Ücret ve Ödül Yönetimi Dersi 3. Ünite Özet
Piyasa Ücret Araştırması
Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.
Açıköğretim derslerinden Ücret ve Ödül Yönetimi Dersi 3. Ünite Özet için hazırlanan ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.
Piyasa Ücret Araştırması
Piyasa U¨cret Aras¸tırması ve Tu¨rleri
Piyasa u¨cret aras¸tırması, genis¸ ve dar anlamda tanımlanabilir. Genis¸ anlamıyla piyasa u¨cret aras¸tırması, piyasadaki u¨cretleme uygulamalarına ilis¸kin her tu¨rlu¨ veri toplama faaliyetlerini ic¸erir. Dar anlamda ise, bic¸imsel ve sistemli olarak gerc¸ekles¸tirilen veri toplama ve analiz c¸abaları, u¨cret aras¸tırması olarak adlandırılır. Genel bir bakıs¸ ac¸ısıyla piyasa u¨cret aras¸tırması, belirli bir piyasadaki is¸verenlerin u¨cret politika, sistem ve uygulamaları ile anahtar is¸lere ait u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin bir veri toplama ve analiz faaliyeti olarak tanımlanabilir. U¨cret aras¸tırmalarının o¨zu¨nde is¸gu¨cu¨ piyasasından u¨cretlerle ilgili veri toplanması vardır. Ancak bu tek- standart bic¸imde gerc¸ekles¸tirilen bir veri toplama faaliyeti degˆildir. U¨cret aras¸tırmaları bas¸vurulan veri kaynakları, benimsenen yo¨ntem, aras¸tırmanın kim(ler) tarafından ve kimin ic¸in yapıldıgˆı, hangi konularda veri toplandıgˆı vb. go¨re sınıflandırılabilir. U¨cret aras¸tırmaları s¸u s¸ekillerde olabilir:
- Bic¸imsel aras¸tırmalar
- Birincil kaynak (saha, alan) aras¸tırmaları
- I·kincil kaynak aras¸tırmaları
- O¨zel aras¸tırmalar
- Kulu¨p aras¸tırmaları
- Kamuya ac¸ık aras¸tırmalar
Ancak daha sagˆlıklı bir sınıflandırma yapılacak olursa, u¨cret aras¸tırmaları bic¸imsel olmayan ve bic¸imsel u¨cret aras¸tırmaları s¸eklinde sınıflandırılır.
Bic¸imsel olmayan u¨cret aras¸tırmaları , piyasa u¨cret verisini, belirli bir plana ve sisteme ya da bilimsel aras¸tırma yo¨ntemlerine bagˆlı olmaksızın informal yollarla toplayan aras¸tırmalardır. Bilimsel ve kapsamlı u¨cret aras¸tırmalarının oldukc¸a zor ve maliyetli olması veya is¸letmenin sistemli aras¸tırmalara gerek duymaması, bu tu¨r aras¸tırmalarla yetinilmesinin bas¸lıca nedenleridir. Bic¸imsel olmayan u¨cret aras¸tırmaları, birincil kaynak aras¸tırmaları ve ikincil kaynak aras¸tırmalarını kapsamaktadır.
Birincil kaynaklara dayalı bic¸imsel olmayan aras¸tırmalarda , piyasa u¨cret verileri, is¸letmeler ve yo¨neticiler arasında c¸es¸itli nedenlerle kurulan ilis¸ki ve iletis¸imler (yu¨z-yu¨ze, telefonla, internet aracılıgˆıyla kurulan ikili ilis¸kilerde, is¸-meslek ve sosyal amac¸lı c¸es¸itli toplantılarda vb.) yoluyla toplanır.
I·kincil kaynaklara dayalı veri toplamada ise , piyasa u¨cret verileri, is¸ ilanlarından, kamuoyuna ac¸ıklanmıs¸ is¸letme raporlarından, genel ve mesleki yayınlardan, internet kaynaklarından vb. sagˆlanır.
Bic¸imsel olmayan piyasa u¨cret aras¸tırmaları, hemen hemen her is¸letmenin olanaklar o¨lc¸u¨su¨nde yaptıgˆı yaygın bir veri toplama bic¸imidir. Bu s¸ekilde u¨cret verisi toplamak, fazla uzmanlık, c¸aba ve para gerektirmez. Ancak, bilimsel aras¸tırma yo¨ntemlerine uyulmadıgˆı ic¸in, toplanan verilerin gec¸erlilik ve gu¨venirligˆi, yani piyasadaki gerc¸ek durumu yeterli ve dogˆru bic¸imde yansıtma yetenegˆi oldukc¸a sınırlıdır. Bununla birlikte, bic¸imsel olmayan yo¨ntemlerle de olsa veri toplamak, piyasa u¨cretleri konusunda hic¸ bilgi sahibi olmamaktan daha iyidir.
Bic¸imsel u¨cret aras¸tırmaları , o¨nceden yapılan bir plana, sistemli ve bilimsel yo¨ntemlere uygun olarak gerc¸ekles¸tirilen ve daha gec¸erli ve gu¨venilir sonuc¸lar veren aras¸tırmalardır. Bic¸imsel piyasa u¨cret aras¸tırmaları, o¨zel aras¸tırmalar, kulu¨p aras¸tırmaları ve uzman kis¸i ve kurulus¸larca yapılan do¨nemlik/yıllık aras¸tırmaları kapsamaktadır.
O¨zel aras¸tırmalar , is¸letmelerin kendileri ic¸in yaptıkları veya yaptırdıkları bic¸imsel u¨cret aras¸tırmalarıdır. Bu aras¸tırmalara o¨zel denmesinin nedeni, aras¸tırmanın yapan/yaptıran is¸letmenin olanak ve ihtiyac¸larına go¨re tasarlanması ve elde edilen veri ve sonuc¸ların kullanımının sadece yapan/yaptıran is¸letmeye ait olmasıdır. O¨zel aras¸tırmalar c¸ogˆunlukla birincil kaynaklardan veri toplanmasını ic¸erir. Bununla birlikte bazı durumlarda, ikincil kaynaklardan da faydalanılması so¨z konusu olabilir.
Kulu¨p aras¸tırmaları , genellikle aynı is¸ kolunda faaliyette bulunan bir grup is¸letmenin standart bir formata go¨re ve du¨zenli olarak u¨cret verilerini paylas¸malarını ic¸erir. Bu tu¨r aras¸tırmalar, bir is¸letme tarafından yapılan/yaptırılan o¨zel aras¸tırmalara, digˆer is¸letmelerin genellikle olumlu bakmamasının bir sonucu olarak da go¨ru¨lebilir. Kulu¨p aras¸tırmaları, bir piyasa ve is¸ kolundaki is¸letmeler arasındaki ilis¸ki ve is¸ birligˆinin gelis¸mis¸ oldugˆu durumlara uygundur. Buna kars¸ılık, piyasadaki is¸letmeler arasında is¸birligˆinin zayıf, rekabetin s¸iddetli ve gizlilik politikasının yaygın oldugˆu durumlarda ise, bu tu¨r aras¸tırmalar pek mu¨mku¨n degˆildir.
