Sosyal Politika 2 Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Ülkemizde kadınların çalışma hayatına giriş oranının düşük olmasının altında yatan temel sebepler nelerdir?

Türkiye’de kadınların işgücüne katılım oranının düşük olmasında; din, gelenekler, aile içinde kadına yüklenilen rol, kadının eğitim düzeyinin düşük olması, ailenin gelir düzeyi, çocuk, engelli ve yaşlı bakımı ile ilgili kamusal hizmetlerin yetersizliği işyerlerinde yaşanan ayrımcı uygulamalar önemli rol oynamaktadır.

Kadınların çalışma yaşamında korunmasına yönelik sosyal politikalar açısından olumlu eylem yaklaşımının amacı nedir?

Olumlu eylem yaklaşımının amacı; kadınların ve erkeklerin başlangıç noktalarını eşitleyerek, kadınların erkeklerle daha etkin bir biçimde rekabet etmelerini sağlamaktır.

Kadınların çalışma yaşamında korunmasına yönelik sosyal politikalar açısından fırsat eşitliğini ana politikaya dahil etmenin amacı nedir?

Fırsat eşitliğini ana politika ve faaliyetlere dâhil etme politikasının amacı, fırsat eşitliğinin ayrı bir politika olarak değerlendirilmemesi ve topluluğun bütün politikaları ile bütünleştirilmesidir.

Kadınların fizyolojik farklılıklarından dolayı hangi alanlarda kısıtlamalar getirilmiştir?

Kadınların fizyolojik farklılıkları nedeniyle korunması amacıyla tüm ülkelerde kanunlarla kadınların yer altı ve su altında yapılan işlerde çalıştırılmaları yasaklanmakta, sanayiye ait işlerde gece çalıştırılmaları belli kurallara bağlanmakta, çalışabilecekleri ağır ve tehlikeli işlerle ilgili sınırlandırmalar getirilmektedir. Kadınların analık durumunda korunmaları ile ilgili olarak doğum öncesi ve sonrasına yönelik özel düzenlemeler yapılmaktadır. Doğum öncesi koruma ile ilgili düzenlemeler arasında; hamilelik süresince kadınlara belli aralıklarla iş süresinden sayılmak üzere periyodik sağlık kontrolleri, gerekiyorsa
tedavileri için ücretli izin verilmesi, doğumdan önce belirlenecek belli bir süre boyunca hamile kadınların sağlığına zarar verecek işlerde çalıştırılmaması veya yaptığı işin geçici bir süre için değiştirilmesi, doğumdan belli bir süre önce gece çalıştırılmasının yasaklanması, doğumdan önce ve sonra ülkelere göre değişen süreler boyunca çalışmaması yer almaktadır.

Evde çalışma kavramını tanımlayınız.

Evde Çalışma: İşçinin ücret karşılığında, işverenin belirlediği bir malı veya hizmeti, bağlı olduğu işverene ait işyeri veya sair bir tesis dışında evde üretmesidir.

Kadınların çalışma yaşamında karşılaştıkları cinsiyet ayrımcılığı uygulamaları nelerdir?

Kadınların çalışma yaşamında karşılaştıkları cinsiyet ayrımcılığı uygulamalarının bir bölümü eğitim ve meslek seçiminde; bir bölümü işe alınma, iş sırasında ve iş ilişkisinin sona ermesi aşamasında ortaya çıkmaktadır.

Kadınların çalışma yaşamında korunmasına yönelik sosyal politikalar açısından olumlu ayrımcılık kavramı nedir?

Olumlu ayrımcılık politikası ile eşitsizliklerin kaldırılması amacıyla geçici bir süre eşitsizlik içeren uygulamalar, kotalar ve diğer uygulamalarla kadınların toplumsal yaşamın her alanına katılımının arttırılması amaçlanmaktadır.

Kısmi süreli çalışma kavramını tanımlayınız.

Kısmi Süreli Çalışma: Normal çalışma süresinden önemli ölçüde kısa, isteğe bağlı ve düzenli bir çalışma şeklidir.

Özellikle Osmanlı döneminde kadınların çalışma hayatındaki rolleri nasıldır?

