Açıköğretim Ders Notları

İstatistik 2 Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.

Açıköğretim derslerinden İstatistik 2 Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim için hazırlanan  ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.

Karar Teorisi

1. Soru

Karar verme neye denir?

Cevap

Temel olarak birden fazla seçenek içerisinden seçim yapma işlemine karar verme adı verilir.


2. Soru

Karar verici kime denir?

Cevap

Karar verme sürecinde karar probleminin zaman içerisinde oluşturacağı sonuçlardan etkilenen sorumlu kişiye denir. Karar verici, bir kişi olabileceği gibi bir grup veya bir kurumda olabilir


3. Soru

Amaç nasıl tanımlanabilir?

Cevap

Amaç, karar sürecinde önceden saptanan ve karar verici için belirgin özelliği olumlu olan sonuç olarak tanımlanabilir.


4. Soru

İyi bir karar ne ile özdeşleştirilir?

Cevap

İyi bir karar, benzer problemler ile karşı karşıya kalan iki farklı yöneticinin aynı seçenekler ve aynı ortamlar altında aynı kararı vermesi ile özdeşleştirilebilir.


5. Soru

Karar verici nelere dikkat etmelidir?

Cevap

Karar vericilerin etkin ve rasyonel olmaları, problemin mali boyutunu iyi analiz etmiş olmaları, geleceğe dönük bir analiz yapmış olmaları gerekir.


6. Soru

Karar verme durumunda ne yapılmalıdır?

Cevap

Bireyler ve işletmeler karar verme durumuyla karşı karşıya kaldıklarında, en iyi karara ulaşabilmek için, karar probleminin çeşitli bileşenlerini en doğru şekilde tanımlamalıdır.


7. Soru

Karar probleminin bileşenleri nelerdir?

Cevap

Karar problemlerinin bileşenleri; • Karar alternatifleri, • Doğal durumlar, • Sonuçlar, • Strateji tablosu.


8. Soru

Karar alternatiflerini neler oluşturur?

Cevap

Üzerinde çözüm araştırılan karar verme probleminde, karar vericinin uygulayabileceği farklı karar seçenekleri karar alternatiflerini oluşturur. Örneğin yatırımcı parası ile altın alabilir, belirli bir faiz oranı ile bankaya yatırabilir veya borsada çeşitli hisse senetlerine yatırım yapabilir.


9. Soru

Karar verici karar alternatiflerinde nelere dikkat etmelidir?

Cevap

Hemen hemen tüm işletme eylemlerinde farklı karar alternatiflerine rastlamak mümkündür. Karar verici, üzerinde çalıştığı problem için ortaya çıkabilecek tüm karar alternatiflerini araştırmalı ve mümkün olan tüm karar seçeneklerini problemine eklemelidir.


10. Soru

Doğal durum nedir?

Cevap

Doğal durumlar gelecekte ortaya çıkması mümkün olan gerçek olayları gösterir.


11. Soru

Doğal durumlar neleri temsil eder?

Cevap

Doğal durumlar, karar verici çeşitli karar alternatiflerinden birisini seçtikten sonra ortaya çıkabilecek ve karar vericinin üzerinde etkisi olmayan ancak problemde yer alan karar seçeneklerinin sonuçlarını etkileyebilecek farklı senaryoları gösterirler.


12. Soru

Doğal durumlar neler olabilir?

Cevap

Doğal durumlar atmosferik olaylar olabileceği gibi politik durum, ekonomik durum, işçilerin psikolojik durumları gibi farklı durumlarda olabilir.


13. Soru

Karar probleminin bileşenlerinden sonucun tanımı nedir?

Cevap

Belirli bir karar alternatifinin seçilmesi sonucunda ortaya çıkacak olan kazanç veya maliyet değeri sonuç olarak adlandırılır. Genel olarak parasal ifadelerle tanımlanır.


14. Soru

Strateji tablosu (pay-off) neye denir?

Cevap

Karar alternatifleri, doğal durumlar ve sonuçları bir araya getiren tabloya denir.


15. Soru

Strateji tablosunun satırları nelerden oluşur?

Cevap

Strateji tablosunun satırlarında farklı karar alternatifleri bulunur.


16. Soru

m tane karar alternatifinin bulunduğu bir karar probleminde karar seçenekleri hangi simgeler ile gösterilir?

Cevap

m tane karar alternatifi olduğundan karar seçenekleri d1, d2, d3, …, dm ile gösterilir


17. Soru

Strateji tablosunun sütunları nelerden oluşur?

Cevap

Strateji tablosunun sütunlarında doğal durumlar yer alır.


18. Soru

N tane doğal durumun bulunduğu karar probleminde doğal durumlar hangi simgeler ile gösterilir?

Cevap

N tane doğal durum bulunduğundan doğal durumlar S1, S2, S3, …, Sn ile gösterilir.


19. Soru

Strateji tablosunun hücreleri neleri gösterir?

Cevap

Strateji tablosunun her bir hücresinde karar alternatifi ve doğal durum ikilisi sonucu ortaya çıkan kazanç/maliyet değerleri yer alır.


20. Soru

Belirsizlik nedir?

Cevap

Karar vericinin, doğal durumların ortaya çıkışlarına ilişkin herhangi bir olasılık değerine sahip olmadığı duruma belirsizlik denir.


21. Soru

Belirsizlik altında karar verme nedir?

Cevap

Belirsizlik durumunda karar verme işlemi yürütülür ise karar verme sürecine belirsizlik altında karar verme adı verilir.


22. Soru

Belirsizlik altında karar vermede karar verici, girdiği riski nasıl hesaplar?

Cevap

Belirsizlik altında karar vermek durumunda olan bir karar verici, karar probleminin doğal durumlarını bilmekle beraber, hangi durumun gerçekten ortaya çıkabileceğini veya hangi durumun hangi olasılık ile ortaya çıkabileceğini bilmemektedir. Dolayısıyla belirsizlik altında karar verme durumunda kullanılan tekniklere göre verilen bir karar için, karar vericinin nasıl bir riske girdiğini hesaplaması mümkün değildir.


23. Soru

Belirsizlik altında karar verme durumunda bulunan bir karar vericinin kullanabileceği teknikler nelerdir?

Cevap

Belirsizlik altında karar verme durumunda bulunan bir karar verici aşağıda belirtilen üç teknikten birini kullanabilir: • İyimserlik ölçütü, • Kötümserlik ölçütü, • Hurwicz’nin genelleştirilmiş iyimserlik ölçütü.


24. Soru

İyimserlik ölçütünün felsefesi nedir?

Cevap

İyimserlik ölçütünde hep iyi durumlar benim için ortaya çıkar felsefesi benimsenir.


25. Soru

İyimserlik ölçütü yaklaşımında karar verici, strateji tablosundaki satırları nasıl değerlendirir?

Cevap

Karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun satırlarında yer alan her karar alternatifinin en yüksek kazanç veya en düşük maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür. Her karar alternatifinin en uygun değerlerinden de en büyük kazanç veya en küçük maliyete sahip kararın kendisi için geçerli olacağını kabul eder.


26. Soru

İyimserlik ölçütünde karar verici kazanç yapılı problemin çözümünde hangi felsefe ile hareket eder?

Cevap

İyimserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde kazanabileceğim en büyük kazançlardan en büyüğünü seçerim felsefesi ile hareket eder.


27. Soru

İyimserlik ölçütünde karar verici maliyet yapılı problemin çözümünde hangi felsefe ile hareket eder?

Cevap

İyimserlik ölçütünde karar verici, maliyet yapılı problemlerde ortaya çıkabilecek en küçük maliyetlerden en küçüğünü seçerim felsefesi ile hareket eder.