Danıs¸man/uzman kis¸i ve kurulus¸larca yapılan do¨nemlik aras¸tırmalar , uzman kis¸iler, o¨zel danıs¸manlık s¸irketleri, u¨niversite ve aras¸tırma kurulus¸ları, sendika ve meslek o¨rgu¨tleri, ilgili devlet ve hu¨ku¨met kurulus¸ları vb. tarafından, genel bir formata go¨re yapılan aras¸tırmalardır. Bu aras¸tırmalarda, veri toplama, analiz ve raporlama belirli bir is¸letmenin talebine go¨re degˆil, bazen oldukc¸a genis¸ olarak tanımlanan piyasadaki genel talebe uygun olarak tasarımlanır. Bu, o¨zellikle kamu kurulus¸larınca yapılan ve genel kullanıma ac¸ık olan aras¸tırmalar ic¸in gec¸erli bir durumdur. Dıs¸ uzman kis¸i ve ticari kurulus¸larca yapılan aras¸tırmalardan yararlanmak ic¸in genellikle bir bedel o¨demek gerekir. Ancak, o¨zellikle kamu kurulus¸ları ve mesleki o¨rgu¨tlerce yapılan bazı aras¸tırmalardan yararlanmak, isteyen tu¨m is¸letmeler veya u¨yeler ic¸in bedelsiz olabilir.
Piyasa U¨cret Aras¸tırmasının Amac¸ları
I·s¸letmeler degˆis¸ik zamanlarda, farklı amac¸larla c¸es¸itli piyasa u¨cret aras¸tırmaları yapabilirler veya yaptırabilirler. Bu aras¸tırmaların ortak veya genel amacı, piyasadaki digˆer is¸verenlerin u¨cretleme politikalarına, yapılarına, sistemlerine ve uygulamalarına ilis¸kin veri toplamak ve bu verilere go¨re is¸letmenin u¨cret politikalarını, yapılarını, sistemlerini ve uygulamalarını belirlemek veya ayarlamaktır. Bas¸ka bir deyis¸le, u¨cret aras¸tırmalarının amacı is¸letmenin piyasadaki durumu o¨gˆrenmesini ve izlemesini mu¨mku¨n kılmak; bo¨ylece u¨cretleme konusundaki karar ve uygulamalarının daha isabetli, stratejik ve rekabetc¸i bir nitelik kazanmasını sagˆlamaktır. Bu genel amac¸lar c¸erc¸evesinde, piyasa u¨cret aras¸tırmalarının o¨ne c¸ıkan alt amac¸ veya hedefleri ise s¸unlardır:
- U¨cret du¨zeylerini ve artıs¸larını ayarlamak
- U¨cret yapısını olus¸turmak ve ayarlamak,
- U¨cret paketi ic¸inde yer alan u¨cret biles¸enlerinin miktar ve oranlarını ayarlamak
- Rakiplerin u¨cret maliyetlerini tahmin etmek
- U¨cretlemeyle ilgili o¨zel durum ve sorunlar ic¸in c¸o¨zu¨mler u¨retmek
Piyasa u¨cret aras¸tırmalarının o¨nemli bir amacı da, is¸letmenin u¨cret yapısını piyasaya go¨re ayarlamak, bo¨ylece u¨cretlemede dıs¸ es¸itligˆi sagˆlamaktır. Genel olarak veya belirli is¸ grupları itibarıyla toplam u¨cretini olus¸turan u¨cret biles¸enlerinin tutarını ve toplam ic¸indeki payını piyasaya go¨re ayarlamak da, u¨cret aras¸tırmalarının amac¸ları arasındadır. Ancak bu konuda sagˆlıklı veri toplamak nispeten daha zordur. Rakiplerin u¨cret maliyetlerini tahmin etmek ve buna go¨re is¸letmenin u¨cretlerini ve u¨ru¨n fiyatlarını ayarlamak, o¨zellikle rekabetin yogˆun oldugˆu is¸ kollarında o¨nemli bir amac¸tır. Rekabetin artması, standartlas¸ma ve hizmet sekto¨ru¨nu¨n gelis¸mesi gibi degˆis¸meler, u¨cret maliyetlerinin fiyatlandırma ve ka^rlılık ac¸ısından o¨nem ve etkisini artırmaktadır. Yukarıda sayılan amac¸lar dıs¸ında, u¨cretlemeye ilis¸kin o¨zel durum veya sorunların piyasa kos¸ullarına uygun bic¸imde c¸o¨zu¨lmesi ic¸in de u¨cret aras¸tırmalarından yararlanılabilir. Bu tu¨r durumlara belirli bir is¸ veya is¸ grubu ic¸in bas¸langıc¸ u¨cret seviyelerinin belirlenmesi, o¨zellikle yeni ortaya c¸ıkan ve aday bulmada zorluk c¸ekilen is¸lerin u¨cretlerinin ve unvanlarının belirlenmesi, anahtar is¸ler ic¸in is¸ gereklerinin belirlenmesi, toplu is¸ go¨ru¨s¸meleri ic¸in u¨cret tekliflerinin olus¸turulması, genel u¨cret yapısı dıs¸ında istisnai ve o¨zel durumda bulunan (o¨rnegˆin, danıs¸manlar, c¸agˆrı u¨zerine c¸alıs¸anlar, kısmi-esnek c¸alıs¸ma du¨zenlemelerine go¨re istihdam edilenler gibi) personelin u¨cretlerinin belirlenmesi o¨rnek olarak verilebilir.
Piyasa U¨cret Aras¸tırması Su¨reci
Sistemli ve bic¸imsel ac¸ıdan piyasa u¨cret aras¸tırması, birbirini izleyen as¸amalardan olus¸an bir su¨rec¸tir. Bu su¨recin as¸amaları s¸u s¸ekildedir:
- Aras¸tırmanın planlanması
- U¨cret verisinin toplanması
- Verilerin analiz edilmesi ve sonucunun raporlanması
- Elde edilen sonuc¸ların kullanılması
Aras¸tırmanın planlanması : Planlama as¸amasında, aras¸tırmanın amacı, kapsamı, veri toplama ve analiz yo¨ntemi, aras¸tırma ekibi vb. belirlenir ve buna go¨re gerekli c¸alıs¸malar programlanır. U¨cret aras¸tırmalarının amacı piyasadaki u¨cret politika, sistem, uygulamaları ile anahtar is¸lerin u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin gec¸erli ve gu¨venilir bilgi elde etmek ve bu bilgilere go¨re o¨rgu¨tu¨n u¨cretleme politika, yapı, sistem ve uygulamalarında gerekli ayarlamaları yapmaktır. Aras¸tırmanın kapsamı amaca go¨re degˆis¸ir ve aras¸tırmada hangi is¸letmelerden, hangi konularda ve hangi is¸ler hakkında veri toplanacagˆını ifade eder. Amacına bagˆlı olarak u¨cret aras¸tırmaları uluslararası, ulusal, belirli bir bo¨lge, belirli bir is¸ kolu, sekto¨r ya da mesleki alan du¨zeyinde planlanabilir. Belirli bir is¸letme ac¸ısından aras¸tırma kapsamının belirlenmesinde, is¸ gu¨cu¨ ve u¨ru¨n piyasasında rakip olan, aynı sekto¨r veya is¸ kolunda ve yakın cogˆrafi alanda faaliyette bulunan, is¸ ve o¨rgu¨t yapısı bakımından benzer olan is¸letmelere ve anahtar is¸lere o¨ncelik verilmesi uygun ve yaygın bir yaklas¸ımdır.
