Açıköğretim Ders Notları

İşletmelerde Sosyal Sorumluluk Ve Etik Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.

Açıköğretim derslerinden İşletmelerde Sosyal Sorumluluk Ve Etik Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim için hazırlanan  ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.

İş Ahlakı Ve Etik Yaklaşımlar

1. Soru

Faydacı teori neleri değerlendirmektedir?

Cevap

Faydacı teori, eylemlerin ahlaken doğru olup olmadığını, ortaya çıkan sonuçlara göre değerlendirmektedir. Bu teoriye göre, herhangi bir eylemin doğasında var olan bir iyilikten veya doğruluktan söz edebilmemiz mümkün değildir. Faydacı ahlak anlayışı, iyiliği ve mutluluğu kişinin elde ettiği ‘faydaya’ göre açıklar.


2. Soru

Ahlak felsefesi nedir?

Cevap

Ahlak felsefesi ahlak denilen fenomen üzerinde düşünme, ahlak üzerine felsefe yapmadır. Bu tanım gereği ahlak filozofların üzerinde düşünmesiyle var olmuş şeklinde algılanmaktadır. Oysa, ahlakı filozoflar bulmuş değildir. Filozoflar üzerinde düşünmeden de ahlak vardı.


3. Soru

Kant’ın savunduğu ahlak kavramı nedir?

Cevap

Kant oldukça orijinal felsefi bir yapı geliştirmiştir. O, felsefi ahlakın amacının, ahlaki geçerliliği olan nihai temelleri oluşturmak olduğunu belirtmiştir. Bu nihai temeller, sezgi, vicdan ve faydaya değil, akla dayanmaktadır. Bu bağlamda ahlak, ‘her bir bireyin kişisel çıkar ve amaçlarından tamamen uzak, herkese yol gösteren ve görevler yükleyen kural ve prensipler manzumesini sağlayan bir sistem’dir.


4. Soru

Hazcılığın (hedonizm) temelinde ne vardır?

Cevap

Hedonizmin temelinde, ‘hayatın en önemli değeri haz ve zevk almaktır ve ideal yaşama ancak bu şekilde ulaşılır’ fikri vardır.


5. Soru

Freser neden faydacı teorinin diğer teorilere göre daha fazla kabul gören bir teori olduğunu savunmaktadır?

Cevap

Bunun nedeni faydacı teorinin önseziler ve uzun yükümlülük listesine yöneltmek yerine, deneyime bağlı kararlar verilebilmesi ve toplumsal olarak gözlemlenebilen olayların sonuçlarına işaret etmesi olarak ifade edilmektedir. Başka bir deyişle, faydacı teorinin sayal bir faydaya dayanması ve faydanın ölçülebilir ve kıyaslanabilir olarak kabul edilmesi davranışların değerlendirilebilmesi açısından onu kullanışlı kılmıştır.


6. Soru

Ödev ahlakının savunduğu konular nelerdir?

Cevap

Bu teoriye göre, sonuçlarına bakılmaksızın bazı ahlaki ilkeler bağlayıcıdır. Bu nedenle bir eylemin sonuçları iyi olsa bile bazı eylemler yanlış olarak değerlendirilebilir.


7. Soru

Kısas adaletinin öngördüğü konu nedir?

Cevap

Kısas adaleti, verilecek cezanın adil olmasını öngörür. Cezanın adaletli olmasının bazı şartları vardır. Şartların başında hatayı yapan kişinin, yaptığının sorumluluğunu taşıyabilmesi ve hesap verebilir olması (ne yaptığı ve yaptığının sonucunu) görebilmesi gerekmektedir.


8. Soru

Deontolojik teoriler kaça ayrılmaktadır?

Cevap

Üçe ayrılır: 1. Kant ahlakı 2. Haklar teorisi 3. Adalet teorisi


9. Soru

Adalet teorisinin temelini ne oluşturmaktadır?

Cevap

Adalet teorisinin temelini eski Yunan filozofu Aristo’nun öğretileri oluşturmaktadır.


10. Soru

Erdem nedir?

Cevap

Erdem; bir değerin gerçekleştirilmesinde öznenin belirli bir tarzda eylemde bulunabilme kapasitesi, yetisi ve yeterliliği anlamına gelir.


11. Soru

“İnsan herşeyin ölçütüdür” şeklindeki ünlü önermeyi yapan Yunanlı filozof kimdir?

Cevap

‘İnsan herşeyin ölçütüdür’ şeklindeki ünlü önermeyi ortaya atan Yunanlı filozof Protagoras’tır.


12. Soru

Rawls’a göre adaletin birincil sorunu nedir?

Cevap

Rawls’a göre Adaletin birincil sorunu, kurumların temel hak ve ödevleri dağıtma ve sosyal işbirliğindeki kazançların bölünmesindeki yöntemi belirlemektir.


13. Soru

Normatif ahlakın kabul ettiği ve özellikle vurgu yaptığı konular nelerdir?

Cevap

Normatif ahlak, ahlakı, felsefenin normlar koyan bir alanı olarak kabul etmektedir. Normatif ahlak, insanların değerlendirmelerinin ve eylemlerinin çoğu zaman normlar tarafından belirlendiğine vurgu yapar. Dolayısıyla normatif ahlak, nasıl ahlaklı yaşanması gerektiğini anlatır. Normatif ahlakta filozof böylece bir takım ahlaki ilkeler koyup, bir hayat modeli oluşturur.


14. Soru

Hazcılığa göre mutluluğun formülü nedir?

Cevap

Mutluluğun formülünü: ‘Mutluluk=haz alma’ olarak tanımlayan bu görüşte, hazlar içsel olarak iyidir ya da kendisinde iyi olan her şey kendi başına haz taşır, diye düşünülür. Bir hazcı için acı bile iyi bir yol olabilir ya da ahlaki açıdan iyi ve doğru olarak kabul edilebilir.


15. Soru

Ahlak egoizminin ilk örneğini ortaya koyan kişi kimdir?

Cevap

İlk örneğini Thomas Hobbes (1588-1679)’un görüşlerinin oluşturduğu ahlaki egozim, kişisel çıkarın ahlak yoluyla meşrulaştırılmasıdır. Hobbes’un, ‘insan insanın kurdudur’ şeklindeki meşhur tanımlaması, insan doğasını bencillikle ve saldırganlıkla karakterize etmiştir.


16. Soru

Deontolojik teoriler neye dayanmaktadır?

Cevap

Deontolojik teoriler, göreve ya da ödeve dayanan teorilerdir.


