizmalarının ve toplumu bir arada tutan örf, adet ve geleneklerin zayıflamasıdır. İkinci bir nedeni turistler ve yerli halk arasındaki ekonomik farkların gözle görülür olması ve yerli halktan doğan tepkidir.

Gelişmiş ülkelerde küresel turizmin yarattığı sorunlar nelerdir? 

Gelişmiş ülkelerde öne çıkan sorunlar, bu toplumların hali hazırda modern toplumlar olması ve modern örgütlenme ve yasal çerçevelere sahip olmalarından dolayı daha kolay kontrol edilebilir. Gelişmiş ülkelerde yaşanan birinci sorun, turist akınlarının artmasıyla yerel halkın bir takım kültürel pratiklere ulaşamaması ve kendi yaşam alanlarından ya da kültürel etkinliklerinden dışlanması durumudur. İkinci sorun turizm merkezde yoğunlaşması ya da çevreye yayılması arasındaki ikilemdir. Turizmin merkezde yoğunlaşması özellikle kent turizmi içinde görülür. Kentin belli bir kesiminin turistlere yönelik altyapı ve etkinliklerin odak noktası olması yerel yapının turist akınından daha az etkilenmesi anlamına gelmektedir.

Sürdürülebilir turizm anlayışını korumaya yönelik araçlar nelerdir?

Sürdürülebilir turizm anlayışının en önemli kazançlarından biri bu yönde politika önerilerinde bulunması ve korumaya yönelik çeşitli araçları tanımlamasıdır. Mowforth ve Munt’a göre sürdürülebilirliğin araçları aşağıdaki gibidir:

• Bölgesel Koruma
• Sektörel Denetim
• Ziyaretçi Yönetim Teknikleri
• Çevresel Etki Ölçümü
• Taşıma Kapasitesi Hesaplamaları
• Danışma ve Katılım Teknikleri
• Davranış Kuralları