U¨cret verisinin toplanması : U¨cret aras¸tırmasında gerekli veriler c¸ogˆunlukla anket ve go¨ru¨s¸me yoluyla toplanır. Anket, istenen verilerin basılı ve yazılı soru formları ile toplanmasıdır. Anket formlarının cevaplayıcılara iletilmesi ve toplanması sırasında posta veya internetten yararlanılabilir. Anket yo¨nteminin uygulanması kolaydır ve maliyeti digˆer yo¨ntemlere go¨receli olarak daha du¨s¸u¨ktu¨r. Ancak, anketlerin cevaplanma oranları genellikle du¨s¸u¨ktu¨r. Go¨ru¨s¸me yo¨nteminde ise, gerekli veriler, aras¸tırmaya katılan is¸letmelerin u¨cretleme politikaları ve uygulamaları konusunda bilgi sahibi olan yo¨neticileriyle kurulan dogˆrudan ve kars¸ılıklı iletis¸im yoluyla toplanır. Bu yo¨ntemle toplanan verilerin go¨ru¨s¸me formlarına kaydedilmesi yaygın ve uygun bir uygulamadır. Go¨ru¨s¸me, cevaplanma oranını artıran buna kars¸ılık fazlaca zaman ve emek gerektiren bir yo¨ntemdir. Bu nedenle de maliyeti yu¨ksektir. U¨cret aras¸tırmalarında toplanan veriler s¸u s¸ekilde sınıflandırılabilir:
- O¨rgu¨tlerle/is¸letmelerle ilgili veriler
- U¨cretleme sistemiyle ilgili veriler
- Anahtar is¸lerle ilgili u¨cret verileri
I·s¸letmeye ilis¸kin veriler, is¸letmenin adı, ortaklık yapısı, is¸kolu, u¨ru¨nleri, bu¨yu¨klu¨gˆu¨ ve istihdam gruplarına go¨re personel sayısı gibi konuları ic¸ermektedir. U¨cret politikaları ve sistemleriyle ilgili veriler, gec¸mis¸ do¨nemde yapılan, gelecek do¨nem ic¸in planlanan u¨cret artıs¸ oranları, u¨cret artıs¸larının hangi aralıklarla yapıldıgˆı, artıs¸ın sabit mi degˆis¸ken mi oldugˆu, degˆis¸ken artıs¸ların hangi kriterlere dayalı oldugˆu, sendika faaliyeti ve toplu so¨zles¸me yapma durumu, sendikalı personelin u¨cret artıs¸larının nasıl belirlendigˆi gibi konuları kapsamaktadır. Anahtar is¸lere ait veriler ise, is¸lerin unvanları ve o¨zet tanımları, c¸alıs¸anlara o¨denen en du¨s¸u¨k, en yu¨ksek ve ortalama u¨cret du¨zeyleri, toplam u¨cret ic¸inde ana-ko¨k u¨cret, degˆis¸ken u¨cret, ek yararlar ve sosyal yardımların oranı ve tutarı, c¸alıs¸anların niteliklerine ilis¸kin veriler gibi konuları kapsamaktadır.
Anahtar is¸lere ilis¸kin u¨cret verileri, son derece o¨nemlidir. C¸u¨nku¨ u¨cret aras¸tırmalarında genellikle tu¨m is¸ler yerine, anahtar is¸lerin u¨cretleriyle ilgili veriler toplanır. Piyasa u¨cret aras¸tırmalarında anahtar is¸lere go¨re gerc¸ekles¸tirilen is¸ es¸les¸tirme o¨zellikle o¨nemlidir. I·s¸ es¸les¸tirme , is¸letmedeki is¸lerin piyasadaki benzerlerini bulmayı ve kars¸ılas¸tırmayı ic¸erir. I·s¸leri es¸les¸tirmede kullanılabilecek bas¸lıca o¨lc¸u¨tler is¸ unvanı, o¨zet is¸ tanımları, kısa is¸ tanımları, ayrıntılı is¸tanımları ve is¸ degˆerleme planlarıdır. Bunlardan sadece is¸unvanlarına bakılarak yapılan es¸les¸tirmeler genellikle yanıltıcı olur. O¨zet is¸ tanımlarının kullanılması daha dogˆru sonuc¸lara ulas¸tırır. I·s¸ tanımları ayrıntılı oldugˆu o¨lc¸u¨de es¸les¸tirmeler daha isabetli olacaktır. En gu¨venilir olanlar sekto¨r du¨zeyinde veya danıs¸manlık s¸irketlerince uygulanan ortak bir is¸ degˆerleme planına ve bu plandaki is¸ve fakto¨r tanımlarına go¨re yapılan es¸les¸tirmelerdir. Es¸les¸tirme is¸leminde anahtar is¸lerin yaygın is¸ unvanlarının yanı sıra daha seyrek kullanılan, alternatif is¸ unvanlarının da olabilecegˆi go¨zden uzak tutulmamalıdır. Tanımları benzer olan is¸ler, unvanları farklı olsa da es¸ degˆer is¸ler olarak kabul edilmelidir. O¨rnegˆin, is¸ tanımları aynı olmaks¸artıyla, I·K mu¨du¨ru¨ ile personel mu¨du¨ru¨ unvanına sahip is¸ler es¸ degˆer is¸ler olarak alınabilir. I·s¸e dayalı u¨cretlendirme ic¸in piyasa u¨cret du¨zeylerini ve yapısını belirlemek genellikle sorun tes¸kil etmez. Ancak bu durum beceri ve yetkinliklere dayalı u¨cretlendirme so¨z konusu oldugˆunda o¨nemli bir kısıt olus¸turur. C¸u¨nku¨ beceri ve yetkinliklere dayalı yapılar ic¸in referans olus¸turacak u¨cret verileri bulmak genellikle zordur. Bu nedenle, is¸e dayalı piyasa u¨cret verilerinin beceri ve yetkinliklere dayalı yapılarda kullanılacak s¸ekilde do¨nu¨s¸tu¨ru¨lmesi gerekir. Bu konuda yu¨ksek-du¨s¸u¨k yaklas¸ımı ve piyasa sepeti yaklas¸ımlarından yararlanılabilir. Yu¨ksek-du¨s¸u¨k yaklas¸ımında , ilgili beceri bloku kapsamına giren en du¨s¸u¨k ve en yu¨ksek u¨cretli anahtar is¸lerin u¨cretlerini birles¸tiren u¨cret dogˆrusu beceriye dayalı yapı ic¸in referans olarak alınır. Piyasa sepeti yaklas¸ımında ise, beceri ve yetkinlikleri en genis¸ olarak tanımlanmıs¸ is¸, su¨per is¸e do¨nu¨s¸tu¨ru¨lu¨r ve buna uygun anahtar is¸ler belirlenir. Bu anahtar is¸lerin u¨cretlerinin su¨per is¸le ne oranda o¨rtu¨s¸tu¨gˆu¨ne dayalı olarak geleneksel anahtar is¸lerin piyasa u¨cretleri belirlenen agˆırlıklarla hesaba katılarak su¨per is¸in u¨creti belirlenir.