17. Soru

Teleoloji ne anlama gelmektedir?

Cevap

Teleoloji olgusu temelde bir gayeye yönlendirmeyi ifade etmektedir. Teleolojik ahlak, kabaca gaye (amaç) teorisidir. Teleoloji kavramı Yunanca ‘tamamlama’ ve ‘bilgi’ sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur. Teleoloji, ‘hayal edilen amaçlara ulaşmayı’ veya ‘arzu edilen sonuçları elde etmeyi’; doğru davranış, ahlaki yükümlülük ya da ödev gibi kavramlara tercih etmektedir.


18. Soru

Erdem ahlakına göre bir bireyi iyi olarak nasıl tanımlayabiliriz?

Cevap

Erdem ahlakına göre; eğer kişi ahlaksızlık özelliklerinden arınmış ve erdemli birey ise iyidir.


19. Soru

Ahlakın dönüşümü nasıldır?

Cevap

Ahlak, etikten önce gelir ve etik gerekçelendirmeler sonrasında ise ahlak teorisine dönüşür.


20. Soru

Erdem ahlakının avantajı nedir?

Cevap

Erdem ahlakının avantajı, sonuçsalcı ve deontolojik teorilerin her durumda kullandıkları doğrunun ne olduğuna (Doğru nedir?) yönelik karar verme çabalarındaki karmaşık süreçlere girmemesidir.


21. Soru

Normatif olmayan ahlak teorileri neyi savunmaktadır?

Cevap

Normatif olmayan ahlak teorilerine göre; normatif teorilerin tümü; ‘tüm insanların en yüksek derecede hazza ulaşmaları gerekir’. ‘Kendin için isteyebileceğin yasa, başkalarının da isteyebileceği bir yasa olmalıdır’ ve ‘Herkes kendi çıkar ve faydasını gözetmelidir’ vb. gibi yönlendirmelerde ‘olan’a değil, ‘olması gereken’ üzerine odaklanması dolayısıyla bir norm niteliği taşıdığını belirtmekte ve bu durumu eleştirmektedir. Bu nedenle normatif olmayan teoriler kimi zaman eleştirel teoriler olarak tanımlanmıştır. Bu teoriler olguları ve durumları tanımlamaya, onları birbiriyle karşılaştırmaya, çözümlemeye, ortak ve farklı yanlarını göstermeye çalışmıştır.


22. Soru

Faydacı kuramlara göre bir eylemin ahlaki değeri ne ile ölçülmelidir?

Cevap

Faydacı kuramlara göre ‘bir eylemin ahlaki değeri o eylemin faydası ile ölçülmelidir’


23. Soru

Teoriler aracılığıyla ahlakın kaç tür düşünme şekli vardır?

Cevap

Üç tür düşünme şekli mevcuttur: • Tanımlayıcı inceleme: Ahlakın tarihsel ya da bilimsel incelemeleridir. Burada amaç, ahlak olgusunu açıklamak ya da/ahlaki/etik sorularla beraber bir insan doğası teorisi oluşturmaktır. • Normatif düşünme: Bu düşünme şekli neyin doğru, iyi, yükümlülük olduğunu sorar. Dolayısıyla ‘daima doğruyu söyle’, ‘birine zarar vermek her zaman yanlıştır’, şeklindeki normatif yargılar ileri sürme ve bu yargılar için nedenler göstermeye çalışır. • Meta-etik (kavramsal) düşünme: Bu düşünce tarihsel inceleme ve normatif yargılamaları benimsemez. Kavramsal bilgi kuramsal bir yaklaşımla şu soruları sorar: Ahlaki olarak iyi ve doğru ifadelerin anlamı ve işlevi nedir? Ahlaki yargılar ya da değerler nasıl oluşturulur ya da doğrulanır? Ahlaki olan veya olmayan arasındaki fark nedir?


24. Soru

Normatif ahlak teorileri kaça ayrılır?

Cevap

Üçe ayrılır: 1. Sonuçsalcı (Teleolojik) Teori 2. Ödev ahlakı (Deontolojik ahlak) 3. Erdem ahlakı


25. Soru

Görecelilik teorisine yapılan itirazda dikkate alınması gereken nokta nedir?

Cevap

Görecelilik teorisine itirazın ahlakın sadece kültürel değerleri değil insani değerleri dikkate alması gerektiği noktasında yapılması gerekir.


26. Soru

Kant’ın bir davranışın ahlaki olabilmesi için sahip olması gereken prensiplerden “başka varlıklara saygı duyulması” prensibi neyi ifade etmektedir?

Cevap

Kişi, amacına ulaşmak için başkalarını araç olarak kullanmamalıdır. İnsanlara itibar etmeli ve onların sahip oldukları haklar toplumun refahı veya mutluluğu için feda edilmemelidir. Kişi davranışıyla başkalarını kendi amacı için kullanmıyorsa ve onların seçimlerine saygı duyup, bu kapasitelerini geliştirmelerine yardımcı oluyorsa ahlaklıdır. Aldatma, dolandırma, zorlama ve baskı kişinin seçme özgürlüğüne gösterilen bir saygısızlıktır, dolayısıyla ahlaki değildir.


27. Soru

Egoizmin kabul ettiği konu nedir?

Cevap

Egoizm, herhangi bir bireyin, başkalarına karşı ne yükümlülüğe mecbur, ne de bir fedakârlığa katlanmak zorunda olmadığını öne sürerek davranışların ancak bireyin kendisi için en yüksek iyiye izin vermesi durumunda gösterilmesi gerektiği düşüncesini kabul etmiştir.


28. Soru

Ahlak ile etik arasındaki fark nedir?

Cevap

Tüm birey ve toplumlar belirli faaliyetlerde doğru ve yanlışla ilgili temel ahlak duygusuna sahiptir. Etik, ahlaki belirsizlik durumlarında normatif kuralları genelleştirme ve ahlakı sistemli ve akla uygun bir hâle getirme ile ilgili bir girişimi gösterir.


29. Soru

Erdem ahlakı denilince ilk akla gelen filozof kimdir?

Cevap

Erdem ahlakı denildiğinde ilk akla gelen filozof Aristo’dur.


30. Soru

Faydacılık teorisine doğru karar nedir?

Cevap

Faydacılık teorisine göre doğru karar, daha fazla insana daha fazla kazanç ve en az zarar verecek karardır.


31. Soru

Ahlakın ilgili olduğu alanlar hangileridir?

Cevap

Ahlak, bireysel ve toplumsal olarak doğruları ve yanlışları belirleyen sosyal süreçlerdeki kurallar, değerler ve inançlarla ilgilidir.