28. Soru

Karar verici, iyimserlik ölçütü yaklaşımında kazanç yapılı bir problemde karar alternatifini nasıl belirler?

Cevap

Karar verici kazanç yapılı bir problem ile uğraşıyor ise her karar alternatifi için strateji tablosunun satırlarında yer alan en büyük değerleri seçer ve bu değerler arasında en büyük değerli olan karar alternatifini en iyi karar olarak kullanır.


29. Soru

Karar verici, iyimserlik ölçütü yaklaşımında maliyet yapılı bir problemde karar alternatifini nasıl belirler?

Cevap

Karar verici maliyet yapılı bir problem ile uğraşıyor ise her karar alternatifi için strateji tablosunun satırlarında yer alan en küçük değerleri seçer ve bu değerler arasında en küçük değerli olan karar alternatifi en iyi karar olarak kullanılır.


30. Soru

İyimserlik ölçütünü kullanarak kazanç yapılı bir problemi çözen karar verici strateji tablosunu nasıl kullanır?

Cevap

Karar verici, ilk olarak strateji tablosunun sonuna yeni bir sütun ekler. Bu sütunda problem kazanç yapılı olduğundan dolayı, her bir karar için ortaya çıkan en yüksek değerler yer alır. Daha sonra bu sütunda yer alan en yüksek kazanç değerlerinden en yükseğine sahip olan değeri veren karar en uygun karar olarak belirlenir.


31. Soru

Kötümserlik ölçütünün felsefesi nedir?

Cevap

Karar vericinin kötümser olduğu durumlarda kullanılan bir ölçüttür. Her ne olursa olsun hep kötü durumlar benim için ortaya çıkar felsefesini benimser.


32. Soru

Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici kazanç ve maliyet hakkında ne düşünür?

Cevap

Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun satırlarında yer alan her bir karar alternatifinin en düşük kazanç veya yüksek maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür.


33. Soru

Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici kazanç yapılı problemlerde hangi felsefe ile hareket eder?

Cevap

Kötümserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde kazanabileceğim en küçük kazançlardan en büyüğünü seçerim felsefesi ile hareket eder.


34. Soru

Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici maliyet yapılı problemlerde hangi felsefe ile hareket eder?

Cevap

Kötümserlik ölçütünde karar verici, maliyet yapılı problemlerde ortaya çıkabilecek en büyük maliyelerden en küçüğünü seçerim felsefesi ile hareket eder.


35. Soru

Karar verici, kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar alternatifini kazanç yapılı problemlerde nasıl belirler?

Cevap

Karar verici kazanç yapılı bir problem ile uğraşıyor ise her bir karar alternatifi için strateji tablosunun satırlarında yer alan en düşük değerleri seçer ve bu değerler arasında en büyüğüne sahip değeri veren karar alternatifini en iyi karar olarak kullanır.


36. Soru

Karar verici, kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar alternatifini maliyet yapılı problemlerde nasıl belirler?

Cevap

Karar verici maliyet yapılı bir problem ile çalışıyor ise her bir karar alternatifi için strateji tablosunun satırlarında yer alan en büyük değerleri seçer ve bu değerler arasında en küçüğüne sahip değeri veren karar alternatifini en iyi karar olarak kullanır.


37. Soru

Kötümserlik ölçütünü kullanarak kazanç yapılı bir problemi çözen karar verici strateji tablosunu nasıl kullanır?

Cevap

Karar verici, ilk olarak strateji tablosunun sonuna yeni bir sütun ekler. Bu sütunda problem kazanç yapılı olduğundan dolayı, her bir karar için ortaya çıkan en küçük değerler yer alır. Daha sonra bu sütunda yer alan en küçük kazanç değerlerinden en büyüğüne sahip olan değeri veren karar en uygun karar olarak belirlenir.


38. Soru

Hurwicz genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünü nasıl ortaya çıkarıştır?

Cevap

İyimserlik ve kötümserlik ölçütleri, karar vericinin benimseyebileceği iki uç durumu temsil etmektedir. Karar vericinin, karar probleminin doğasına ve içinde bulunduğu psikolojik duruma ilişkin daha esnek davranmasına olanak vermek amacı ile iyimserlik ve kötümserlik ölçütlerini bir arada kullanan bir ölçüt olarak ortaya çıkmıştır.


39. Soru

Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünün diğerlerinden farkı nedir?

Cevap

Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünde karar vericinin iyimserlik düzeyini belirleyen bir katsayı bulunmaktadır. Karar vericinin iyimserlik düzeyi ? ile gösterilir.


40. Soru

Hurwicz’in iyimserlik düzeyinin anlamı nedir?

Cevap

Hurwicz’in iyimserlik düzeyi olan ?’nın 0 ile 1 arasında değerler aldığı varsayılır. ? 1’e eşitse karar verici iyimser, 0’a eşitse karar verici kötümserdir.


41. Soru

Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütüne göre strateji tablosunda ne gibi değişiklik yapılır?

Cevap

Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütüne göre karar verilirken strateji tablosunun sonuna üç adet sütun eklenir. Bu eklenen sütunlar şunları ifade eder: • İlk sütunda her bir karar alternatifi için en büyük değerler yer alır, • İkinci sütunda en küçük değerler yer alır, • Son sütun ise problemin kazanç veya maliyet yapılı olmasına göre önerilen formüllerden bir tanesi kullanılarak oluşturulur.


42. Soru

Doğal durumların ortaya çıkma olasılıklarının biliniyor olmasının avantajı nedir?

Cevap

Bazen karar problemi için tanımlanan doğal durumların ortaya çıkma olasılıkları belirlenebilir. Doğal durumların ortaya çıkma olasılıklarının biliniyor olmasının karar vericiye vereceği en büyük avantaj, karar vericinin benimsediği karar alternatifine göre elde etmeyi beklediği kazanç/maliyet için ne kadarlık bir riske girdiğini hesaplayabiliyor olmasıdır.


43. Soru

Risk ortamında karar verme sürecinde kullanılan ölçütler nelerdir?

Cevap

Risk ortamında karar verme durumunda kullanılan iki ölçüt; • En iyi beklenen değer ölçütü ve • En büyük olasılık ölçütüdür.


44. Soru

En iyi beklenen değerin hesaplanması nasıl yapılır?

Cevap

En iyi beklenen değerin hesaplanması için, her bir karar alternatifinde yer alan sonuçlar ilgili doğal durum olasılıkları ile çarpılır, çarpım değerleri her satır için toplanarak ilgili karar alternatifi için beklenen kazanç veya maliyet değeri hesaplanmış olur.


45. Soru

En iyi beklene değer ölçütü ile en iyi karar hesaplamalardan sonra nasıl tanımlanır?

Cevap

Karar alternatifleri için hesaplanan beklenen değerlerin kazanç yapılı problemlerde en büyük değerli karar alternatifi, maliyet yapılı karar problemlerinde ise en küçük değerli karar alternatifi en iyi karar olarak tanımlanır.


46. Soru

Karar vericinin en büyük olasılık ölçütüne göre karar verdiği nasıl bilinir?

Cevap

Bir karar probleminde risk altında karar verme süreci ile karşı karşıya kalan karar verici, eğer tüm doğal durumlar üzerinden hesaplama yapmak yerine ortaya çıkma şansı bir başka deyişle gerçekleşme olasılığı en yüksek olan doğal duruma göre hareket ederse, en büyük olasılık ölçütüne göre karar vermiş olur.


47. Soru

En büyük olasılık ölçütüne göre kazanç yapılı problemlerde en iyi karar nasıl belirlenir?

Cevap

Eğer karar problemi kazanç yapılı ise en yüksek olasılığa sahip doğal durum için karar alternatiflerinin sonuç değerlerinden en yükseğini veren karar alternatifi, en iyi karar olarak kabul edilir.