Verilerin Analiz Edilmesi ve Sonucun Raporlanması : Piyasa u¨cret aras¸tırmalarında anahtar is¸lerin u¨cretlerinin analizinde genellikle ortalama, mod, medyan gibi merkezi egˆilim ve dagˆılma o¨lc¸u¨leri ve bazen de regresyon analizleri kullanılır. Bu analizlerle elde edilen sonuc¸lar sayısal tablolar veya grafikler s¸eklinde sunulur. Ortalama u¨cret , piyasa u¨cretleri ic¸in istatistiksel referans noktası is¸levi go¨ru¨r. Genellikle aritmetik, bazen de agˆırlıklı ortalama olarak hesaplanır. Basit aritmetik ortalama , her bir anahtar is¸in u¨cretlerinin toplamının is¸letme sayısına bo¨lu¨nmesiyle bulunur. Bir is¸e ait ortalama u¨cret, is¸letmenin o is¸ ic¸in referans veya hedef u¨cret tutarının belirlenmesi ic¸in kullanılabilir. Ayrıca, piyasa u¨cretlerinin standart sapması da hesaplanıp, u¨cret bantlarının alt ve u¨st sınırlarının belirlenmesinde kullanılabilir. Mod u¨cret , belirli bir is¸e ait frekansı en yu¨ksek olan u¨cret du¨zeyidir. Medyan u¨cret , u¨cretlerin bu¨yu¨kten ku¨c¸u¨gˆe dogˆru veya tersine sıralandıgˆı bir dizide orta sıraya du¨s¸en u¨cret seviyesidir. O¨zellikle, veri toplanan is¸letme sayısının az oldugˆu ku¨c¸u¨k o¨rneklerde piyasa du¨zeyleri ic¸in ortalama yerine medyan u¨creti esas almak daha uygundur. En du¨s¸u¨k ve en yu¨ksek u¨cret, aras¸tırma kapsamında incelenen her bir anahtar is¸e ait alt ve u¨st u¨cret sınırlarını go¨sterirler. C¸eyreklik (kartil/kuvartil) u¨cret , u¨cret du¨zeylerinin bu¨yu¨klu¨gˆu¨ne go¨re sıralandıgˆı bir serinin yu¨zde 25’lik dilimlere bo¨lu¨nmesi ha^linde ortaya c¸ıkan sınır u¨cret du¨zeylerini ifade eder. Yukarıda belirtilen istatistiksel o¨lc¸u¨ler, is¸letmenin u¨cret du¨zeyleri ile ilgili politikasının belirlenmesinde kullanılır. Bir is¸letmenin u¨cret du¨zeyleri:
- En du¨s¸u¨k ve birinci c¸eyrek civarında belirlendigˆinde du¨s¸u¨k,
- Maksimum ve u¨c¸u¨ncu¨ c¸eyrek civarında belirlendigˆinde yu¨ksek
- Aritmetik ortalama, mod, medyan ve ikinci c¸eyrek u¨cret du¨zeyi civarında belirlendigˆinde es¸it u¨cret politikası benimsenmis¸ olacaktır.
U¨cret aras¸tırmalarında yukarıda sayılan istatistiksel kavram ve o¨lc¸u¨ler dıs¸ında, is¸ unvanı, alternatif is¸ unvanı ve o¨zet is¸ tanımı gibi kavramlar da o¨nemlidir. I·s¸ unvanı, anahtar is¸ler ic¸in yaygın olarak kullanılan tanımlamayı, alternatif is¸ unvanı ise, yaygın olmamakla birlikte aynı is¸ic¸erigˆini ifade etmek ic¸in kullanılan digˆer tanımlamaları ifade eder. Piyasa aras¸tırmasıyla elde edilen veriler analiz edilerek elde edilen sonuc¸lar karar vericilere rapor edilmelidir. U¨st yo¨netime sunulan kapsamlı raporlarda ayrıca daha kısa, yo¨neticiye o¨zet bo¨lu¨mu¨nu¨n olması tavsiye edilir. Tipik bir aras¸tırma raporunun bas¸lıca bo¨lu¨mleri, amac¸ ve kapsam, yo¨ntem, bulgular ve analiz sonuc¸ları, sonuc¸ ve o¨neriler s¸eklinde sıralanabilir. Raporlarda, anahtar is¸lere ait kısımlar o¨zel bir o¨neme sahiptir. Bu kısımlarda her bir anahtar is¸e ait, unvan, o¨zet is¸ tanımı, en du¨s¸u¨k, en yu¨ksek, ortalama u¨cretler, personel nitelikleri vb. ile ilgili bilgiler sunulur.
Elde Edilen Sonuc¸ların Kullanılması : Rekabetin artması, is¸letmelerin piyasa kos¸ullarını izlemelerini ve dikkate almalarını gerektirmekte, bu ise piyasa u¨cret aras¸tırmalarının o¨nemini artırmaktadır. Piyasa u¨cret aras¸tırması sonucunda elde edilen verilerden yararlanılarak u¨cretleme konusunda stratejik ve rekabetc¸i bir yaklas¸ım gelis¸tirilmesi mu¨mku¨n olur. U¨cretlemede dıs¸ es¸itligˆi sagˆlamak ic¸in anahtar is¸lere ait u¨cret bilgileri son derece o¨nemlidir. Bu is¸lere ait piyasa u¨cret ortalamaları ve is¸ degˆerleme sonuc¸ları kullanılarak, piyasa u¨cret yapısı ve bu yapıyı temsil eden bir piyasa u¨cret egˆrisi c¸izilir. Piyasa u¨cret yapısı, is¸lerin u¨cretlenmesinde bir kıyaslama ve referans o¨lc¸u¨tu¨ olarak kullanılır. I·s¸letmenin u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin olarak piyasa ortalamasına go¨re yu¨ksek, es¸it veya du¨s¸u¨k u¨cret politikalarından hangisini tercih edecegˆi piyasa u¨cret egˆrisi dikkate alınarak belirlenir.