32. Soru

Haklar Teorisi hangi anlayışa dayanmaktadır?

Cevap

Haklar teorisi, 13. yüzyılda yaşamış Katolik düşünür Aquino’lu Thomas’ın öncüsü olduğu temelde akılcı olan Doğal Yasa Kuramı olarak bilinen anlayışa dayanır.


33. Soru

Normatif düşünme nedir?

Cevap

Normatif düşünme: Bu düşünme şekli neyin doğru, iyi, yükümlülük oldu-
ğunu sorar. Dolayısıyla ‘daima doğruyu söyle’, ‘birine zarar vermek her zaman
yanlıştır’, şeklindeki normatif yargılar ileri sürme ve bu yargılar için nedenler göstermeye çalışır.


34. Soru

Kant’a “Ahlakın Newton’u” denilmesinin sebebi nedir?

Cevap

Bu iddia sahiplerine göre fiziksel dünyanın yasalarının bulunabileceğini gösteren Newton’du; tinsel dünyanın kesin ahlak yasalarının akıl tarafından bilinebileceğine ilk işaret eden de Kant’tır.


35. Soru

Egoizm kavramı kendi içinde kaça ayrılmaktadır?

Cevap

Egoizm teorilerinden ahlaki egoizm ve hazcılık olarak iki şekilde söz edilmektedir.


36. Soru

Hazcılığı tartışan filozoflar kimlerdir?

Cevap

Plato, Aristotle, Mill, Moore, Sidgwick, Ross, Broad ve Epikuros da hazcılığı tartışan filozoflardandır.


37. Soru

Sonuçsalcı ahlak teorileri kaça ayrılır?

Cevap

Sonuçsalcı ahlak teorilerini egoizm ve faydacılık olarak ikiye ayırabiliriz.


38. Soru

Hedonizmin temelinde ne vardır?

Cevap

Hedonizmin temelinde, ‘hayatın en önemli değeri haz ve zevk almaktır ve ideal yaşama ancak bu şekilde ulaşılır’ fikri vardır


39. Soru

Tanımlayıcı inceleme nedir?

Cevap

Tanımlayıcı inceleme: Ahlakın tarihsel ya da bilimsel incelemeleridir. Burada amaç, ahlak olgusunu açıklamak ya da/ahlaki/etik sorularla beraber bir insan
doğası teorisi oluşturmaktır.


40. Soru

Kant açısından bir davranışın ahlaki olması için o davranışın sahip olması gereken prensipler nelerdir?

Cevap

Prensipler şunlardır: • Evrenselleştirilebilirlik ve tersine çevrilir olması • Başka varlıklara saygı duyulması • Kendi yeteneklerini başkalarının yararına geliştirmek


41. Soru

Hak nedir?

Cevap

Hak, kişinin bir şey ile ilgili olarak sahip olduğu ruhsattır. Bu ifadeye göre bir kişi belli bir davranışı gösterme veya eylemde bulunma veya başkalarından belli bir şekilde davranış görme ruhsatına sahipse, o kişi o şekilde davranma ve başkalarından o davranışı bekleme ve görme hakkına sahiptir.


42. Soru

Normatif ahlak ile meta- etik arasındaki fark nedir?

Cevap

Normatif ahlak; ahlaki olarak neyin doğru neyin yanlış, yükümlülüklerimizin neler olduğunu, neyin ya da kimin ahlak olarak iyi, kötü ya da sorumlu olduğuna karar vermemizi sağlayacak yükümlülük ilkeleri ve genel değer yargılarını ortaya koyar. Meta-etik ise dolaylı sonuçlar dışında eyleme ilişkin hiçbir ahlaki ilke ya da hedef önermez; esas olarak sadece felsefi analizden oluşur.


43. Soru

Objektif değer teorisini kabul etmeyen kavram hangisidir?

Cevap

Objektif değer teorisini Kabul etmeyen kavram göreceliliktir. Neden olarak da; ahlaki değerlerin insan zihninin ürünü olduğu, dolayısıyla farklı zaman, mekân ve toplumlarda değişmeyen ve kişilere sorumluluk yükleyen ahlaki değerlerden söz edilemeyeceği belirtilmektedir. Böylece bütün insanları bağlayıcı temel prensipleri olan kural koyucu (normatif) ahlak sistemleri kurmak da mümkün değildir.


44. Soru

Görecelilik neyi reddetmektedir?

Cevap

Görecelilik genel geçer ve mutlak olanı reddeder.


45. Soru

Aristo için erdem nedir?

Cevap

Aristo için erdem ‘insanın işlevlerini en iyi şekilde yerine getirme hali’dir.


46. Soru

Tanımlayıcı ahlak nedir?

Cevap

Tanımlayıcı ahlak, ahlaki davranış ve inançların olaylara ve olgulara dayanarak tanımlanması ve açıklanmasıdır.


47. Soru

Faydacılığın temel konularını ele alan ve bu teoriyi geliştiren filozoflar kimlerdir?

Cevap

Faydacılığın temel konularını ele alan ve bu teoriyi geliştiren filozoflar belirttiğimiz gibi Jeremy Bentham ve John Stuart Mill’dir.


48. Soru

Sidgwick adaleti nasıl formüle eder?

Cevap

Sigdwig’e göre; adalet, benzer durumlar benzer davranmak iken; adaletsizlik, benzer durumlarda farklı davranmaktır.


49. Soru

Haklar kaç gruba ayrılır?

Cevap

Üç gruba ayrılır: • Ahlaki haklar • Yasal haklar • Özel haklar


50. Soru

Telafi adaleti nasıl davranmayı ifade etmektedir?

Cevap

‘Telafi edici adalet’ zarar görenin zararlarının telafi edilmesi ya da haksızlığa uğraması durumunda ortaya çıkan haksızlığı giderecek şekilde davranmaktır.


51. Soru

Görecelilik kavramının diğer adı nedir?

Cevap

Görecelilik ‘ahlaki plüralizm’ olarak da adlandırılmaktadır.


52. Soru

Ahlak felsefesi nedir?

Cevap

Ahlak felsefesi, ahlak denilen fenomen üzerinde düşünme, ahlak üzerine felsefe yapmadır. Bu tanım gereği ahlak filozofların üzerinde düşünmesiyle var olmuş
şeklinde algılanmaktadır.


53. Soru

Teolojik ahlak türleri nelerdir?

Cevap

  • Egoizim 
  • Faydacılık

54. Soru

Başkalarına devredilmeyen doğal haklar olarak görülen ve kişilerin sahip çıkması ve saygı göstermesi gereken temel haklar nelerdir?