Özellikle Osmanlı Devleti’nin kurulmasıyla yerleşik yaşama geçen kadın daha pasif roller almış ve statüsü değişmiştir. Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan XVI. yüzyıla kadar kadının toplumsal gelenek ve görenekler çerçevesinde konumunun korunduğu ve dokuma gibi geleneksel alanlarda ailenin geçimine katkıda bulunduğu görülmektedir. Tarım kesiminde ise kadın yüzyıllarca ücretsiz aile yardımcısı olarak çalışmış, geçici tarım işçileri arasında az sayıda da olsa kadınlar da yer almışlardır. XVI. yüzyıldan Tazminat’a (1839) kadar geçen dönemde yapılan tüm düzenlemeler ise kadınların kapanmalarına, sosyal hayattan soyutlanmalarına yönelik olmuştur.

Kadınların çalışma yaşamında karşılaştıkları cinsiyet ayrımcılığı uygulamalarının bir bölümü olan iş ilişkisinin sona ermesi sırasında yapılan ayrımcılığı kısaca açıklayınız.

İş ilişkisinin sona ermesi aşamasında da kadınlar ayrımcılıkla karşı karşıya kalmaktadırlar. Ekonomik kriz döneminde ve işletmeden işçi çıkarılması gerektiğinde işten ilk çıkarılanlar genelde kadınlar olmaktadır.

Kadınların erkeklere göre daha düşük vasıf ve mesleklerde olmaları, ev geçindirmeden sorumlu olmadıkları şeklindeki önyargılar kadınların işten çıkarılmasını kolaylaştırmaktadır. Ayrıca evlilik, hamilelik ve doğum kadınların işten çıkarılmalarına neden olmaktadır. İşverenlerin kadınları işten çıkarma nedenlerinin %20’sini hamilelik ve evlilik oluşturmaktadır.

Kadınların ücretli işçi olarak çalışması hangi dönemden itibaren olmuştur?

Kadınların ücretli işçi statüsünde çalışmaları, XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Sanayi Devrimi ile birlikte başlamıştır. Bu dönemde kadınların çalışma yaşamına girmelerinde; ailenin gelirinin yetersizliğinden kaynaklanan ekonomik nedenler, gelişen teknoloji, kadınların tüm ülkelerde sanayileşmenin ilk başladığı sektör olan dokuma sektöründe erkeklere göre daha başarılı, daha uysal ve daha az ücretle çalışmaya razı olmaları etkili olmuştur.

Cam tavan kavramı nedir?

Cam Tavan/ Şeffaf Tavan: Örgütsel önyargılar ve kalıplar tarafından yaratılan, kadınların üst düzey yönetim pozisyonlarına gelmelerini engelleyen görülmez, yapay engellerdir. Cam tavan ile anlatılmak istenen karşılaşılan sorunların belirsizliğidir.

Çalışma hayatına giren kadınların iş ve ailede karşılaştığı sorunları kısaca açıklayınız.

Çalışma yaşamına giren kadından beklenen; hem aile hem de iş yaşamını kusursuz şekilde yürütmesidir. Kadın özellikle gelişmekte olan ülkelerde, öncelikle eş ve anne olarak görüldüğünden; kadının çalışması nedeniyle aile sorumluluklarını aksatması ailesi tarafından, iş yaşamında aile sorumluklarının kadınının işinin önüne geçmesi işveren tarafından hoş karşılanmamaktadır. Bu nedenle, çalışan kadının ev ve iş sorumluluklarını dengelemesi büyük önem taşımaktadır. Bu durum ise kadının aşırı rol yüklenmesine neden olmaktadır. Cinsiyetçi işbölümü nedeniyle ev işleri ile çocuk, yaşlı ve engelli bakımının kadına kalması kadının hem işten hem de evlilikten aldığı doyumun azalmasına, birçok ruhsal ve fiziksel sorunlarla karşı karşıya kalmasına yol açmaktadır.

19.yüzyılın sonlarına doğru hangi sebepten dolayı kadınların çalışma hayatındaki yerleri sınırlandırılmıştır?

XIX. yüzyılın sonunda ise metalürji, araba, kimya gibi sektörlerdeki gelişmeler kadın işgücü kullanımını geçmişe oranla büyük ölçüde sınırlandırmıştır. Ancak XIX. yüzyılın son çeyreğinde kadınların analık nedeniyle korunmalarına yönelik düzenlemeler de yapılmaya başlanmıştır.

Kadınların çalışma yaşamında korunmasına yönelik sosyal politikalar açısından eşit muamele kavramı nedir?

Eşit muamele politikasında eşit muamele; iş pozisyonlarının kadın ve erkeklere açık olması, kadın ve erkeklerin bu pozisyonlara başvurabilmeleri anlamındadır.