Piyasa U¨cret Aras¸tırması ve Tu¨rleri
Piyasa u¨cret aras¸tırması, genis¸ ve dar anlamda tanımlanabilir. Genis¸ anlamıyla piyasa u¨cret aras¸tırması, piyasadaki u¨cretleme uygulamalarına ilis¸kin her tu¨rlu¨ veri toplama faaliyetlerini ic¸erir. Dar anlamda ise, bic¸imsel ve sistemli olarak gerc¸ekles¸tirilen veri toplama ve analiz c¸abaları, u¨cret aras¸tırması olarak adlandırılır. Genel bir bakıs¸ ac¸ısıyla piyasa u¨cret aras¸tırması, belirli bir piyasadaki is¸verenlerin u¨cret politika, sistem ve uygulamaları ile anahtar is¸lere ait u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin bir veri toplama ve analiz faaliyeti olarak tanımlanabilir. U¨cret aras¸tırmalarının o¨zu¨nde is¸gu¨cu¨ piyasasından u¨cretlerle ilgili veri toplanması vardır. Ancak bu tek- standart bic¸imde gerc¸ekles¸tirilen bir veri toplama faaliyeti degˆildir. U¨cret aras¸tırmaları bas¸vurulan veri kaynakları, benimsenen yo¨ntem, aras¸tırmanın kim(ler) tarafından ve kimin ic¸in yapıldıgˆı, hangi konularda veri toplandıgˆı vb. go¨re sınıflandırılabilir. U¨cret aras¸tırmaları s¸u s¸ekillerde olabilir:
- Bic¸imsel aras¸tırmalar
- Birincil kaynak (saha, alan) aras¸tırmaları
- I·kincil kaynak aras¸tırmaları
- O¨zel aras¸tırmalar
- Kulu¨p aras¸tırmaları
- Kamuya ac¸ık aras¸tırmalar
Ancak daha sagˆlıklı bir sınıflandırma yapılacak olursa, u¨cret aras¸tırmaları bic¸imsel olmayan ve bic¸imsel u¨cret aras¸tırmaları s¸eklinde sınıflandırılır.
Bic¸imsel olmayan u¨cret aras¸tırmaları , piyasa u¨cret verisini, belirli bir plana ve sisteme ya da bilimsel aras¸tırma yo¨ntemlerine bagˆlı olmaksızın informal yollarla toplayan aras¸tırmalardır. Bilimsel ve kapsamlı u¨cret aras¸tırmalarının oldukc¸a zor ve maliyetli olması veya is¸letmenin sistemli aras¸tırmalara gerek duymaması, bu tu¨r aras¸tırmalarla yetinilmesinin bas¸lıca nedenleridir. Bic¸imsel olmayan u¨cret aras¸tırmaları, birincil kaynak aras¸tırmaları ve ikincil kaynak aras¸tırmalarını kapsamaktadır.
Birincil kaynaklara dayalı bic¸imsel olmayan aras¸tırmalarda , piyasa u¨cret verileri, is¸letmeler ve yo¨neticiler arasında c¸es¸itli nedenlerle kurulan ilis¸ki ve iletis¸imler (yu¨z-yu¨ze, telefonla, internet aracılıgˆıyla kurulan ikili ilis¸kilerde, is¸-meslek ve sosyal amac¸lı c¸es¸itli toplantılarda vb.) yoluyla toplanır.
I·kincil kaynaklara dayalı veri toplamada ise , piyasa u¨cret verileri, is¸ ilanlarından, kamuoyuna ac¸ıklanmıs¸ is¸letme raporlarından, genel ve mesleki yayınlardan, internet kaynaklarından vb. sagˆlanır.
Bic¸imsel olmayan piyasa u¨cret aras¸tırmaları, hemen hemen her is¸letmenin olanaklar o¨lc¸u¨su¨nde yaptıgˆı yaygın bir veri toplama bic¸imidir. Bu s¸ekilde u¨cret verisi toplamak, fazla uzmanlık, c¸aba ve para gerektirmez. Ancak, bilimsel aras¸tırma yo¨ntemlerine uyulmadıgˆı ic¸in, toplanan verilerin gec¸erlilik ve gu¨venirligˆi, yani piyasadaki gerc¸ek durumu yeterli ve dogˆru bic¸imde yansıtma yetenegˆi oldukc¸a sınırlıdır. Bununla birlikte, bic¸imsel olmayan yo¨ntemlerle de olsa veri toplamak, piyasa u¨cretleri konusunda hic¸ bilgi sahibi olmamaktan daha iyidir.
Bic¸imsel u¨cret aras¸tırmaları , o¨nceden yapılan bir plana, sistemli ve bilimsel yo¨ntemlere uygun olarak gerc¸ekles¸tirilen ve daha gec¸erli ve gu¨venilir sonuc¸lar veren aras¸tırmalardır. Bic¸imsel piyasa u¨cret aras¸tırmaları, o¨zel aras¸tırmalar, kulu¨p aras¸tırmaları ve uzman kis¸i ve kurulus¸larca yapılan do¨nemlik/yıllık aras¸tırmaları kapsamaktadır.
O¨zel aras¸tırmalar , is¸letmelerin kendileri ic¸in yaptıkları veya yaptırdıkları bic¸imsel u¨cret aras¸tırmalarıdır. Bu aras¸tırmalara o¨zel denmesinin nedeni, aras¸tırmanın yapan/yaptıran is¸letmenin olanak ve ihtiyac¸larına go¨re tasarlanması ve elde edilen veri ve sonuc¸ların kullanımının sadece yapan/yaptıran is¸letmeye ait olmasıdır. O¨zel aras¸tırmalar c¸ogˆunlukla birincil kaynaklardan veri toplanmasını ic¸erir. Bununla birlikte bazı durumlarda, ikincil kaynaklardan da faydalanılması so¨z konusu olabilir.
Kulu¨p aras¸tırmaları , genellikle aynı is¸ kolunda faaliyette bulunan bir grup is¸letmenin standart bir formata go¨re ve du¨zenli olarak u¨cret verilerini paylas¸malarını ic¸erir. Bu tu¨r aras¸tırmalar, bir is¸letme tarafından yapılan/yaptırılan o¨zel aras¸tırmalara, digˆer is¸letmelerin genellikle olumlu bakmamasının bir sonucu olarak da go¨ru¨lebilir. Kulu¨p aras¸tırmaları, bir piyasa ve is¸ kolundaki is¸letmeler arasındaki ilis¸ki ve is¸ birligˆinin gelis¸mis¸ oldugˆu durumlara uygundur. Buna kars¸ılık, piyasadaki is¸letmeler arasında is¸birligˆinin zayıf, rekabetin s¸iddetli ve gizlilik politikasının yaygın oldugˆu durumlarda ise, bu tu¨r aras¸tırmalar pek mu¨mku¨n degˆildir.