Cevap

1. Yaşama ve Güvenlik 2. Doğruluk 3. Gizlilik 4. Vicdan Özgürlüğü 5. Özel Mülkiyet


55. Soru

Rawls’a göre adalet teorisi neye göre değerlendirme yapmaktadır?

Cevap

Rawls tarafından ortaya atılan adalet teorisi, ahlaki davranışlarla ilgili kararlarda haklara bağlı olarak dürüstlük, eşitlik ve tarafsızlık ilkelerini esas almakta ve kişilerin karar ve davranışlarında fayda ve maliyetleri ne ölçüde eşit dağıttığına göre değerlendirme yapmaktadır.


56. Soru

Sonuçsalcı yaklaşım hangi konular üzerine yoğunlaşmaktadır?

Cevap

Teleolojik teori bireylerin yapmış olduğu eylemlerin sonuçları üzerine odaklanır ve eylemin doğruluk ve yanlışlığını, iyilik ve kötülüğünü sonuçlarına bakarak değerlendirir. Bu teoriye göre ahlaki davranışlar hedef yönelimlidir. Dolayısıyla teleolojik görüş açısından insan davranışı tek başına ne doğru ne de yanlıştır. Önemli olan husus, belirli bir durumda bir davranışın sonucu olarak meydana gelen şeydir.


57. Soru

Erdem ahlakının cevap aradığı soru nedir?

Cevap

Erdem ahlakı, her deontolojik ve teleolojik teorilere sorulan ‘Nasıl yaşamalıyız?’ sorusuna cevap aramaktadır.


58. Soru

Kant açısından bir davranışın ahlaki olması için o davranışın sahip olması gereken prensipleri nelerdir?

Cevap

  • Evrenselleştirilebilirlik ve tersine çevrilir olması
  • Başka varlıklara saygı duyulması
  • Kendi yeteneklerini başkalarının yararına geliştirmek

59. Soru

Kant’ın ahlak anlayışının temeli neye dayanmaktadır?

Cevap

Kant’ın ahlak anlayışının temeli, her yerde ve her zaman ‘neyi yapmak gerektiğine’ değil, ‘neyi istemek gerektiği’ne dayanır. Ona göre, bilinçsiz bir ‘yapma’nın karşısında, ‘isteme’ bir bilinç ve sistem işidir. Bu prensip ‘imperativ’ yani zorunlu bir karaktere sahiptir; çünkü insan her zaman zorunlu olarak ‘iyiyi’ istemez. Bundan dolayı Kant, ‘kategorik buyruk’tan söz etmektedir. Ahlakiliğin belirlenmesinin ve temellendirilmesinin tek yolu ‘kategorik buyruk’tan kaynaklanan iyiyi istemedir.


60. Soru

Normatif ahlak türleri nelerdir?

Cevap

Normatif ahlak üçe ayrılmaktadır:
1. Sonuçsalcı ahlak (teleolojik ahlak)
2. Ödev ahlakı (deontolojik ahlak)
3. Erdem ahlakı


61. Soru

Göreceli ahlak teorisi genel itibari ile neyi savunmaktadır?

Cevap

Doğru davranışın tüm insan toplulukları için aynı olduğunu yani tek ve mutlak bir doğru olduğunu savunan mutlak ahlak anlayışının karşısında olan göreceli ahlak teorisine göre, doğru farklı kültürlere, toplumlara, zamanlara ve hatta kişilere göre değişebilir. Başka bir deyişle, ‘doğru’, ‘yanlış’; ‘iyi’ ve ‘kötü’ gibi ahlaki değerlendirmeler birey, grup ve toplumsal kültüre göre değişir. Dolayısıyla davranışa ahlaki standartlar koymak doğru değildir.


62. Soru

Ahlakın düşünme türleri nelerdir?

Cevap

  1. Tanımlayıcı inceleme
  2. Normatif düşünme
  3. Meta-etik düşünme

63. Soru

Ahlak nedir?

Cevap

Ahlak, bireysel ve toplumsal olarak doğrular› ve yanlışlar belirleyen sosyal süreçlerdeki kurallar, değerler ve inançlarla ilgilidir.


64. Soru

Etik nedir?

Cevap

Etik, doğru ve yanlışları belirlemeye yarayan kural ve ilkelerin sebeplerini açıklamaya ilişkin uygulamalar ve ahlak çalışmalarıyla ilgilidir.


65. Soru

Meta-etik’in genelde sorduğu sorular nelerdir?

Cevap

Meta-etik genelde şu soruları sormaktadır: 1. ’Doğru’, ‘yanlış’, ‘iyi’, ‘kötü’ gibi etik kavramların tanımı ve anlamı nedir? Bu ya da benzeri kavramların yer aldığı yargıların önemi, anlamı ve işlevi nedir? Bu kavramların ya da yargıların kullanım kuralları nelerdir? 2. Bu kavramların ahlaki ya da ahlaki olmayan kullanımları birbirinden nasıl ayırt edilebilir? ‘Ahlaki’nin ‘ahlaki olmayan’ dan farkı nedir? 3. ‘Eylem’, ‘vicdan’, ‘özgür irade’, ‘niyet’, ‘söz verme’, ‘özür dileme’, ‘gerekçe’ gibi kavramların anlamı nedir? 4. Etik yargılar ve değer yargıları gösterilebilir mi, açıklanabilir mi ya da bunların geçerlilikleri kanıtlanabilir mi? Evet ise, hangi anlamda, hangi şekilde? Ahlaki argümantasyonun mantığı nedir?


66. Soru

Meta-etik düşünme nedir?

Cevap

Meta-etik (kavramsal) düşünme: Bu düşünce tarihsel inceleme ve normatif yargılamaları benimsemez. Kavramsal bilgi kuramsal bir yaklaşımla şu soruları sorar: Ahlaki olarak iyi ve doğru ifadelerin anlamı ve işlevi nedir? Ahlaki yargı-
lar ya da değerler nasıl oluşturulur ya da doğrulanır? Ahlaki olan veya olmayan
arasındaki fark nedir?


67. Soru

Egoizm nedir?

Cevap

Egoizm, herhangi bir bireyin, başkalarına karşı ne yükümlülüğe mecbur, ne de bir fedakârlığa katlanmak zorunda olmadığını öne sürerek davranışların ancak bireyin kendisi için en yüksek iyiye izin vermesi durumunda gösterilmesi gerektiği düşüncesini kabul etmiştir.