48. Soru

En büyük olasılık ölçütüne göre maliyet yapılı problemlerde en iyi karar nasıl belirlenir?

Cevap

Eğer karar problemi maliyet yapılı ise en yüksek olasılığa sahip doğal durum sonuçları içinde en küçük değeri veren karar alternatifi, en iyi karar olarak ele alınır.


49. Soru

En büyük olasılık ölçütü, diğer ölçütlere göre neden daha zayıf bulunur?

Cevap

En büyük olasılık ölçütü, hesaplaması en kolay ölçütlerden biri olmakla beraber, yalnızca bir tek doğal durumu göz önüne aldığından, diğer ölçütlere göre daha zayıf bir karar verme ölçütüdür.


50. Soru

Tam bilginin beklenen değeri karar verici için neyi temsil etmektedir?

Cevap

Eğer karar verici hangi doğal durumun ortaya çıkabileceğini kesinlikle öğrenirse, ilgili doğal durum içerisinde en yüksek kazanç veya en düşük maliyeti veren karar seçeneğini belirleyerek, en iyi kararı vermiş olur. Tam bilginin beklenen değeri, böyle bir bilginin elde edilmesi ile karar vericinin elde edeceği ilave kazancı temsil etmektedir.


51. Soru

Tam bilginin beklenen değeri nasıl tanımlanır?

Cevap

Hangi doğal durumun ortaya çıkacağının kesinlikle öğrenilmesiyle elde edilebilecek en iyi beklenen değer ile hangi doğal durumun kesinlikle ortaya çıkacağı bilgisi öğrenilmeden önceki en iyi beklenen değer arasındaki fark olarak tanımlanabilir.


52. Soru

Karar ağacı nedir?

Cevap

Karar ağacı karar problemlerinin grafiksel olarak gösterilmesidir. Ayrıca karar ağaçları karar vericinin içinde bulunduğu karar verme probleminde ortaya çıkabilecek tüm durumları, senaryoları, bir arada görebileceği bir grafiksel yaklaşımdır.


53. Soru

Karar ağacının temel bileşenleri nelerdir?

Cevap

Karar ağacının temel olarak aşağıdaki iki bileşenden oluşur; • Karar düğümü, • Şans düğümü.


54. Soru

Karar düğümünden beklenen nedir?

Cevap

Karar düğümünde karar vericinin çeşitli karar alternatiflerinden birisini seçmesi beklenir. Strateji tablosunun satırlarında yer alan karar alternatifleri bu düğümde kullanılır.


55. Soru

Karar ağaçlarında karar düğümünün sembolü nedir?

Cevap

Karar ağaçlarında karar düğümleri kare sembolü ile gösterilir.


56. Soru

Karar ağaçlarında karar düğümleri nasıl oluşturulur?

Cevap

Karar düğümü karar ağacının başlangıç düğümüdür. Bu düğümden sağa doğru karar alternatifi sayısı kadar doğrular çizilir. Her bir karar alternatifini temsil eden çizginin üzerine o karar alternatifinin adı yazılır.


57. Soru

Şans düğümü hangi amaçla oluşturulur?

Cevap

Strateji tablosunda incelediğimiz doğal durumları göstermek amacıyla şans düğümü oluşturulur.


58. Soru

Karar ağaçlarında şans düğümlerinin sembolü nedir?

Cevap

Karar ağaçlarında şans düğümleri (veya şans çatalları) daire sembolü ile gösterilir.


59. Soru

Karar ağaçlarında şans düğümlerinin yapısı nasıldır?

Cevap

Şans düğümünden sağa doğru doğal durum sayısı kadar doğrular çizilir. Bu çizilen doğrulara şans dalı adı verilir. Şans dalının sonunda ise strateji tablosunun hücrelerinde yer alan sonuç değerleri yer alacaktır. Eğer birden fazla karar verme söz konusu ise bir şans dalından sonra bir başka karar düğümü yer alabilir. Şans dalının üzerinde ise o şans dalının temsil ettiği doğal durumun ortaya çıkma olasılığı yer alır. Her şans düğümünün üzerinde ise o şans dalına ulaşmak için seçilmesi gereken karar alternatifi için hesaplanan EMY değeri yer alacaktır.


60. Soru

Karar verici kimdir?

Cevap

Karar verme sürecinde karar probleminin zaman içerisinde oluşturacağı sonuçlardan etkilenen sorumlu kişiye karar verici adı verilir. Karar verici, bir kişi olabileceği gibi bir grup veya bir kurum da olabilir. Karar sürecinde önceden saptanan ve karar verici için belirgin özelliği olumlu olan sonuç ise amacı oluşturur.


61. Soru

İyi karar ile ilgili görüşleriniz nelerdir?

Cevap

Çeşitli eylem seçeneklerinden belirlenen kararın etkin ve kararı uygulayacaklar arasında mümkün olduğu kadar yüksek bir kabul görmesi beklenir. Karar kendi yargı birimlerine göre iyi olarak nitelenmelidir. İyi bir karar, benzer problemler ile karşı karşıya kalan iki farklı yöneticinin aynı seçenekler ve aynı ortamlar altında aynı kararı vermesi ile özdeşleştirilebilir. Karar alıcının çevresindekilerinde, alınan kararı iyi olarak nitelendirmeleri beklenir.


62. Soru

Karar alternatifi kavramını açıklayınız?

Cevap

Üzerinde çözüm araştırılan karar verme probleminde, karar vericinin uygulayabileceği farklı karar seçenekleri “karar alternatifleri”ni oluşturur. Finansal yatırım yapmak isteyen bir kişi elinde bulunan parayı farklı yatırım seçeneklerinde değerlendirebilir. Örneğin, yatırımcı elindeki para ile altın alımında bulunabilir, belirli bir faiz oranı ile bankaya yatırabilir veya borsada çeşitli hisse senetlerine yatırım yapabilir.


63. Soru

Karar verme probleminde doğal durumları açıklayınız?

Cevap

Doğal durumlar genellikle bir kişi veya kuruluşun eylemi olarak ortaya çıkmayan ancak karar vericinin verdiği kararın sonuçlarını doğrudan etkileyen durumları temsil etmek üzere tespit edilirler. Doğal durumlar, karar verici çeşitli karar alternatiflerden birisini seçtikten sonra ortaya çıkabilecek ve karar vericinin üzerinde etkisi olmayan ancak problemde yer alan karar seçeneklerinin sonuçlarını etkileyebilecek farklı senaryoları gösterirler.


64. Soru

Karar verme probleminde sonuçlar neyi temsil eder?

Cevap

Belirli bir karar alternatifinin seçilmesi sonrasında ortaya çıkacak olan kazanç veya maliyet değeri sonuç olarak adlandırılır. Sonuç değerleri seçilen karar alternatifi ve ortaya çıkan doğal duruma göre farklı değerlere sahip olacaktır. Genellikle parasal ifadeler ile tanımlanırlar.


65. Soru

Strateji tablosu (pay-off) nedir?

Cevap

Karar alternatifleri, doğal durumlar ve sonuçları bir araya getiren tabloya strateji tablosu adı verilir. Strateji tablosu kazanç yapılı olarak kurulabileceği gibi maliyet yapılı olarak da kurulabilir.


66. Soru

Belirsizlik altına karar verme nedir?

Cevap

Karar vericinin, doğal durumların ortaya çıkışlarına ilişkin herhangi bir olasılık değerine sahip olmadığı duruma belirsizlik adı verilir. Belirsizlik durumunda karar verme işlemi yürütülür ise karar verme sürecine belirsizlik altında karar verme adı verilir.


67. Soru

İyimserlik ölçütü nedir?