İslamiyet2in kabulünden önce kadınların çalışma hayatındaki yeri nasıldı?

İslamiyet’in kabul edilmesinden önce Türk kadını toplumda önemli bir role sahip olmuş, ticaretle uğraşmış, toplumsal yaşama ve üretime katılmış, hakanın (hükümdarın) eşi devlet yönetiminde söz sahibi olmuştur.

Kadınların çalışma yaşamında karşılaştıkları cinsiyet ayrımcılığı uygulamalarının bir bölümü olan eğitim ve meslek seçiminde yapılan ayrımcılığı kısaca açıklayınız.

Toplumun kadın ve erkeği, cinsiyeti nedeniyle ayrı statülere yerleştirdiği ve beklentilerini bu yönde konumlandırdığı görülmektedir. Toplumda kadınlardan öncelikle iyi bir eş ve anne olmaları beklendiği için özellikle gelişmekte olan ülkelerde kadınlar temel ve mesleki eğitim olanaklarından erkeklere göre daha az yararlanmaktadırlar. Kız çocukları, eğitimin maliyeti ve geleneksel nedenlerle genelde zorunlu eğitim aşamasından sonra okutulmamaktadır. Hiç eğitim almayan veya eğitim düzeyi düşük olan kız çocukları, yetişkin olduklarında işgücü piyasasına girememekte veya düşük ücret ve statülü işlerde genelde kayıt dışı çalışmak zorunda kalmaktadırlar. Eğitim seviyesi yükseldikçe tüm ülkelerde kadınlarda işsizlik oranı düşmekte, istihdam şansı artmaktadır.

Kadınların Kurtuluş savaşı ve Cumhuriyet döneminin ilk yıllarındaki rolleri nasıldı?

Kadınlar Kurtuluş Savaşı’nda aktif olarak görev almış, bu durum kadının toplum içindeki konumunu yükseltmiştir. Savaş sonrası işgücü açığının kapatılmasında yine kadınlardan yararlanılmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında kadın – erkek eşitliğine yönelik olarak eğitim, medeni ve siyasi haklar alanında gelişmiş ülkelerden de ileri düzeyde hukuki düzenlemeler yapılmış, bu düzenlemeler kadının çalışma yaşamına girişinde önemli rol oynamıştır. 1927 yılında yapılan, tüm işletmeleri kapsayan, 1927 Sanayi Sayımları sonuçlarına göre 4 ve daha fazla işçi çalıştıran sanayi kuruluşlarında çalışan işçilerin %25.58’ini kadınlar oluşturmuştur. Memurlar arasında oran % 20.58; işverenler arasında %0.14 olmuştur.

Kadınların çalışma yaşamında karşılaştıkları cinsiyet ayrımcılığı uygulamalarının bir bölümü olan işe alınma ve iş sırasında yapılan ayrımcılığı kısaca açıklayınız.

Kadınlar işe alınırken dolaylı veya dolaysız ayrımcılıkla karşı karşıya kalabilmektedirler. Bazı araştırma sonuçlarına göre ayrımcılık, en belirgin şekilde işe alınma sırasında ortaya çıkmaktadır. İşe alım sürecinde işverenler adaylar hakkında fazla bilgi sahibi olmadıkları için bu aşamada önyargılar daha fazla devreye girmekte böylece ayrımcı davranışlar oluşmaktadır. Buna göre; işe alınma sırasında kadın ve erkekler farklı kriterlere göre değerlendirilmekte, mülakatlarda genelde kadınlara erkeklere sorulmayan, özel yaşamları (çocuk, evlilik planları gibi) ile ilgili sorular sorulmaktadır. 2006 yılında yapılan bir araştırmaya göre; evli olmak kadınların işe girme olasılığını azaltırken, erkeklerin arttırmaktadır.

Kadınların çalışma hayatında edindiği işler göz önünde bulundurulduğunda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında fark nasıldır?

Kadının tarım sektöründeki istihdamı dünya genelinde azalırken, sanayi ve hizmetlerde artmaktadır. Ancak gelişmekte olan ülkelerde kadınların büyük bölümü hâla tarım sektöründe yer alırken, gelişmiş ülkelerde hizmet sektörü ön plana çıkmaktadır (ILO, 2011: 68). Kadınlar ücretli, kendi hesabına çalışan veya ücretsiz aile yardımcısı olarak çalışma yaşamında yer almaktadır.