68. Soru

Tanımlayıcı ahlak hangi soruları yöneltmektedir?

Cevap

Tanımlayıcı ahlak temel olarak şu soruları yöneltir: 1. Bireyler ahlaki normlar olarak neleri ileri sürerler? Bireyler ahlaki problemler olduğunda gerçekte nasıl davranırlar? 2. Bireyler algıladıkları ahlaki ikilemleri nasıl çözümlerler? 3. Bireyleri ahlaklı ya da ahlak dışı davranmaya sevk eden en etkili nedenler nelerdir? 4. Bireylere veya gruplara ahlaki seçimleri yaparken hangi inançlar sistemi eşlik etmektedir?


69. Soru

Deontolojik teoriler nelerdir?

Cevap

  • Kant ahlakı
  • Haklar teorisi
  • Adalet teorisi

70. Soru

Tüm ahlak teorilerinin ortak problem nedir?

Cevap

Ortak problemleri hepsinin kendine göre bir ahlaklılık tanımı yapmalarına rağmen ahlaki sorunları çözmede yetersiz kalmalarıdır.


71. Soru

Ahlak, hangi iki görüş teorisiyle şekillendirilir?

Cevap

Batılı tarzda genel olarak normatif ve normatif olmayan ahlak teorileri olarak iki görüş tarafından yönlendirilip belirlendiği söylenebilir. Bunlardan birinci grup normatif ahlak teorileri ikinci grup ise normatif olmayan ahlak teorileridir


72. Soru

Başkalarına devredilemeyen ve doğal haklar olarak görülen temel haklar nelerdir?

Cevap

  • Yaşama ve güvenlik
  • Doğruluk
  • Gizlilik
  • Vicdan özgürlüğü
  • Özel mülkiyet

73. Soru

Normatif olmayan ahlak teorileri nelerdir?

Cevap

  • Tanımlayıcı ahlak ( Objektivizm – Görecilik)
  • Meta ahlak ( İdrakcilik – Sezgicilik)

74. Soru

“Tanrı yoksa herşeye izin verilebilir. Tanrı varsa, ahlak diye bir şey olduğunu söylemek mantıklıdır.” sözüne sahip ve bu sözü göreceliliğin genel geçer ve mutlak olanı reddini doğrulayan yazar kimdir?

Cevap

Bu sözün sahibi Dostoyevski’dir.


75. Soru

Haklar teorisi genel olarak neleri içermektedir?

Cevap

Haklar teorisi genel olarak bütün kişi ve gruplara yönelik belli temel hak ve özgürlüklerin korunmasıyla tutarlı karar ve davranışları içermektedir.


76. Soru

Adalet teorisine göre adalet türleri nelerdir?

Cevap

  • Dağıtım adaleti
  • Kısas adaleti
  • Telafi adaleti

77. Soru

Faydacılık teorisinin maruz kaldığı eleştiriler nelerdir?

Cevap

Bu eleştirilerden birincisi, faydacılığın gerçekten işleyen bir teori olup olmadığının
sorgulanması gerekliliğine ilişkindir. Bu bakış açısına göre, bazı önemli durumlarda davranışın sonuçlarını tahmin edemeyebiliriz yani davranışın fayda ve değeri hesaplanamayabilir. Diğer bir eleştiri ise faydacılığın adil olmadığıyla ilgilidir. Çünkü faydacılık toplam fayda ile ilgilenmekte ancak bu faydanın nasıl dağıtılacağıyla hiçbir şekilde ilgilenmemektedir


78. Soru

Haklar kaç grupta incelenebilir?

Cevap

  • Yasal haklar
  • Ahlaki haklar
  • Özel haklar
  • Genel haklar

79. Soru

Erdem ahlakının avantajı nedir?

Cevap

Erdem ahlakının avantajı, sonuçsalcı ve deontolojik teorilerin her durumda kullandıkları doğrunun ne olduğuna (Doğru nedir?) yönelik karar verme çabalarındaki karmaşık süreçlere girmemesidir. Diğer taraftan her iki teoride de ahlaki bir ikilemle karşılaştığında çoğunlukla mutlak ve birbirinin zıddı olan örnekler ortaya koyulmasına karşın, erdem ahlakı böyle bir ahlaki ikilem durumunda pratik zekânın önemini vurgular. Böylece profesyonel karar verme yeteneğini olumsuz etkileyecek baskılara karşı durmak için genel karakter yeterliliği sağlamış olur.


1. Soru

Faydacı teori neleri değerlendirmektedir?

Cevap

Faydacı teori, eylemlerin ahlaken doğru olup olmadığını, ortaya çıkan sonuçlara göre değerlendirmektedir. Bu teoriye göre, herhangi bir eylemin doğasında var olan bir iyilikten veya doğruluktan söz edebilmemiz mümkün değildir. Faydacı ahlak anlayışı, iyiliği ve mutluluğu kişinin elde ettiği ‘faydaya’ göre açıklar.

2. Soru

Ahlak felsefesi nedir?

Cevap

Ahlak felsefesi ahlak denilen fenomen üzerinde düşünme, ahlak üzerine felsefe yapmadır. Bu tanım gereği ahlak filozofların üzerinde düşünmesiyle var olmuş şeklinde algılanmaktadır. Oysa, ahlakı filozoflar bulmuş değildir. Filozoflar üzerinde düşünmeden de ahlak vardı.

3. Soru

Kant’ın savunduğu ahlak kavramı nedir?

Cevap

Kant oldukça orijinal felsefi bir yapı geliştirmiştir. O, felsefi ahlakın amacının, ahlaki geçerliliği olan nihai temelleri oluşturmak olduğunu belirtmiştir. Bu nihai temeller, sezgi, vicdan ve faydaya değil, akla dayanmaktadır. Bu bağlamda ahlak, ‘her bir bireyin kişisel çıkar ve amaçlarından tamamen uzak, herkese yol gösteren ve görevler yükleyen kural ve prensipler manzumesini sağlayan bir sistem’dir.

4. Soru

Hazcılığın (hedonizm) temelinde ne vardır?

Cevap

Hedonizmin temelinde, ‘hayatın en önemli değeri haz ve zevk almaktır ve ideal yaşama ancak bu şekilde ulaşılır’ fikri vardır.

5. Soru

Freser neden faydacı teorinin diğer teorilere göre daha fazla kabul gören bir teori olduğunu savunmaktadır?