Cevap

Her ne olursa olsun “hep iyi durumlar benim için ortaya çıkar” felsefesini benimseyen karar vericilerin uyguladığı bir tekniktir. İyimserlik ölçütü yaklaşımında, karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun sat›rlar›nda yer alan her karar alternatifinin en yüksek kazanç veya en düşük maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür.


68. Soru

Kötümserlik ölçütünü açıklayınız?

Cevap

Karar vericinin kötümser olduğu durumlarda kullanılan ölçüttür. Her ne olursa olsun “hep kötü durumlar benim için ortaya çıkar” felsefesini benimseyen karar vericilerin uyguladığı bir tekniktir. Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun satırlarında yer alan her bir karar alternatifinin en düşük kazanç veya en yüksek maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür. Kötümserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde “kazanabileceğim en küçük kazançlardan en büyüğünü seçerim” felsefesi ile hareket ederken maliyet yapılı problemlerde “ortaya çıkabilecek en büyük maliyetlerden en küçüğünü seçerim” felsefesi ile hareket etmektedir.


69. Soru

Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünü anlatınız?

Cevap

İyimserlik ve kötümserlik ölçütleri, karar verme durumu ile karşı karşıya kalan karar vericinin benimseyebileceği iki uç durumu temsil etmektedir. Karar vericinin, karar probleminin doğasğna ve içinde bulunduğu psikolojik duruma ilişkin daha esnek davranmasına olanak vermek amacı ile iyimserlik ve kötümserlik ölçütlerini bir arada kullanan bir ölçüt Hurwicz tarafından önerilmiştir. Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünde karar vericinin iyimserlik düzeyini belirleyen bir katsayı bulunmaktadır. Karar vericinin iyimserlik düzeyi ? ile gösterilir. Hurwicz’in iyimserlik düzeyi olan ?’ın 0 ile 1 aralığında değerler aldığı varsayılır. Eğer ? 1’e eşit ise karar verici iyimser, 0’a eşit ise karar verici kötümserdir.


70. Soru

Risk altında karar vermeyi açıklayınız?

Cevap

Kimi durumlarda karar problemi için tanımlanan doğal durumların ortaya çıkma olasılıkları belirlenebilir. Örneğin, bir yatırımcı yatırım dönemi içerisinde ekonomide durgunluk yaşanıp yaşanmama olasılığını geçmiş deneyimlerine dayanarak tespit edebilir. Böyle bir durumda, yatırımcının tespit ettği olasılık değerini karar verme sürecinde kullanmak istemesi en doğal eylem olacaktır.

Doğal durumların ortaya çıkma olasılıklarının biliniyor olmasının karar vericiye vereceği en büyük avantaj, karar vericinin benimsediği karar alternatifine göre elde etmeyi beklediği kazanç/maliyet için ne kadarlık bir riske girdiğini hesaplayabiliyor olmasıdır. Risk ortamında doğal durumlar için olasılıkların belirlenmesi süreci çok önemlidir.


71. Soru

En iyi beklenen değer ölçütünü açıklayınız?

Cevap

Genellikle EMV kısaltması ile gösterilir. En iyi beklenen değerin hesaplanması için, her bir karar alternatifinde yer alan sonuçlar ilgili doğal durum olasılıkları ile çarpılır, daha sonra bu çarpım değerleri her satır için toplanarak ilgili karar alternatifi için beklenen kazanç veya maliyet değeri hesaplanmış olur. Daha sonra karar alternatifleri için hesaplanan beklenen değerlerin kazanç yapılı problemlerde en büyük değerli karar alternatifi, maliyet yapılı karar problemlerinde ise en kücük değerli karar alternatifi en iyi karar olarak tanımlanır.


72. Soru

Tam bilginin beklenen değeri nedir?

Cevap

Tam bilginin beklenen değeri tanımı, hangi doğal durumun ortaya çıkacağının kesinlikle öğrenilmesiyle elde edilebilecek en iyi beklenen değer ile hangi doğal durumun kesinlikle ortaya çıkacağı bilgisi öğrenilmeden önceki en iyi beklenen değer arasındaki fark olarak verilebilir.


1. Soru

Karar verme neye denir?

Cevap

Temel olarak birden fazla seçenek içerisinden seçim yapma işlemine karar verme adı verilir.

2. Soru

Karar verici kime denir?

Cevap

Karar verme sürecinde karar probleminin zaman içerisinde oluşturacağı sonuçlardan etkilenen sorumlu kişiye denir. Karar verici, bir kişi olabileceği gibi bir grup veya bir kurumda olabilir

3. Soru

Amaç nasıl tanımlanabilir?

Cevap

Amaç, karar sürecinde önceden saptanan ve karar verici için belirgin özelliği olumlu olan sonuç olarak tanımlanabilir.

4. Soru

İyi bir karar ne ile özdeşleştirilir?

Cevap

İyi bir karar, benzer problemler ile karşı karşıya kalan iki farklı yöneticinin aynı seçenekler ve aynı ortamlar altında aynı kararı vermesi ile özdeşleştirilebilir.

5. Soru

Karar verici nelere dikkat etmelidir?

Cevap

Karar vericilerin etkin ve rasyonel olmaları, problemin mali boyutunu iyi analiz etmiş olmaları, geleceğe dönük bir analiz yapmış olmaları gerekir.

6. Soru

Karar verme durumunda ne yapılmalıdır?

Cevap

Bireyler ve işletmeler karar verme durumuyla karşı karşıya kaldıklarında, en iyi karara ulaşabilmek için, karar probleminin çeşitli bileşenlerini en doğru şekilde tanımlamalıdır.

7. Soru

Karar probleminin bileşenleri nelerdir?

Cevap

Karar problemlerinin bileşenleri; • Karar alternatifleri, • Doğal durumlar, • Sonuçlar, • Strateji tablosu.

8. Soru

Karar alternatiflerini neler oluşturur?

Cevap

Üzerinde çözüm araştırılan karar verme probleminde, karar vericinin uygulayabileceği farklı karar seçenekleri karar alternatiflerini oluşturur. Örneğin yatırımcı parası ile altın alabilir, belirli bir faiz oranı ile bankaya yatırabilir veya borsada çeşitli hisse senetlerine yatırım yapabilir.

9. Soru

Karar verici karar alternatiflerinde nelere dikkat etmelidir?

Cevap

Hemen hemen tüm işletme eylemlerinde farklı karar alternatiflerine rastlamak mümkündür. Karar verici, üzerinde çalıştığı problem için ortaya çıkabilecek tüm karar alternatiflerini araştırmalı ve mümkün olan tüm karar seçeneklerini problemine eklemelidir.

10. Soru

Doğal durum nedir?

Cevap

Doğal durumlar gelecekte ortaya çıkması mümkün olan gerçek olayları gösterir.

11. Soru

Doğal durumlar neleri temsil eder?

Cevap

Doğal durumlar, karar verici çeşitli karar alternatiflerinden birisini seçtikten sonra ortaya çıkabilecek ve karar vericinin üzerinde etkisi olmayan ancak problemde yer alan karar seçeneklerinin sonuçlarını etkileyebilecek farklı senaryoları gösterirler.

12. Soru

Doğal durumlar neler olabilir?

Cevap

Doğal durumlar atmosferik olaylar olabileceği gibi politik durum, ekonomik durum, işçilerin psikolojik durumları gibi farklı durumlarda olabilir.

13. Soru

Karar probleminin bileşenlerinden sonucun tanımı nedir?

Cevap

Belirli bir karar alternatifinin seçilmesi sonucunda ortaya çıkacak olan kazanç veya maliyet değeri sonuç olarak adlandırılır. Genel olarak parasal ifadelerle tanımlanır.

14. Soru

Strateji tablosu (pay-off) neye denir?