Danıs¸man/uzman kis¸i ve kurulus¸larca yapılan do¨nemlik aras¸tırmalar , uzman kis¸iler, o¨zel danıs¸manlık s¸irketleri, u¨niversite ve aras¸tırma kurulus¸ları, sendika ve meslek o¨rgu¨tleri, ilgili devlet ve hu¨ku¨met kurulus¸ları vb. tarafından, genel bir formata go¨re yapılan aras¸tırmalardır. Bu aras¸tırmalarda, veri toplama, analiz ve raporlama belirli bir is¸letmenin talebine go¨re degˆil, bazen oldukc¸a genis¸ olarak tanımlanan piyasadaki genel talebe uygun olarak tasarımlanır. Bu, o¨zellikle kamu kurulus¸larınca yapılan ve genel kullanıma ac¸ık olan aras¸tırmalar ic¸in gec¸erli bir durumdur. Dıs¸ uzman kis¸i ve ticari kurulus¸larca yapılan aras¸tırmalardan yararlanmak ic¸in genellikle bir bedel o¨demek gerekir. Ancak, o¨zellikle kamu kurulus¸ları ve mesleki o¨rgu¨tlerce yapılan bazı aras¸tırmalardan yararlanmak, isteyen tu¨m is¸letmeler veya u¨yeler ic¸in bedelsiz olabilir.
Piyasa U¨cret Aras¸tırmasının Amac¸ları
I·s¸letmeler degˆis¸ik zamanlarda, farklı amac¸larla c¸es¸itli piyasa u¨cret aras¸tırmaları yapabilirler veya yaptırabilirler. Bu aras¸tırmaların ortak veya genel amacı, piyasadaki digˆer is¸verenlerin u¨cretleme politikalarına, yapılarına, sistemlerine ve uygulamalarına ilis¸kin veri toplamak ve bu verilere go¨re is¸letmenin u¨cret politikalarını, yapılarını, sistemlerini ve uygulamalarını belirlemek veya ayarlamaktır. Bas¸ka bir deyis¸le, u¨cret aras¸tırmalarının amacı is¸letmenin piyasadaki durumu o¨gˆrenmesini ve izlemesini mu¨mku¨n kılmak; bo¨ylece u¨cretleme konusundaki karar ve uygulamalarının daha isabetli, stratejik ve rekabetc¸i bir nitelik kazanmasını sagˆlamaktır. Bu genel amac¸lar c¸erc¸evesinde, piyasa u¨cret aras¸tırmalarının o¨ne c¸ıkan alt amac¸ veya hedefleri ise s¸unlardır:
- U¨cret du¨zeylerini ve artıs¸larını ayarlamak
- U¨cret yapısını olus¸turmak ve ayarlamak,
- U¨cret paketi ic¸inde yer alan u¨cret biles¸enlerinin miktar ve oranlarını ayarlamak
- Rakiplerin u¨cret maliyetlerini tahmin etmek
- U¨cretlemeyle ilgili o¨zel durum ve sorunlar ic¸in c¸o¨zu¨mler u¨retmek
Piyasa u¨cret aras¸tırmalarının o¨nemli bir amacı da, is¸letmenin u¨cret yapısını piyasaya go¨re ayarlamak, bo¨ylece u¨cretlemede dıs¸ es¸itligˆi sagˆlamaktır. Genel olarak veya belirli is¸ grupları itibarıyla toplam u¨cretini olus¸turan u¨cret biles¸enlerinin tutarını ve toplam ic¸indeki payını piyasaya go¨re ayarlamak da, u¨cret aras¸tırmalarının amac¸ları arasındadır. Ancak bu konuda sagˆlıklı veri toplamak nispeten daha zordur. Rakiplerin u¨cret maliyetlerini tahmin etmek ve buna go¨re is¸letmenin u¨cretlerini ve u¨ru¨n fiyatlarını ayarlamak, o¨zellikle rekabetin yogˆun oldugˆu is¸ kollarında o¨nemli bir amac¸tır. Rekabetin artması, standartlas¸ma ve hizmet sekto¨ru¨nu¨n gelis¸mesi gibi degˆis¸meler, u¨cret maliyetlerinin fiyatlandırma ve ka^rlılık ac¸ısından o¨nem ve etkisini artırmaktadır. Yukarıda sayılan amac¸lar dıs¸ında, u¨cretlemeye ilis¸kin o¨zel durum veya sorunların piyasa kos¸ullarına uygun bic¸imde c¸o¨zu¨lmesi ic¸in de u¨cret aras¸tırmalarından yararlanılabilir. Bu tu¨r durumlara belirli bir is¸ veya is¸ grubu ic¸in bas¸langıc¸ u¨cret seviyelerinin belirlenmesi, o¨zellikle yeni ortaya c¸ıkan ve aday bulmada zorluk c¸ekilen is¸lerin u¨cretlerinin ve unvanlarının belirlenmesi, anahtar is¸ler ic¸in is¸ gereklerinin belirlenmesi, toplu is¸ go¨ru¨s¸meleri ic¸in u¨cret tekliflerinin olus¸turulması, genel u¨cret yapısı dıs¸ında istisnai ve o¨zel durumda bulunan (o¨rnegˆin, danıs¸manlar, c¸agˆrı u¨zerine c¸alıs¸anlar, kısmi-esnek c¸alıs¸ma du¨zenlemelerine go¨re istihdam edilenler gibi) personelin u¨cretlerinin belirlenmesi o¨rnek olarak verilebilir.
Piyasa U¨cret Aras¸tırması Su¨reci
Sistemli ve bic¸imsel ac¸ıdan piyasa u¨cret aras¸tırması, birbirini izleyen as¸amalardan olus¸an bir su¨rec¸tir. Bu su¨recin as¸amaları s¸u s¸ekildedir:
- Aras¸tırmanın planlanması
- U¨cret verisinin toplanması
- Verilerin analiz edilmesi ve sonucunun raporlanması
- Elde edilen sonuc¸ların kullanılması
Aras¸tırmanın planlanması : Planlama as¸amasında, aras¸tırmanın amacı, kapsamı, veri toplama ve analiz yo¨ntemi, aras¸tırma ekibi vb. belirlenir ve buna go¨re gerekli c¸alıs¸malar programlanır. U¨cret aras¸tırmalarının amacı piyasadaki u¨cret politika, sistem, uygulamaları ile anahtar is¸lerin u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin gec¸erli ve gu¨venilir bilgi elde etmek ve bu bilgilere go¨re o¨rgu¨tu¨n u¨cretleme politika, yapı, sistem ve uygulamalarında gerekli ayarlamaları yapmaktır. Aras¸tırmanın kapsamı amaca go¨re degˆis¸ir ve aras¸tırmada hangi is¸letmelerden, hangi konularda ve hangi is¸ler hakkında veri toplanacagˆını ifade eder. Amacına bagˆlı olarak u¨cret aras¸tırmaları uluslararası, ulusal, belirli bir bo¨lge, belirli bir is¸ kolu, sekto¨r ya da mesleki alan du¨zeyinde planlanabilir. Belirli bir is¸letme ac¸ısından aras¸tırma kapsamının belirlenmesinde, is¸ gu¨cu¨ ve u¨ru¨n piyasasında rakip olan, aynı sekto¨r veya is¸ kolunda ve yakın cogˆrafi alanda faaliyette bulunan, is¸ ve o¨rgu¨t yapısı bakımından benzer olan is¸letmelere ve anahtar is¸lere o¨ncelik verilmesi uygun ve yaygın bir yaklas¸ımdır.