Cevap

Bunun nedeni faydacı teorinin önseziler ve uzun yükümlülük listesine yöneltmek yerine, deneyime bağlı kararlar verilebilmesi ve toplumsal olarak gözlemlenebilen olayların sonuçlarına işaret etmesi olarak ifade edilmektedir. Başka bir deyişle, faydacı teorinin sayal bir faydaya dayanması ve faydanın ölçülebilir ve kıyaslanabilir olarak kabul edilmesi davranışların değerlendirilebilmesi açısından onu kullanışlı kılmıştır.

6. Soru

Ödev ahlakının savunduğu konular nelerdir?

Cevap

Bu teoriye göre, sonuçlarına bakılmaksızın bazı ahlaki ilkeler bağlayıcıdır. Bu nedenle bir eylemin sonuçları iyi olsa bile bazı eylemler yanlış olarak değerlendirilebilir.

7. Soru

Kısas adaletinin öngördüğü konu nedir?

Cevap

Kısas adaleti, verilecek cezanın adil olmasını öngörür. Cezanın adaletli olmasının bazı şartları vardır. Şartların başında hatayı yapan kişinin, yaptığının sorumluluğunu taşıyabilmesi ve hesap verebilir olması (ne yaptığı ve yaptığının sonucunu) görebilmesi gerekmektedir.

8. Soru

Deontolojik teoriler kaça ayrılmaktadır?

Cevap

Üçe ayrılır: 1. Kant ahlakı 2. Haklar teorisi 3. Adalet teorisi

9. Soru

Adalet teorisinin temelini ne oluşturmaktadır?

Cevap

Adalet teorisinin temelini eski Yunan filozofu Aristo’nun öğretileri oluşturmaktadır.

10. Soru

Erdem nedir?

Cevap

Erdem; bir değerin gerçekleştirilmesinde öznenin belirli bir tarzda eylemde bulunabilme kapasitesi, yetisi ve yeterliliği anlamına gelir.

11. Soru

“İnsan herşeyin ölçütüdür” şeklindeki ünlü önermeyi yapan Yunanlı filozof kimdir?

Cevap

‘İnsan herşeyin ölçütüdür’ şeklindeki ünlü önermeyi ortaya atan Yunanlı filozof Protagoras’tır.

12. Soru

Rawls’a göre adaletin birincil sorunu nedir?

Cevap

Rawls’a göre Adaletin birincil sorunu, kurumların temel hak ve ödevleri dağıtma ve sosyal işbirliğindeki kazançların bölünmesindeki yöntemi belirlemektir.

13. Soru

Normatif ahlakın kabul ettiği ve özellikle vurgu yaptığı konular nelerdir?

Cevap

Normatif ahlak, ahlakı, felsefenin normlar koyan bir alanı olarak kabul etmektedir. Normatif ahlak, insanların değerlendirmelerinin ve eylemlerinin çoğu zaman normlar tarafından belirlendiğine vurgu yapar. Dolayısıyla normatif ahlak, nasıl ahlaklı yaşanması gerektiğini anlatır. Normatif ahlakta filozof böylece bir takım ahlaki ilkeler koyup, bir hayat modeli oluşturur.

14. Soru

Hazcılığa göre mutluluğun formülü nedir?

Cevap

Mutluluğun formülünü: ‘Mutluluk=haz alma’ olarak tanımlayan bu görüşte, hazlar içsel olarak iyidir ya da kendisinde iyi olan her şey kendi başına haz taşır, diye düşünülür. Bir hazcı için acı bile iyi bir yol olabilir ya da ahlaki açıdan iyi ve doğru olarak kabul edilebilir.

15. Soru

Ahlak egoizminin ilk örneğini ortaya koyan kişi kimdir?

Cevap

İlk örneğini Thomas Hobbes (1588-1679)’un görüşlerinin oluşturduğu ahlaki egozim, kişisel çıkarın ahlak yoluyla meşrulaştırılmasıdır. Hobbes’un, ‘insan insanın kurdudur’ şeklindeki meşhur tanımlaması, insan doğasını bencillikle ve saldırganlıkla karakterize etmiştir.

16. Soru

Deontolojik teoriler neye dayanmaktadır?

Cevap

Deontolojik teoriler, göreve ya da ödeve dayanan teorilerdir.

17. Soru

Teleoloji ne anlama gelmektedir?

Cevap

Teleoloji olgusu temelde bir gayeye yönlendirmeyi ifade etmektedir. Teleolojik ahlak, kabaca gaye (amaç) teorisidir. Teleoloji kavramı Yunanca ‘tamamlama’ ve ‘bilgi’ sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur. Teleoloji, ‘hayal edilen amaçlara ulaşmayı’ veya ‘arzu edilen sonuçları elde etmeyi’; doğru davranış, ahlaki yükümlülük ya da ödev gibi kavramlara tercih etmektedir.

18. Soru

Erdem ahlakına göre bir bireyi iyi olarak nasıl tanımlayabiliriz?

Cevap

Erdem ahlakına göre; eğer kişi ahlaksızlık özelliklerinden arınmış ve erdemli birey ise iyidir.

19. Soru

Ahlakın dönüşümü nasıldır?

Cevap

Ahlak, etikten önce gelir ve etik gerekçelendirmeler sonrasında ise ahlak teorisine dönüşür.

20. Soru

Erdem ahlakının avantajı nedir?

Cevap

Erdem ahlakının avantajı, sonuçsalcı ve deontolojik teorilerin her durumda kullandıkları doğrunun ne olduğuna (Doğru nedir?) yönelik karar verme çabalarındaki karmaşık süreçlere girmemesidir.

21. Soru

Normatif olmayan ahlak teorileri neyi savunmaktadır?

Cevap

Normatif olmayan ahlak teorilerine göre; normatif teorilerin tümü; ‘tüm insanların en yüksek derecede hazza ulaşmaları gerekir’. ‘Kendin için isteyebileceğin yasa, başkalarının da isteyebileceği bir yasa olmalıdır’ ve ‘Herkes kendi çıkar ve faydasını gözetmelidir’ vb. gibi yönlendirmelerde ‘olan’a değil, ‘olması gereken’ üzerine odaklanması dolayısıyla bir norm niteliği taşıdığını belirtmekte ve bu durumu eleştirmektedir. Bu nedenle normatif olmayan teoriler kimi zaman eleştirel teoriler olarak tanımlanmıştır. Bu teoriler olguları ve durumları tanımlamaya, onları birbiriyle karşılaştırmaya, çözümlemeye, ortak ve farklı yanlarını göstermeye çalışmıştır.

22. Soru

Faydacı kuramlara göre bir eylemin ahlaki değeri ne ile ölçülmelidir?

