Temel Afet Bilgisi Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayına deprem denir.

“Odak Noktası” (Hiposantr) yerin içinde depremin enerjisinin ortaya çıktığı noktadır. Bu noktaya odak noktası veya iç merkez de denir. Gerçekte, enerjinin ortaya çıktığı bir nokta olmayıp bir alandır, fakat pratik uygulamalarda nokta olarak kabul edilmektedir.

Episantr nedir?

Odak noktasının yer yüzeyindeki iz düşüm noktasına dış merkez (Episantr) denir.

Deprem, yerkabuğunun gerilme etkisi sonuncu, belirli bir derinlikte kırılması olarak tanımlanabilir. Depremin büyüklüğü ise kırılan yüzeyin büyüklüğünü ve dolayısıyla ortaya çıkan enerjinin düzeyini belirten bir ölçüdür. Örneğin M=2.0 büyüklüğünde bir deprem, yeryüzünün derinliklerinde yaklaşık bir futbol sahası büyüklüğünde bir kırığın meydana geldiğini gösterir. Büyüklük bir birim artarsa, yani 3.0 büyüklüğünde bir deprem oluşmuş ise, yaklaşık 10 futbol sahasına eşit bir alanın kırılmış olduğu anlaşılır.

Depremin yer yüzeyindeki etkileri depremin şiddeti olarak tanımlanır. Şiddetin ölçüsü, insanların deprem sırasında uykudan uyanmaları, mobilyaların hareket etmesi, bacaların yıkılması ve toplam hasar gibi çeşitli kıstaslar göz önüne alınarak yapılır.

Şiddeti tanımlamak için birçok ölçek geliştirilmiştir. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanı Değiştirilmiş Mercalli Şiddet Ölçeği’dir. Bu ölçek, Romen rakamları ile belirlenen 12 düzeyden oluşur. Hiçbir matematiksel temeli olmayıp bütü- nü ile gözlemsel bilgilere dayanır.

26.12.1939 tarihinde Erzincan depreminde 32962 kişi hayatını kaybetmiş, 116720 bina yıkılmıştır.

Bina sistemini iki ana bileşen olarak ele almak gerekir. Birinci bileşen, yer altında bulunan ve binanın bütün yükünü zemine aktaran temel sistemidir. İkinci bileşen ise binanın yer yüzeyinin üstünde bulunan, yani görünen bölümüdür. Bu iki bileşeni alt-yapı ve üst-yapı olarak adlandırmak mümkündür.

• Tekil Temel

• Sürekli Temel

  Kazıklı Temel

  Radye Temel

Sürekli Temel

Kazıklı Temel

Radye Temel

Binanın zemine oturduğu alanı boydan boya kaplayan betonarme temellere “radye temel” adı verilmektedir. Kirişli ve kirişsiz olmak üzere iki şekilde uygulanmaktadır. Binanın tüm kolonlarının altına, inşaat alanını örten bir plak (betonarme döşeme) yapılıp kolonlar doğrudan bu plağa oturtulduğunda kirişsiz radye temel elde edilirken, plak üstünde kirişler yapılıp kolonların bu kirişlere oturtulmasıyla kirişli radye temel oluşturulur.

Maliyeti çok yüksek olduğundan apartman tipi binalar için uygun değildir. Daha çok köprü ve liman inşaatında uygulanmaktadır.

Binalarda kullanılan üst yapı elemanları nelerdir?

Perdeler; özel bir kolon türüdür, bir kenarı diğer kenarının yedi katından büyük veya eşit olan düşey taşıyıcı elmanlardır.

Perdeler, deprem sırasında rijitliklerinden dolayı deprem yüklerini bir “sünger” gibi üzerlerine çekerler; bu sayede binadaki kolon ve kirişlerin daha az zorlanmasını sağlarlar.

Kirişler, üstlerinde bulunan duvarları ve döşemeleri taşıyarak duvar ve döşeme yüklerini kolonlara aktarırlar. Kirişler, kolon ve perdeleri birbirine bağlayarak çerçeve oluşumunda rol oynar ve döşemelerle birlikte yatay deprem kuvvetlerinin kolon ve perdeler arasında güvenle aktarılmasını sağlarlar.

Üzerindeki yükleri kolon ve kirişlere aktaran, kirişlerle birlikte yatay deprem kuvvetlerinin kolon ve perdeler arasında iletilmesine katkı sağlayan yapı elemanlarıdır.

Döşemeler; kirişli döşemeler, kirişsiz (mantar) döşemeler, dişli (nervürlü) döşemeler, asmolen döşemeler ve kaset(ızgara)-kiriş döşemeler olmak üzere sınıflandırılabilirler.

• Burulma (A1) Düzensizliği

• Döşeme Süreksizlikleri (A2)

  Planda Çıkıntı (A3) Düzensizliği

Döşeme Süreksizlikleri (A2)

Planda Çıkıntı (A3) Düzensizliği

Binanın yüksekliği boyunca oluşan düzensizliklere ne ad verilir?

Binanın yüksekliği boyunca oluşan düzensizlikler Deprem Yönetmeliğince 2007’de düşey doğrultuda düzensizlik durumları olarak ele alınmıştır.

Dep. Yön. 2007’de tanımlanan düzensizlik durumları dışında betonarme binalarda sıkça rastlanan ve deprem esnasında binalarda hasarlara veya yıkıma neden olan yapısal kusurlarlar nelerdir?

Kısa Kolon Problemi

Köşe Kolon Problemi

Çerçeve Süreksizliği Problemi

Yetersiz Etriye Sıklaştırması

Ağır Çıkmalı Binalar

Yetersiz Deprem Derzi ve Çarpışma Tehlikesi

Malzeme ve İşçilik Kusurları

Düşük Kaliteli Beton

Donatıda Korozyon

Binalarda Kullanıcıların Neden Olduğu Hasarlar