Cevap

Karar alternatifleri, doğal durumlar ve sonuçları bir araya getiren tabloya denir.

15. Soru

Strateji tablosunun satırları nelerden oluşur?

Cevap

Strateji tablosunun satırlarında farklı karar alternatifleri bulunur.

16. Soru

m tane karar alternatifinin bulunduğu bir karar probleminde karar seçenekleri hangi simgeler ile gösterilir?

Cevap

m tane karar alternatifi olduğundan karar seçenekleri d1, d2, d3, …, dm ile gösterilir

17. Soru

Strateji tablosunun sütunları nelerden oluşur?

Cevap

Strateji tablosunun sütunlarında doğal durumlar yer alır.

18. Soru

N tane doğal durumun bulunduğu karar probleminde doğal durumlar hangi simgeler ile gösterilir?

Cevap

N tane doğal durum bulunduğundan doğal durumlar S1, S2, S3, …, Sn ile gösterilir.

19. Soru

Strateji tablosunun hücreleri neleri gösterir?

Cevap

Strateji tablosunun her bir hücresinde karar alternatifi ve doğal durum ikilisi sonucu ortaya çıkan kazanç/maliyet değerleri yer alır.

20. Soru

Belirsizlik nedir?

Cevap

Karar vericinin, doğal durumların ortaya çıkışlarına ilişkin herhangi bir olasılık değerine sahip olmadığı duruma belirsizlik denir.

21. Soru

Belirsizlik altında karar verme nedir?

Cevap

Belirsizlik durumunda karar verme işlemi yürütülür ise karar verme sürecine belirsizlik altında karar verme adı verilir.

22. Soru

Belirsizlik altında karar vermede karar verici, girdiği riski nasıl hesaplar?

Cevap

Belirsizlik altında karar vermek durumunda olan bir karar verici, karar probleminin doğal durumlarını bilmekle beraber, hangi durumun gerçekten ortaya çıkabileceğini veya hangi durumun hangi olasılık ile ortaya çıkabileceğini bilmemektedir. Dolayısıyla belirsizlik altında karar verme durumunda kullanılan tekniklere göre verilen bir karar için, karar vericinin nasıl bir riske girdiğini hesaplaması mümkün değildir.

23. Soru

Belirsizlik altında karar verme durumunda bulunan bir karar vericinin kullanabileceği teknikler nelerdir?

Cevap

Belirsizlik altında karar verme durumunda bulunan bir karar verici aşağıda belirtilen üç teknikten birini kullanabilir: • İyimserlik ölçütü, • Kötümserlik ölçütü, • Hurwicz’nin genelleştirilmiş iyimserlik ölçütü.

24. Soru

İyimserlik ölçütünün felsefesi nedir?

Cevap

İyimserlik ölçütünde hep iyi durumlar benim için ortaya çıkar felsefesi benimsenir.

25. Soru

İyimserlik ölçütü yaklaşımında karar verici, strateji tablosundaki satırları nasıl değerlendirir?

Cevap

Karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun satırlarında yer alan her karar alternatifinin en yüksek kazanç veya en düşük maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür. Her karar alternatifinin en uygun değerlerinden de en büyük kazanç veya en küçük maliyete sahip kararın kendisi için geçerli olacağını kabul eder.

26. Soru

İyimserlik ölçütünde karar verici kazanç yapılı problemin çözümünde hangi felsefe ile hareket eder?

Cevap

İyimserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde kazanabileceğim en büyük kazançlardan en büyüğünü seçerim felsefesi ile hareket eder.

27. Soru

İyimserlik ölçütünde karar verici maliyet yapılı problemin çözümünde hangi felsefe ile hareket eder?

Cevap

İyimserlik ölçütünde karar verici, maliyet yapılı problemlerde ortaya çıkabilecek en küçük maliyetlerden en küçüğünü seçerim felsefesi ile hareket eder.

28. Soru

Karar verici, iyimserlik ölçütü yaklaşımında kazanç yapılı bir problemde karar alternatifini nasıl belirler?

Cevap

Karar verici kazanç yapılı bir problem ile uğraşıyor ise her karar alternatifi için strateji tablosunun satırlarında yer alan en büyük değerleri seçer ve bu değerler arasında en büyük değerli olan karar alternatifini en iyi karar olarak kullanır.

29. Soru

Karar verici, iyimserlik ölçütü yaklaşımında maliyet yapılı bir problemde karar alternatifini nasıl belirler?

Cevap

Karar verici maliyet yapılı bir problem ile uğraşıyor ise her karar alternatifi için strateji tablosunun satırlarında yer alan en küçük değerleri seçer ve bu değerler arasında en küçük değerli olan karar alternatifi en iyi karar olarak kullanılır.

30. Soru

İyimserlik ölçütünü kullanarak kazanç yapılı bir problemi çözen karar verici strateji tablosunu nasıl kullanır?

Cevap

Karar verici, ilk olarak strateji tablosunun sonuna yeni bir sütun ekler. Bu sütunda problem kazanç yapılı olduğundan dolayı, her bir karar için ortaya çıkan en yüksek değerler yer alır. Daha sonra bu sütunda yer alan en yüksek kazanç değerlerinden en yükseğine sahip olan değeri veren karar en uygun karar olarak belirlenir.

31. Soru

Kötümserlik ölçütünün felsefesi nedir?

Cevap

Karar vericinin kötümser olduğu durumlarda kullanılan bir ölçüttür. Her ne olursa olsun hep kötü durumlar benim için ortaya çıkar felsefesini benimser.

32. Soru

Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici kazanç ve maliyet hakkında ne düşünür?

Cevap

Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun satırlarında yer alan her bir karar alternatifinin en düşük kazanç veya yüksek maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür.

33. Soru

Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici kazanç yapılı problemlerde hangi felsefe ile hareket eder?

Cevap

Kötümserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde kazanabileceğim en küçük kazançlardan en büyüğünü seçerim felsefesi ile hareket eder.

34. Soru

Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici maliyet yapılı problemlerde hangi felsefe ile hareket eder?

Cevap

Kötümserlik ölçütünde karar verici, maliyet yapılı problemlerde ortaya çıkabilecek en büyük maliyelerden en küçüğünü seçerim felsefesi ile hareket eder.

35. Soru

Karar verici, kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar alternatifini kazanç yapılı problemlerde nasıl belirler?

Cevap

Karar verici kazanç yapılı bir problem ile uğraşıyor ise her bir karar alternatifi için strateji tablosunun satırlarında yer alan en düşük değerleri seçer ve bu değerler arasında en büyüğüne sahip değeri veren karar alternatifini en iyi karar olarak kullanır.

36. Soru

Karar verici, kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar alternatifini maliyet yapılı problemlerde nasıl belirler?

Cevap

Karar verici maliyet yapılı bir problem ile çalışıyor ise her bir karar alternatifi için strateji tablosunun satırlarında yer alan en büyük değerleri seçer ve bu değerler arasında en küçüğüne sahip değeri veren karar alternatifini en iyi karar olarak kullanır.

37. Soru

Kötümserlik ölçütünü kullanarak kazanç yapılı bir problemi çözen karar verici strateji tablosunu nasıl kullanır?

Cevap

Karar verici, ilk olarak strateji tablosunun sonuna yeni bir sütun ekler. Bu sütunda problem kazanç yapılı olduğundan dolayı, her bir karar için ortaya çıkan en küçük değerler yer alır. Daha sonra bu sütunda yer alan en küçük kazanç değerlerinden en büyüğüne sahip olan değeri veren karar en uygun karar olarak belirlenir.

38. Soru

Hurwicz genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünü nasıl ortaya çıkarıştır?