Cevap

Faydacı kuramlara göre ‘bir eylemin ahlaki değeri o eylemin faydası ile ölçülmelidir’

23. Soru

Teoriler aracılığıyla ahlakın kaç tür düşünme şekli vardır?

Cevap

Üç tür düşünme şekli mevcuttur: • Tanımlayıcı inceleme: Ahlakın tarihsel ya da bilimsel incelemeleridir. Burada amaç, ahlak olgusunu açıklamak ya da/ahlaki/etik sorularla beraber bir insan doğası teorisi oluşturmaktır. • Normatif düşünme: Bu düşünme şekli neyin doğru, iyi, yükümlülük olduğunu sorar. Dolayısıyla ‘daima doğruyu söyle’, ‘birine zarar vermek her zaman yanlıştır’, şeklindeki normatif yargılar ileri sürme ve bu yargılar için nedenler göstermeye çalışır. • Meta-etik (kavramsal) düşünme: Bu düşünce tarihsel inceleme ve normatif yargılamaları benimsemez. Kavramsal bilgi kuramsal bir yaklaşımla şu soruları sorar: Ahlaki olarak iyi ve doğru ifadelerin anlamı ve işlevi nedir? Ahlaki yargılar ya da değerler nasıl oluşturulur ya da doğrulanır? Ahlaki olan veya olmayan arasındaki fark nedir?

24. Soru

Normatif ahlak teorileri kaça ayrılır?

Cevap

Üçe ayrılır: 1. Sonuçsalcı (Teleolojik) Teori 2. Ödev ahlakı (Deontolojik ahlak) 3. Erdem ahlakı

25. Soru

Görecelilik teorisine yapılan itirazda dikkate alınması gereken nokta nedir?

Cevap

Görecelilik teorisine itirazın ahlakın sadece kültürel değerleri değil insani değerleri dikkate alması gerektiği noktasında yapılması gerekir.

26. Soru

Kant’ın bir davranışın ahlaki olabilmesi için sahip olması gereken prensiplerden “başka varlıklara saygı duyulması” prensibi neyi ifade etmektedir?

Cevap

Kişi, amacına ulaşmak için başkalarını araç olarak kullanmamalıdır. İnsanlara itibar etmeli ve onların sahip oldukları haklar toplumun refahı veya mutluluğu için feda edilmemelidir. Kişi davranışıyla başkalarını kendi amacı için kullanmıyorsa ve onların seçimlerine saygı duyup, bu kapasitelerini geliştirmelerine yardımcı oluyorsa ahlaklıdır. Aldatma, dolandırma, zorlama ve baskı kişinin seçme özgürlüğüne gösterilen bir saygısızlıktır, dolayısıyla ahlaki değildir.

27. Soru

Egoizmin kabul ettiği konu nedir?

Cevap

Egoizm, herhangi bir bireyin, başkalarına karşı ne yükümlülüğe mecbur, ne de bir fedakârlığa katlanmak zorunda olmadığını öne sürerek davranışların ancak bireyin kendisi için en yüksek iyiye izin vermesi durumunda gösterilmesi gerektiği düşüncesini kabul etmiştir.

28. Soru

Ahlak ile etik arasındaki fark nedir?

Cevap

Tüm birey ve toplumlar belirli faaliyetlerde doğru ve yanlışla ilgili temel ahlak duygusuna sahiptir. Etik, ahlaki belirsizlik durumlarında normatif kuralları genelleştirme ve ahlakı sistemli ve akla uygun bir hâle getirme ile ilgili bir girişimi gösterir.

29. Soru

Erdem ahlakı denilince ilk akla gelen filozof kimdir?

Cevap

Erdem ahlakı denildiğinde ilk akla gelen filozof Aristo’dur.

30. Soru

Faydacılık teorisine doğru karar nedir?

Cevap

Faydacılık teorisine göre doğru karar, daha fazla insana daha fazla kazanç ve en az zarar verecek karardır.

31. Soru

Ahlakın ilgili olduğu alanlar hangileridir?

Cevap

Ahlak, bireysel ve toplumsal olarak doğruları ve yanlışları belirleyen sosyal süreçlerdeki kurallar, değerler ve inançlarla ilgilidir.

32. Soru

Haklar Teorisi hangi anlayışa dayanmaktadır?

Cevap

Haklar teorisi, 13. yüzyılda yaşamış Katolik düşünür Aquino’lu Thomas’ın öncüsü olduğu temelde akılcı olan Doğal Yasa Kuramı olarak bilinen anlayışa dayanır.

33. Soru

Normatif düşünme nedir?

Cevap

Normatif düşünme: Bu düşünme şekli neyin doğru, iyi, yükümlülük oldu-
ğunu sorar. Dolayısıyla ‘daima doğruyu söyle’, ‘birine zarar vermek her zaman
yanlıştır’, şeklindeki normatif yargılar ileri sürme ve bu yargılar için nedenler göstermeye çalışır.

34. Soru

Kant’a “Ahlakın Newton’u” denilmesinin sebebi nedir?

Cevap

Bu iddia sahiplerine göre fiziksel dünyanın yasalarının bulunabileceğini gösteren Newton’du; tinsel dünyanın kesin ahlak yasalarının akıl tarafından bilinebileceğine ilk işaret eden de Kant’tır.

35. Soru

Egoizm kavramı kendi içinde kaça ayrılmaktadır?

Cevap

Egoizm teorilerinden ahlaki egoizm ve hazcılık olarak iki şekilde söz edilmektedir.

36. Soru

Hazcılığı tartışan filozoflar kimlerdir?

Cevap

Plato, Aristotle, Mill, Moore, Sidgwick, Ross, Broad ve Epikuros da hazcılığı tartışan filozoflardandır.

37. Soru

Sonuçsalcı ahlak teorileri kaça ayrılır?

Cevap

Sonuçsalcı ahlak teorilerini egoizm ve faydacılık olarak ikiye ayırabiliriz.

38. Soru

Hedonizmin temelinde ne vardır?

Cevap

Hedonizmin temelinde, ‘hayatın en önemli değeri haz ve zevk almaktır ve ideal yaşama ancak bu şekilde ulaşılır’ fikri vardır

39. Soru

Tanımlayıcı inceleme nedir?

Cevap

Tanımlayıcı inceleme: Ahlakın tarihsel ya da bilimsel incelemeleridir. Burada amaç, ahlak olgusunu açıklamak ya da/ahlaki/etik sorularla beraber bir insan
doğası teorisi oluşturmaktır.

