Sosyal Politika 2 Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bilimsel arenada ilk kez Alman tabiatçısı Ernest Haeckel tarafından kullanılan ve çoğu zaman çevre kavramının yerine kullanılan ekoloji ise; canlılar veya canlı çevre olarak insan, hayvan ve bitkilere ait bireyleri veya bunlardan oluşmuş toplumları ifade eden organizmalarla, içinde yaşandıkları ortamı ve bunlara ilişkin karşılıklı etki ve ilişkileri inceleyen bir bilim dalıdır.

Hava, su ve toprak başta olmak üzere kirlilik sorunları:

Kaynakların Tükenme Sorunları

Refahın Yeniden Üretimi ve Yaşam Kalitesine Yönelik Sorunlar

olarak sınıflanmaktadır. 

Kirlilik Sorunları: Hava, su ve toprak başta olmak üzere, bu kapsama her türlü kir- lenmeyi dâhil edebiliriz. Örneğin radyoaktif ve elektromanyetik kirlenmeler günümüzde sıkça karşılaştığımız bir durumdur.

Çevre politikaları üretme ihtiyacı; Sanayileşme ve Dünya Savaşları, Kentleşme, Nüfus Artışı, İklim Değişiklikleri, Hava Kirliliği, Suyun ve Yaşanabilir Alanları Azalması ve Teknoloji gibi nedenlerden doğmuştur.

Nüfus Artışı

Kentleşme

Sanayileşme ve Dünya Savaşları

İklim Değişiklikleri

Hava Kirliliği

Suyun ve Yaşanabilir Alanların Azalması

Teknoloji ve Çevre Sorunları

Sanayileşme, fabrikaların artması ile birlikte çalışma ilişkilerinde önemli bir değişime neden olmuştur. İşgücü, topraktan kopup kitleler halinde fabrikaların olduğu yerlere doğru göç etmeye başlamıştır. Bu durum çarpık bir kentleşme problemini de beraberinde getirmiştir. Kalabalık şehirler, her türlü kaynağın plansız bir şekilde tüketilmesine neden olmuştur. Hava ve çevre kirliliği bunun en belirgin örneklerinden biridir. Kontrolsüz kentleşme; yeşil alanların hızla yok edilmesi, gecekondulaşma, hava kirliliği, kalitesiz yaşam alanları gibi birçok konuda olumsuz etkiler oluşturmuştur.

1. Kirliliğin önlenmesi ve azaltılması,

2. Altyapı ve hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması,

3. Kaynakların sürdürülebilir kullanımını teşvik,

4. Çevre ile ilgili sürdürülebilir uygulamaların desteklenmesi,

5. Çevresel tehlikelerin asgari düzeye indirilmesi

Türkiye’nin Ulusal Çevre Stratejisi Eylem Planına da (1998) yansıyan bu temel hedefe ulaşılması için belirlenen ön hedefleri sıralayınız?

Temel hedefe ulaşılabilmesi için belirlenen ön hedefleri ise şöyle sıralamak mümkündür:

1. Yaşam kalitesinin iyileştirilmesi,
2. Çevre bilincinin geliştirilmesi,
3. Çevre duyarlılığının geliştirilmesi,
4. Çevre yönetiminin iyileştirilmesi,
5. Sürdürülebilir nitelikteki ekonomik gelişmeye katkı,
6. Sürdürülebilir nitelikteki toplumsal gelişmeye katkı,
7. Sürdürülebilir nitelikteki kültürel gelişmeye katkı

Çevre stratejisinin temel yol gösterici ilkelerini sıralayınız?

Çevre stratejisinin temel yol gösterici ilkelerini;

1. Demokratik ve katılımcı mekanizmaların kullanılması,
2. Uzlaşma ve sahiplenmeye (Gönüllülük) önem verilmesi,
3. Verimlilikle ekonomik rasyonalitenin kaynaştırılmaya çalışılması,
4. Öncelikli eylemlerin eşgüdümü ve içselleştirilmesi,
5. Çözümlerin uygun düzeylerde yerelleştirilmesi şeklinde sıralayabiliriz.

Çevre politikasının ilkelerini sıralayınız?