Cevap

İyimserlik ve kötümserlik ölçütleri, karar vericinin benimseyebileceği iki uç durumu temsil etmektedir. Karar vericinin, karar probleminin doğasına ve içinde bulunduğu psikolojik duruma ilişkin daha esnek davranmasına olanak vermek amacı ile iyimserlik ve kötümserlik ölçütlerini bir arada kullanan bir ölçüt olarak ortaya çıkmıştır.

39. Soru

Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünün diğerlerinden farkı nedir?

Cevap

Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünde karar vericinin iyimserlik düzeyini belirleyen bir katsayı bulunmaktadır. Karar vericinin iyimserlik düzeyi ? ile gösterilir.

40. Soru

Hurwicz’in iyimserlik düzeyinin anlamı nedir?

Cevap

Hurwicz’in iyimserlik düzeyi olan ?’nın 0 ile 1 arasında değerler aldığı varsayılır. ? 1’e eşitse karar verici iyimser, 0’a eşitse karar verici kötümserdir.

41. Soru

Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütüne göre strateji tablosunda ne gibi değişiklik yapılır?

Cevap

Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütüne göre karar verilirken strateji tablosunun sonuna üç adet sütun eklenir. Bu eklenen sütunlar şunları ifade eder: • İlk sütunda her bir karar alternatifi için en büyük değerler yer alır, • İkinci sütunda en küçük değerler yer alır, • Son sütun ise problemin kazanç veya maliyet yapılı olmasına göre önerilen formüllerden bir tanesi kullanılarak oluşturulur.

42. Soru

Doğal durumların ortaya çıkma olasılıklarının biliniyor olmasının avantajı nedir?

Cevap

Bazen karar problemi için tanımlanan doğal durumların ortaya çıkma olasılıkları belirlenebilir. Doğal durumların ortaya çıkma olasılıklarının biliniyor olmasının karar vericiye vereceği en büyük avantaj, karar vericinin benimsediği karar alternatifine göre elde etmeyi beklediği kazanç/maliyet için ne kadarlık bir riske girdiğini hesaplayabiliyor olmasıdır.

43. Soru

Risk ortamında karar verme sürecinde kullanılan ölçütler nelerdir?

Cevap

Risk ortamında karar verme durumunda kullanılan iki ölçüt; • En iyi beklenen değer ölçütü ve • En büyük olasılık ölçütüdür.

44. Soru

En iyi beklenen değerin hesaplanması nasıl yapılır?

Cevap

En iyi beklenen değerin hesaplanması için, her bir karar alternatifinde yer alan sonuçlar ilgili doğal durum olasılıkları ile çarpılır, çarpım değerleri her satır için toplanarak ilgili karar alternatifi için beklenen kazanç veya maliyet değeri hesaplanmış olur.

45. Soru

En iyi beklene değer ölçütü ile en iyi karar hesaplamalardan sonra nasıl tanımlanır?

Cevap

Karar alternatifleri için hesaplanan beklenen değerlerin kazanç yapılı problemlerde en büyük değerli karar alternatifi, maliyet yapılı karar problemlerinde ise en küçük değerli karar alternatifi en iyi karar olarak tanımlanır.

46. Soru

Karar vericinin en büyük olasılık ölçütüne göre karar verdiği nasıl bilinir?

Cevap

Bir karar probleminde risk altında karar verme süreci ile karşı karşıya kalan karar verici, eğer tüm doğal durumlar üzerinden hesaplama yapmak yerine ortaya çıkma şansı bir başka deyişle gerçekleşme olasılığı en yüksek olan doğal duruma göre hareket ederse, en büyük olasılık ölçütüne göre karar vermiş olur.

47. Soru

En büyük olasılık ölçütüne göre kazanç yapılı problemlerde en iyi karar nasıl belirlenir?

Cevap

Eğer karar problemi kazanç yapılı ise en yüksek olasılığa sahip doğal durum için karar alternatiflerinin sonuç değerlerinden en yükseğini veren karar alternatifi, en iyi karar olarak kabul edilir.

48. Soru

En büyük olasılık ölçütüne göre maliyet yapılı problemlerde en iyi karar nasıl belirlenir?

Cevap

Eğer karar problemi maliyet yapılı ise en yüksek olasılığa sahip doğal durum sonuçları içinde en küçük değeri veren karar alternatifi, en iyi karar olarak ele alınır.

49. Soru

En büyük olasılık ölçütü, diğer ölçütlere göre neden daha zayıf bulunur?

Cevap

En büyük olasılık ölçütü, hesaplaması en kolay ölçütlerden biri olmakla beraber, yalnızca bir tek doğal durumu göz önüne aldığından, diğer ölçütlere göre daha zayıf bir karar verme ölçütüdür.

50. Soru

Tam bilginin beklenen değeri karar verici için neyi temsil etmektedir?

Cevap

Eğer karar verici hangi doğal durumun ortaya çıkabileceğini kesinlikle öğrenirse, ilgili doğal durum içerisinde en yüksek kazanç veya en düşük maliyeti veren karar seçeneğini belirleyerek, en iyi kararı vermiş olur. Tam bilginin beklenen değeri, böyle bir bilginin elde edilmesi ile karar vericinin elde edeceği ilave kazancı temsil etmektedir.

51. Soru

Tam bilginin beklenen değeri nasıl tanımlanır?

Cevap

Hangi doğal durumun ortaya çıkacağının kesinlikle öğrenilmesiyle elde edilebilecek en iyi beklenen değer ile hangi doğal durumun kesinlikle ortaya çıkacağı bilgisi öğrenilmeden önceki en iyi beklenen değer arasındaki fark olarak tanımlanabilir.

52. Soru

Karar ağacı nedir?

Cevap

Karar ağacı karar problemlerinin grafiksel olarak gösterilmesidir. Ayrıca karar ağaçları karar vericinin içinde bulunduğu karar verme probleminde ortaya çıkabilecek tüm durumları, senaryoları, bir arada görebileceği bir grafiksel yaklaşımdır.

53. Soru

Karar ağacının temel bileşenleri nelerdir?

Cevap

Karar ağacının temel olarak aşağıdaki iki bileşenden oluşur; • Karar düğümü, • Şans düğümü.

54. Soru

Karar düğümünden beklenen nedir?

Cevap

Karar düğümünde karar vericinin çeşitli karar alternatiflerinden birisini seçmesi beklenir. Strateji tablosunun satırlarında yer alan karar alternatifleri bu düğümde kullanılır.

55. Soru

Karar ağaçlarında karar düğümünün sembolü nedir?

Cevap

Karar ağaçlarında karar düğümleri kare sembolü ile gösterilir.

56. Soru

Karar ağaçlarında karar düğümleri nasıl oluşturulur?

Cevap

Karar düğümü karar ağacının başlangıç düğümüdür. Bu düğümden sağa doğru karar alternatifi sayısı kadar doğrular çizilir. Her bir karar alternatifini temsil eden çizginin üzerine o karar alternatifinin adı yazılır.

57. Soru

Şans düğümü hangi amaçla oluşturulur?

Cevap

Strateji tablosunda incelediğimiz doğal durumları göstermek amacıyla şans düğümü oluşturulur.

58. Soru

Karar ağaçlarında şans düğümlerinin sembolü nedir?

Cevap

Karar ağaçlarında şans düğümleri (veya şans çatalları) daire sembolü ile gösterilir.

59. Soru

Karar ağaçlarında şans düğümlerinin yapısı nasıldır?

Cevap

Şans düğümünden sağa doğru doğal durum sayısı kadar doğrular çizilir. Bu çizilen doğrulara şans dalı adı verilir. Şans dalının sonunda ise strateji tablosunun hücrelerinde yer alan sonuç değerleri yer alacaktır. Eğer birden fazla karar verme söz konusu ise bir şans dalından sonra bir başka karar düğümü yer alabilir. Şans dalının üzerinde ise o şans dalının temsil ettiği doğal durumun ortaya çıkma olasılığı yer alır. Her şans düğümünün üzerinde ise o şans dalına ulaşmak için seçilmesi gereken karar alternatifi için hesaplanan EMY değeri yer alacaktır.