U¨cret verisinin toplanması : U¨cret aras¸tırmasında gerekli veriler c¸ogˆunlukla anket ve go¨ru¨s¸me yoluyla toplanır. Anket, istenen verilerin basılı ve yazılı soru formları ile toplanmasıdır. Anket formlarının cevaplayıcılara iletilmesi ve toplanması sırasında posta veya internetten yararlanılabilir. Anket yo¨nteminin uygulanması kolaydır ve maliyeti digˆer yo¨ntemlere go¨receli olarak daha du¨s¸u¨ktu¨r. Ancak, anketlerin cevaplanma oranları genellikle du¨s¸u¨ktu¨r. Go¨ru¨s¸me yo¨nteminde ise, gerekli veriler, aras¸tırmaya katılan is¸letmelerin u¨cretleme politikaları ve uygulamaları konusunda bilgi sahibi olan yo¨neticileriyle kurulan dogˆrudan ve kars¸ılıklı iletis¸im yoluyla toplanır. Bu yo¨ntemle toplanan verilerin go¨ru¨s¸me formlarına kaydedilmesi yaygın ve uygun bir uygulamadır. Go¨ru¨s¸me, cevaplanma oranını artıran buna kars¸ılık fazlaca zaman ve emek gerektiren bir yo¨ntemdir. Bu nedenle de maliyeti yu¨ksektir. U¨cret aras¸tırmalarında toplanan veriler s¸u s¸ekilde sınıflandırılabilir:
- O¨rgu¨tlerle/is¸letmelerle ilgili veriler
- U¨cretleme sistemiyle ilgili veriler
- Anahtar is¸lerle ilgili u¨cret verileri
I·s¸letmeye ilis¸kin veriler, is¸letmenin adı, ortaklık yapısı, is¸kolu, u¨ru¨nleri, bu¨yu¨klu¨gˆu¨ ve istihdam gruplarına go¨re personel sayısı gibi konuları ic¸ermektedir. U¨cret politikaları ve sistemleriyle ilgili veriler, gec¸mis¸ do¨nemde yapılan, gelecek do¨nem ic¸in planlanan u¨cret artıs¸ oranları, u¨cret artıs¸larının hangi aralıklarla yapıldıgˆı, artıs¸ın sabit mi degˆis¸ken mi oldugˆu, degˆis¸ken artıs¸ların hangi kriterlere dayalı oldugˆu, sendika faaliyeti ve toplu so¨zles¸me yapma durumu, sendikalı personelin u¨cret artıs¸larının nasıl belirlendigˆi gibi konuları kapsamaktadır. Anahtar is¸lere ait veriler ise, is¸lerin unvanları ve o¨zet tanımları, c¸alıs¸anlara o¨denen en du¨s¸u¨k, en yu¨ksek ve ortalama u¨cret du¨zeyleri, toplam u¨cret ic¸inde ana-ko¨k u¨cret, degˆis¸ken u¨cret, ek yararlar ve sosyal yardımların oranı ve tutarı, c¸alıs¸anların niteliklerine ilis¸kin veriler gibi konuları kapsamaktadır.
Anahtar is¸lere ilis¸kin u¨cret verileri, son derece o¨nemlidir. C¸u¨nku¨ u¨cret aras¸tırmalarında genellikle tu¨m is¸ler yerine, anahtar is¸lerin u¨cretleriyle ilgili veriler toplanır. Piyasa u¨cret aras¸tırmalarında anahtar is¸lere go¨re gerc¸ekles¸tirilen is¸ es¸les¸tirme o¨zellikle o¨nemlidir. I·s¸ es¸les¸tirme , is¸letmedeki is¸lerin piyasadaki benzerlerini bulmayı ve kars¸ılas¸tırmayı ic¸erir. I·s¸leri es¸les¸tirmede kullanılabilecek bas¸lıca o¨lc¸u¨tler is¸ unvanı, o¨zet is¸ tanımları, kısa is¸ tanımları, ayrıntılı is¸tanımları ve is¸ degˆerleme planlarıdır. Bunlardan sadece is¸unvanlarına bakılarak yapılan es¸les¸tirmeler genellikle yanıltıcı olur. O¨zet is¸ tanımlarının kullanılması daha dogˆru sonuc¸lara ulas¸tırır. I·s¸ tanımları ayrıntılı oldugˆu o¨lc¸u¨de es¸les¸tirmeler daha isabetli olacaktır. En gu¨venilir olanlar sekto¨r du¨zeyinde veya danıs¸manlık s¸irketlerince uygulanan ortak bir is¸ degˆerleme planına ve bu plandaki is¸ve fakto¨r tanımlarına go¨re yapılan es¸les¸tirmelerdir. Es¸les¸tirme is¸leminde anahtar is¸lerin yaygın is¸ unvanlarının yanı sıra daha seyrek kullanılan, alternatif is¸ unvanlarının da olabilecegˆi go¨zden uzak tutulmamalıdır. Tanımları benzer olan is¸ler, unvanları farklı olsa da es¸ degˆer is¸ler olarak kabul edilmelidir. O¨rnegˆin, is¸ tanımları aynı olmaks¸artıyla, I·K mu¨du¨ru¨ ile personel mu¨du¨ru¨ unvanına sahip is¸ler es¸ degˆer is¸ler olarak alınabilir. I·s¸e dayalı u¨cretlendirme ic¸in piyasa u¨cret du¨zeylerini ve yapısını belirlemek genellikle sorun tes¸kil etmez. Ancak bu durum beceri ve yetkinliklere dayalı u¨cretlendirme so¨z konusu oldugˆunda o¨nemli bir kısıt olus¸turur. C¸u¨nku¨ beceri ve yetkinliklere dayalı yapılar ic¸in referans olus¸turacak u¨cret verileri bulmak genellikle zordur. Bu nedenle, is¸e dayalı piyasa u¨cret verilerinin beceri ve yetkinliklere dayalı yapılarda kullanılacak s¸ekilde do¨nu¨s¸tu¨ru¨lmesi gerekir. Bu konuda yu¨ksek-du¨s¸u¨k yaklas¸ımı ve piyasa sepeti yaklas¸ımlarından yararlanılabilir. Yu¨ksek-du¨s¸u¨k yaklas¸ımında , ilgili beceri bloku kapsamına giren en du¨s¸u¨k ve en yu¨ksek u¨cretli anahtar is¸lerin u¨cretlerini birles¸tiren u¨cret dogˆrusu beceriye dayalı yapı ic¸in referans olarak alınır. Piyasa sepeti yaklas¸ımında ise, beceri ve yetkinlikleri en genis¸ olarak tanımlanmıs¸ is¸, su¨per is¸e do¨nu¨s¸tu¨ru¨lu¨r ve buna uygun anahtar is¸ler belirlenir. Bu anahtar is¸lerin u¨cretlerinin su¨per is¸le ne oranda o¨rtu¨s¸tu¨gˆu¨ne dayalı olarak geleneksel anahtar is¸lerin piyasa u¨cretleri belirlenen agˆırlıklarla hesaba katılarak su¨per is¸in u¨creti belirlenir.