Çevre politikasının ilkeleri;
1. Kirleten Öder İlkesi,
2. Kirletenin Kusursuz Sorumluluğu,
3. Bütünleştirme İlkesi,
4. Önceden Önleme İlkesi,
5. İşbirliği İlkesi,
6. Sakınma (İhtiyat) İlkesi,
7. Sürdürülebilir Kalkınma İlkesi olarak sıralamak mümkündür.

Kirleten Öder İlkesi

Kirletenin Kusursuz Sorumluluğu İlkesi

Bütünleştirme İlkesi

Önceden Önleme İlkesi

İşbirliği İlkesi

Sakınma (İhtiyat) İlkesi

Sürdürülebilir Kalkınma İlkesi

Bütünleştirme İlkesi: Çevrenin korunması ve aynı zamanda kalkınmanın sağlanma- sı için politikaların bir bütün olarak üretilmesini ifade eder. Bu kapsamda enerji, vergi, güvenlik, kentleşme, nüfus gibi konular dikkate alınarak sürdürülebilir bir kalkınmaya yönelik tedbirler geliştirilmelidir (Keleş ve Ertan, 2002: 158).

Sakınma (İhtiyat) İlkesini açıklayınız?

Sakınma (İhtiyat) İlkesi: Kirlenmenin önceden tahmin edilip, kirliliğe yol açacak un- surların giderilmesi ve önceden tedbir alınması ilkesidir. Fabrikalara kurdurulan atık su tesisleri ile zararlı gazlara yönelik filtre uygulamaları bu kapsamda değerlendirilebilir.

Çevre politikaları birbiri ile ilişkili bir dizi araç yardımı ile sürdürülebilir. Bu araçları genel olarak, Mevzuata Yönelik Araçlar, Ekonomik Araçlar olmak üzere ikiye ayırabiliriz.

Mevzuata Yönelik Araçlar kavramını açıklayınız?

Mevzuata Yönelik Araçlar çevre konusunu ilgilendiren doğrudan ya da dolaylı yasal düzenlemelerdir. Bir alt başlıkta çevreye ilişkin uluslararası ve ulusal düzeyde meydana getirilmiş çeşitli sözleşmelere ayrıntılı olarak değinileceğinden burada teknik ayrıntılara yer verilmeyecektir. Ancak yasal düzenlemelerin genellikle hava ve suyu kir- leten etmenlerle mücadele ve yeni teknolojilerin çevreye verebilecekleri zararları önleme konularına yoğunlaştığı söylenebilir.

Ekonomik Araçları açıklayınız?

Ekonomik araçlar genellikle mali politikalar yoluyla kullanılmak- tadır. Bu kapsamda en etkin araçları “Vergiler” ve “Vergi Dışı Araçlar” şeklinde ikiye ayırabiliriz.

• Gaz atık vergiler
• Sıvı atık vergileri
• Katı atık vergileri
• Atık bertaraf etme vergileri
• İşletme Vergileri

Çevre politikasında kullanılan vergi araçlarını yazınız?

1. Atık Vergileri
   • Gaz atık vergiler
   • Sıvı atık vergileri
   • Katı atık vergileri
   • Atık bertaraf etme vergileri • İşletme Vergileri

2. İşletme Vergileri
   • Kayıt vergileri • Lisans vergileri

3. Kullanma vergileri

4. Temizleme arıtma vergiler

5. Üretim vergisi

6. Emisyon vergisi

7. Ürün vergisi

8. Ambalaj vergisi

9. Beklenmedik kar vergisiolarak sıralanmaktadır. 

Çevre politikalarında Vergi Dışı Araçlar ne anlama gelmektedir?

Vergi Dışı Araçlar ise, çevrenin korunmasına yönelik mali destekleri içeren araçlardır.

Bunlar çevreyi koruyanlara vergi indirimini içerdiği gibi doğrudan ödeme yoluyla da ola- bilir.

Vergi dışı araçları ise şu şekilde sınıflandırmamız mümkündür:

1. Bağışlar (Karşılıksız ve Koşullu)
2. Teşvik Ödemeleri
3. Vergi İndirimler
4. Gelir Kayıplarının Tazmini
5. Transfer Ödemeleri