60. Soru

Karar verici kimdir?

Cevap

Karar verme sürecinde karar probleminin zaman içerisinde oluşturacağı sonuçlardan etkilenen sorumlu kişiye karar verici adı verilir. Karar verici, bir kişi olabileceği gibi bir grup veya bir kurum da olabilir. Karar sürecinde önceden saptanan ve karar verici için belirgin özelliği olumlu olan sonuç ise amacı oluşturur.

61. Soru

İyi karar ile ilgili görüşleriniz nelerdir?

Cevap

Çeşitli eylem seçeneklerinden belirlenen kararın etkin ve kararı uygulayacaklar arasında mümkün olduğu kadar yüksek bir kabul görmesi beklenir. Karar kendi yargı birimlerine göre iyi olarak nitelenmelidir. İyi bir karar, benzer problemler ile karşı karşıya kalan iki farklı yöneticinin aynı seçenekler ve aynı ortamlar altında aynı kararı vermesi ile özdeşleştirilebilir. Karar alıcının çevresindekilerinde, alınan kararı iyi olarak nitelendirmeleri beklenir.

62. Soru

Karar alternatifi kavramını açıklayınız?

Cevap

Üzerinde çözüm araştırılan karar verme probleminde, karar vericinin uygulayabileceği farklı karar seçenekleri “karar alternatifleri”ni oluşturur. Finansal yatırım yapmak isteyen bir kişi elinde bulunan parayı farklı yatırım seçeneklerinde değerlendirebilir. Örneğin, yatırımcı elindeki para ile altın alımında bulunabilir, belirli bir faiz oranı ile bankaya yatırabilir veya borsada çeşitli hisse senetlerine yatırım yapabilir.

63. Soru

Karar verme probleminde doğal durumları açıklayınız?

Cevap

Doğal durumlar genellikle bir kişi veya kuruluşun eylemi olarak ortaya çıkmayan ancak karar vericinin verdiği kararın sonuçlarını doğrudan etkileyen durumları temsil etmek üzere tespit edilirler. Doğal durumlar, karar verici çeşitli karar alternatiflerden birisini seçtikten sonra ortaya çıkabilecek ve karar vericinin üzerinde etkisi olmayan ancak problemde yer alan karar seçeneklerinin sonuçlarını etkileyebilecek farklı senaryoları gösterirler.

64. Soru

Karar verme probleminde sonuçlar neyi temsil eder?

Cevap

Belirli bir karar alternatifinin seçilmesi sonrasında ortaya çıkacak olan kazanç veya maliyet değeri sonuç olarak adlandırılır. Sonuç değerleri seçilen karar alternatifi ve ortaya çıkan doğal duruma göre farklı değerlere sahip olacaktır. Genellikle parasal ifadeler ile tanımlanırlar.

65. Soru

Strateji tablosu (pay-off) nedir?

Cevap

Karar alternatifleri, doğal durumlar ve sonuçları bir araya getiren tabloya strateji tablosu adı verilir. Strateji tablosu kazanç yapılı olarak kurulabileceği gibi maliyet yapılı olarak da kurulabilir.

66. Soru

Belirsizlik altına karar verme nedir?

Cevap

Karar vericinin, doğal durumların ortaya çıkışlarına ilişkin herhangi bir olasılık değerine sahip olmadığı duruma belirsizlik adı verilir. Belirsizlik durumunda karar verme işlemi yürütülür ise karar verme sürecine belirsizlik altında karar verme adı verilir.

67. Soru

İyimserlik ölçütü nedir?

Cevap

Her ne olursa olsun “hep iyi durumlar benim için ortaya çıkar” felsefesini benimseyen karar vericilerin uyguladığı bir tekniktir. İyimserlik ölçütü yaklaşımında, karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun sat›rlar›nda yer alan her karar alternatifinin en yüksek kazanç veya en düşük maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür.

68. Soru

Kötümserlik ölçütünü açıklayınız?

Cevap

Karar vericinin kötümser olduğu durumlarda kullanılan ölçüttür. Her ne olursa olsun “hep kötü durumlar benim için ortaya çıkar” felsefesini benimseyen karar vericilerin uyguladığı bir tekniktir. Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun satırlarında yer alan her bir karar alternatifinin en düşük kazanç veya en yüksek maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür. Kötümserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde “kazanabileceğim en küçük kazançlardan en büyüğünü seçerim” felsefesi ile hareket ederken maliyet yapılı problemlerde “ortaya çıkabilecek en büyük maliyetlerden en küçüğünü seçerim” felsefesi ile hareket etmektedir.

Karar vericinin kötümser olduğu durumlarda kullanılan ölçüttür. Her ne olursa olsun “hep kötü durumlar benim için ortaya çıkar” felsefesini benimseyen karar vericilerin uyguladığı bir tekniktir. Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun satırlarında yer alan her bir karar alternatifinin en düşük kazanç veya en yüksek maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür. Kötümserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde “kazanabileceğim en küçük kazançlardan en büyüğünü seçerim” felsefesi ile hareket ederken maliyet yapılı problemlerde “ortaya çıkabilecek en büyük maliyetlerden en küçüğünü seçerim” felsefesi ile hareket etmektedir.

Karar vericinin kötümser olduğu durumlarda kullanılan ölçüttür. Her ne olursa olsun “hep kötü durumlar benim için ortaya çıkar” felsefesini benimseyen karar vericilerin uyguladığı bir tekniktir. Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun satırlarında yer alan her bir karar alternatifinin en düşük kazanç veya en yüksek maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür. Kötümserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde “kazanabileceğim en küçük kazançlardan en büyüğünü seçerim” felsefesi ile hareket ederken maliyet yapılı problemlerde “ortaya çıkabilecek en büyük maliyetlerden en küçüğünü seçerim” felsefesi ile hareket etmektedir.

Karar vericinin kötümser olduğu durumlarda kullanılan ölçüttür. Her ne olursa olsun “hep kötü durumlar benim için ortaya çıkar” felsefesini benimseyen karar vericilerin uyguladığı bir tekniktir. Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun satırlarında yer alan her bir karar alternatifinin en düşük kazanç veya en yüksek maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür. Kötümserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde “kazanabileceğim en küçük kazançlardan en büyüğünü seçerim” felsefesi ile hareket ederken maliyet yapılı problemlerde “ortaya çıkabilecek en büyük maliyetlerden en küçüğünü seçerim” felsefesi ile hareket etmektedir.

Karar vericinin kötümser olduğu durumlarda kullanılan ölçüttür. Her ne olursa olsun “hep kötü durumlar benim için ortaya çıkar” felsefesini benimseyen karar vericilerin uyguladığı bir tekniktir. Kötümserlik ölçütü yaklaşımında karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji tablosunun satırlarında yer alan her bir karar alternatifinin en düşük kazanç veya en yüksek maliyet değerleri ile karşı karşıya kalacağını düşünür. Kötümserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde “kazanabileceğim en küçük kazançlardan en büyüğünü seçerim” felsefesi ile hareket ederken maliyet yapılı problemlerde “ortaya çıkabilecek en büyük maliyetlerden en küçüğünü seçerim” felsefesi ile hareket etmektedir.

69. Soru

Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünü anlatınız?