Verilerin Analiz Edilmesi ve Sonucun Raporlanması : Piyasa u¨cret aras¸tırmalarında anahtar is¸lerin u¨cretlerinin analizinde genellikle ortalama, mod, medyan gibi merkezi egˆilim ve dagˆılma o¨lc¸u¨leri ve bazen de regresyon analizleri kullanılır. Bu analizlerle elde edilen sonuc¸lar sayısal tablolar veya grafikler s¸eklinde sunulur. Ortalama u¨cret , piyasa u¨cretleri ic¸in istatistiksel referans noktası is¸levi go¨ru¨r. Genellikle aritmetik, bazen de agˆırlıklı ortalama olarak hesaplanır. Basit aritmetik ortalama , her bir anahtar is¸in u¨cretlerinin toplamının is¸letme sayısına bo¨lu¨nmesiyle bulunur. Bir is¸e ait ortalama u¨cret, is¸letmenin o is¸ ic¸in referans veya hedef u¨cret tutarının belirlenmesi ic¸in kullanılabilir. Ayrıca, piyasa u¨cretlerinin standart sapması da hesaplanıp, u¨cret bantlarının alt ve u¨st sınırlarının belirlenmesinde kullanılabilir. Mod u¨cret , belirli bir is¸e ait frekansı en yu¨ksek olan u¨cret du¨zeyidir. Medyan u¨cret , u¨cretlerin bu¨yu¨kten ku¨c¸u¨gˆe dogˆru veya tersine sıralandıgˆı bir dizide orta sıraya du¨s¸en u¨cret seviyesidir. O¨zellikle, veri toplanan is¸letme sayısının az oldugˆu ku¨c¸u¨k o¨rneklerde piyasa du¨zeyleri ic¸in ortalama yerine medyan u¨creti esas almak daha uygundur. En du¨s¸u¨k ve en yu¨ksek u¨cret, aras¸tırma kapsamında incelenen her bir anahtar is¸e ait alt ve u¨st u¨cret sınırlarını go¨sterirler. C¸eyreklik (kartil/kuvartil) u¨cret , u¨cret du¨zeylerinin bu¨yu¨klu¨gˆu¨ne go¨re sıralandıgˆı bir serinin yu¨zde 25’lik dilimlere bo¨lu¨nmesi ha^linde ortaya c¸ıkan sınır u¨cret du¨zeylerini ifade eder. Yukarıda belirtilen istatistiksel o¨lc¸u¨ler, is¸letmenin u¨cret du¨zeyleri ile ilgili politikasının belirlenmesinde kullanılır. Bir is¸letmenin u¨cret du¨zeyleri:
- En du¨s¸u¨k ve birinci c¸eyrek civarında belirlendigˆinde du¨s¸u¨k,
- Maksimum ve u¨c¸u¨ncu¨ c¸eyrek civarında belirlendigˆinde yu¨ksek
- Aritmetik ortalama, mod, medyan ve ikinci c¸eyrek u¨cret du¨zeyi civarında belirlendigˆinde es¸it u¨cret politikası benimsenmis¸ olacaktır.
U¨cret aras¸tırmalarında yukarıda sayılan istatistiksel kavram ve o¨lc¸u¨ler dıs¸ında, is¸ unvanı, alternatif is¸ unvanı ve o¨zet is¸ tanımı gibi kavramlar da o¨nemlidir. I·s¸ unvanı, anahtar is¸ler ic¸in yaygın olarak kullanılan tanımlamayı, alternatif is¸ unvanı ise, yaygın olmamakla birlikte aynı is¸ic¸erigˆini ifade etmek ic¸in kullanılan digˆer tanımlamaları ifade eder. Piyasa aras¸tırmasıyla elde edilen veriler analiz edilerek elde edilen sonuc¸lar karar vericilere rapor edilmelidir. U¨st yo¨netime sunulan kapsamlı raporlarda ayrıca daha kısa, yo¨neticiye o¨zet bo¨lu¨mu¨nu¨n olması tavsiye edilir. Tipik bir aras¸tırma raporunun bas¸lıca bo¨lu¨mleri, amac¸ ve kapsam, yo¨ntem, bulgular ve analiz sonuc¸ları, sonuc¸ ve o¨neriler s¸eklinde sıralanabilir. Raporlarda, anahtar is¸lere ait kısımlar o¨zel bir o¨neme sahiptir. Bu kısımlarda her bir anahtar is¸e ait, unvan, o¨zet is¸ tanımı, en du¨s¸u¨k, en yu¨ksek, ortalama u¨cretler, personel nitelikleri vb. ile ilgili bilgiler sunulur.
Elde Edilen Sonuc¸ların Kullanılması : Rekabetin artması, is¸letmelerin piyasa kos¸ullarını izlemelerini ve dikkate almalarını gerektirmekte, bu ise piyasa u¨cret aras¸tırmalarının o¨nemini artırmaktadır. Piyasa u¨cret aras¸tırması sonucunda elde edilen verilerden yararlanılarak u¨cretleme konusunda stratejik ve rekabetc¸i bir yaklas¸ım gelis¸tirilmesi mu¨mku¨n olur. U¨cretlemede dıs¸ es¸itligˆi sagˆlamak ic¸in anahtar is¸lere ait u¨cret bilgileri son derece o¨nemlidir. Bu is¸lere ait piyasa u¨cret ortalamaları ve is¸ degˆerleme sonuc¸ları kullanılarak, piyasa u¨cret yapısı ve bu yapıyı temsil eden bir piyasa u¨cret egˆrisi c¸izilir. Piyasa u¨cret yapısı, is¸lerin u¨cretlenmesinde bir kıyaslama ve referans o¨lc¸u¨tu¨ olarak kullanılır. I·s¸letmenin u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin olarak piyasa ortalamasına go¨re yu¨ksek, es¸it veya du¨s¸u¨k u¨cret politikalarından hangisini tercih edecegˆi piyasa u¨cret egˆrisi dikkate alınarak belirlenir.