Cevap

İyimserlik ve kötümserlik ölçütleri, karar verme durumu ile karşı karşıya kalan karar vericinin benimseyebileceği iki uç durumu temsil etmektedir. Karar vericinin, karar probleminin doğasğna ve içinde bulunduğu psikolojik duruma ilişkin daha esnek davranmasına olanak vermek amacı ile iyimserlik ve kötümserlik ölçütlerini bir arada kullanan bir ölçüt Hurwicz tarafından önerilmiştir. Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünde karar vericinin iyimserlik düzeyini belirleyen bir katsayı bulunmaktadır. Karar vericinin iyimserlik düzeyi ? ile gösterilir. Hurwicz’in iyimserlik düzeyi olan ?’ın 0 ile 1 aralığında değerler aldığı varsayılır. Eğer ? 1’e eşit ise karar verici iyimser, 0’a eşit ise karar verici kötümserdir.

İyimserlik ve kötümserlik ölçütleri, karar verme durumu ile karşı karşıya kalan karar vericinin benimseyebileceği iki uç durumu temsil etmektedir. Karar vericinin, karar probleminin doğasğna ve içinde bulunduğu psikolojik duruma ilişkin daha esnek davranmasına olanak vermek amacı ile iyimserlik ve kötümserlik ölçütlerini bir arada kullanan bir ölçüt Hurwicz tarafından önerilmiştir. Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünde karar vericinin iyimserlik düzeyini belirleyen bir katsayı bulunmaktadır. Karar vericinin iyimserlik düzeyi ? ile gösterilir. Hurwicz’in iyimserlik düzeyi olan ?’ın 0 ile 1 aralığında değerler aldığı varsayılır. Eğer ? 1’e eşit ise karar verici iyimser, 0’a eşit ise karar verici kötümserdir.

İyimserlik ve kötümserlik ölçütleri, karar verme durumu ile karşı karşıya kalan karar vericinin benimseyebileceği iki uç durumu temsil etmektedir. Karar vericinin, karar probleminin doğasğna ve içinde bulunduğu psikolojik duruma ilişkin daha esnek davranmasına olanak vermek amacı ile iyimserlik ve kötümserlik ölçütlerini bir arada kullanan bir ölçüt Hurwicz tarafından önerilmiştir. Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünde karar vericinin iyimserlik düzeyini belirleyen bir katsayı bulunmaktadır. Karar vericinin iyimserlik düzeyi ? ile gösterilir. Hurwicz’in iyimserlik düzeyi olan ?’ın 0 ile 1 aralığında değerler aldığı varsayılır. Eğer ? 1’e eşit ise karar verici iyimser, 0’a eşit ise karar verici kötümserdir.

İyimserlik ve kötümserlik ölçütleri, karar verme durumu ile karşı karşıya kalan karar vericinin benimseyebileceği iki uç durumu temsil etmektedir. Karar vericinin, karar probleminin doğasğna ve içinde bulunduğu psikolojik duruma ilişkin daha esnek davranmasına olanak vermek amacı ile iyimserlik ve kötümserlik ölçütlerini bir arada kullanan bir ölçüt Hurwicz tarafından önerilmiştir. Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünde karar vericinin iyimserlik düzeyini belirleyen bir katsayı bulunmaktadır. Karar vericinin iyimserlik düzeyi ? ile gösterilir. Hurwicz’in iyimserlik düzeyi olan ?’ın 0 ile 1 aralığında değerler aldığı varsayılır. Eğer ? 1’e eşit ise karar verici iyimser, 0’a eşit ise karar verici kötümserdir.

İyimserlik ve kötümserlik ölçütleri, karar verme durumu ile karşı karşıya kalan karar vericinin benimseyebileceği iki uç durumu temsil etmektedir. Karar vericinin, karar probleminin doğasğna ve içinde bulunduğu psikolojik duruma ilişkin daha esnek davranmasına olanak vermek amacı ile iyimserlik ve kötümserlik ölçütlerini bir arada kullanan bir ölçüt Hurwicz tarafından önerilmiştir. Hurwicz’in genelleştirilmiş iyimserlik ölçütünde karar vericinin iyimserlik düzeyini belirleyen bir katsayı bulunmaktadır. Karar vericinin iyimserlik düzeyi ? ile gösterilir. Hurwicz’in iyimserlik düzeyi olan ?’ın 0 ile 1 aralığında değerler aldığı varsayılır. Eğer ? 1’e eşit ise karar verici iyimser, 0’a eşit ise karar verici kötümserdir.

70. Soru

Risk altında karar vermeyi açıklayınız?

Cevap

Kimi durumlarda karar problemi için tanımlanan doğal durumların ortaya çıkma olasılıkları belirlenebilir. Örneğin, bir yatırımcı yatırım dönemi içerisinde ekonomide durgunluk yaşanıp yaşanmama olasılığını geçmiş deneyimlerine dayanarak tespit edebilir. Böyle bir durumda, yatırımcının tespit ettği olasılık değerini karar verme sürecinde kullanmak istemesi en doğal eylem olacaktır.

Doğal durumların ortaya çıkma olasılıklarının biliniyor olmasının karar vericiye vereceği en büyük avantaj, karar vericinin benimsediği karar alternatifine göre elde etmeyi beklediği kazanç/maliyet için ne kadarlık bir riske girdiğini hesaplayabiliyor olmasıdır. Risk ortamında doğal durumlar için olasılıkların belirlenmesi süreci çok önemlidir.

71. Soru

En iyi beklenen değer ölçütünü açıklayınız?

Cevap

Genellikle EMV kısaltması ile gösterilir. En iyi beklenen değerin hesaplanması için, her bir karar alternatifinde yer alan sonuçlar ilgili doğal durum olasılıkları ile çarpılır, daha sonra bu çarpım değerleri her satır için toplanarak ilgili karar alternatifi için beklenen kazanç veya maliyet değeri hesaplanmış olur. Daha sonra karar alternatifleri için hesaplanan beklenen değerlerin kazanç yapılı problemlerde en büyük değerli karar alternatifi, maliyet yapılı karar problemlerinde ise en kücük değerli karar alternatifi en iyi karar olarak tanımlanır.

72. Soru

Tam bilginin beklenen değeri nedir?

Cevap

Tam bilginin beklenen değeri tanımı, hangi doğal durumun ortaya çıkacağının kesinlikle öğrenilmesiyle elde edilebilecek en iyi beklenen değer ile hangi doğal durumun kesinlikle ortaya çıkacağı bilgisi öğrenilmeden önceki en iyi beklenen değer arasındaki fark olarak verilebilir.

Tam bilginin beklenen değeri tanımı, hangi doğal durumun ortaya çıkacağının kesinlikle öğrenilmesiyle elde edilebilecek en iyi beklenen değer ile hangi doğal durumun kesinlikle ortaya çıkacağı bilgisi öğrenilmeden önceki en iyi beklenen değer arasındaki fark olarak verilebilir.

Tam bilginin beklenen değeri tanımı, hangi doğal durumun ortaya çıkacağının kesinlikle öğrenilmesiyle elde edilebilecek en iyi beklenen değer ile hangi doğal durumun kesinlikle ortaya çıkacağı bilgisi öğrenilmeden önceki en iyi beklenen değer arasındaki fark olarak verilebilir.

Tam bilginin beklenen değeri tanımı, hangi doğal durumun ortaya çıkacağının kesinlikle öğrenilmesiyle elde edilebilecek en iyi beklenen değer ile hangi doğal durumun kesinlikle ortaya çıkacağı bilgisi öğrenilmeden önceki en iyi beklenen değer arasındaki fark olarak verilebilir.

Tam bilginin beklenen değeri tanımı, hangi doğal durumun ortaya çıkacağının kesinlikle öğrenilmesiyle elde edilebilecek en iyi beklenen değer ile hangi doğal durumun kesinlikle ortaya çıkacağı bilgisi öğrenilmeden önceki en iyi beklenen değer arasındaki fark olarak verilebilir.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.