40. Soru

Kant açısından bir davranışın ahlaki olması için o davranışın sahip olması gereken prensipler nelerdir?

Cevap

Prensipler şunlardır: • Evrenselleştirilebilirlik ve tersine çevrilir olması • Başka varlıklara saygı duyulması • Kendi yeteneklerini başkalarının yararına geliştirmek

41. Soru

Hak nedir?

Cevap

Hak, kişinin bir şey ile ilgili olarak sahip olduğu ruhsattır. Bu ifadeye göre bir kişi belli bir davranışı gösterme veya eylemde bulunma veya başkalarından belli bir şekilde davranış görme ruhsatına sahipse, o kişi o şekilde davranma ve başkalarından o davranışı bekleme ve görme hakkına sahiptir.

42. Soru

Normatif ahlak ile meta- etik arasındaki fark nedir?

Cevap

Normatif ahlak; ahlaki olarak neyin doğru neyin yanlış, yükümlülüklerimizin neler olduğunu, neyin ya da kimin ahlak olarak iyi, kötü ya da sorumlu olduğuna karar vermemizi sağlayacak yükümlülük ilkeleri ve genel değer yargılarını ortaya koyar. Meta-etik ise dolaylı sonuçlar dışında eyleme ilişkin hiçbir ahlaki ilke ya da hedef önermez; esas olarak sadece felsefi analizden oluşur.

43. Soru

Objektif değer teorisini kabul etmeyen kavram hangisidir?

Cevap

Objektif değer teorisini Kabul etmeyen kavram göreceliliktir. Neden olarak da; ahlaki değerlerin insan zihninin ürünü olduğu, dolayısıyla farklı zaman, mekân ve toplumlarda değişmeyen ve kişilere sorumluluk yükleyen ahlaki değerlerden söz edilemeyeceği belirtilmektedir. Böylece bütün insanları bağlayıcı temel prensipleri olan kural koyucu (normatif) ahlak sistemleri kurmak da mümkün değildir.

44. Soru

Görecelilik neyi reddetmektedir?

Cevap

Görecelilik genel geçer ve mutlak olanı reddeder.

45. Soru

Aristo için erdem nedir?

Cevap

Aristo için erdem ‘insanın işlevlerini en iyi şekilde yerine getirme hali’dir.

46. Soru

Tanımlayıcı ahlak nedir?

Cevap

Tanımlayıcı ahlak, ahlaki davranış ve inançların olaylara ve olgulara dayanarak tanımlanması ve açıklanmasıdır.

47. Soru

Faydacılığın temel konularını ele alan ve bu teoriyi geliştiren filozoflar kimlerdir?

Cevap

Faydacılığın temel konularını ele alan ve bu teoriyi geliştiren filozoflar belirttiğimiz gibi Jeremy Bentham ve John Stuart Mill’dir.

48. Soru

Sidgwick adaleti nasıl formüle eder?

Cevap

Sigdwig’e göre; adalet, benzer durumlar benzer davranmak iken; adaletsizlik, benzer durumlarda farklı davranmaktır.

49. Soru

Haklar kaç gruba ayrılır?

Cevap

Üç gruba ayrılır: • Ahlaki haklar • Yasal haklar • Özel haklar

50. Soru

Telafi adaleti nasıl davranmayı ifade etmektedir?

Cevap

‘Telafi edici adalet’ zarar görenin zararlarının telafi edilmesi ya da haksızlığa uğraması durumunda ortaya çıkan haksızlığı giderecek şekilde davranmaktır.

51. Soru

Görecelilik kavramının diğer adı nedir?

Cevap

Görecelilik ‘ahlaki plüralizm’ olarak da adlandırılmaktadır.

52. Soru

Ahlak felsefesi nedir?

Cevap

Ahlak felsefesi, ahlak denilen fenomen üzerinde düşünme, ahlak üzerine felsefe yapmadır. Bu tanım gereği ahlak filozofların üzerinde düşünmesiyle var olmuş
şeklinde algılanmaktadır.

53. Soru

Teolojik ahlak türleri nelerdir?

Cevap

  • Egoizim 
  • Faydacılık
54. Soru

Başkalarına devredilmeyen doğal haklar olarak görülen ve kişilerin sahip çıkması ve saygı göstermesi gereken temel haklar nelerdir?

Cevap

1. Yaşama ve Güvenlik 2. Doğruluk 3. Gizlilik 4. Vicdan Özgürlüğü 5. Özel Mülkiyet

55. Soru

Rawls’a göre adalet teorisi neye göre değerlendirme yapmaktadır?

Cevap

Rawls tarafından ortaya atılan adalet teorisi, ahlaki davranışlarla ilgili kararlarda haklara bağlı olarak dürüstlük, eşitlik ve tarafsızlık ilkelerini esas almakta ve kişilerin karar ve davranışlarında fayda ve maliyetleri ne ölçüde eşit dağıttığına göre değerlendirme yapmaktadır.

56. Soru

Sonuçsalcı yaklaşım hangi konular üzerine yoğunlaşmaktadır?

Cevap

Teleolojik teori bireylerin yapmış olduğu eylemlerin sonuçları üzerine odaklanır ve eylemin doğruluk ve yanlışlığını, iyilik ve kötülüğünü sonuçlarına bakarak değerlendirir. Bu teoriye göre ahlaki davranışlar hedef yönelimlidir. Dolayısıyla teleolojik görüş açısından insan davranışı tek başına ne doğru ne de yanlıştır. Önemli olan husus, belirli bir durumda bir davranışın sonucu olarak meydana gelen şeydir.

57. Soru

Erdem ahlakının cevap aradığı soru nedir?

Cevap

Erdem ahlakı, her deontolojik ve teleolojik teorilere sorulan ‘Nasıl yaşamalıyız?’ sorusuna cevap aramaktadır.

58. Soru

Kant açısından bir davranışın ahlaki olması için o davranışın sahip olması gereken prensipleri nelerdir?

Cevap

  • Evrenselleştirilebilirlik ve tersine çevrilir olması
  • Başka varlıklara saygı duyulması
  • Kendi yeteneklerini başkalarının yararına geliştirmek
59. Soru

Kant’ın ahlak anlayışının temeli neye dayanmaktadır?

Cevap

Kant’ın ahlak anlayışının temeli, her yerde ve her zaman ‘neyi yapmak gerektiğine’ değil, ‘neyi istemek gerektiği’ne dayanır. Ona göre, bilinçsiz bir ‘yapma’nın karşısında, ‘isteme’ bir bilinç ve sistem işidir. Bu prensip ‘imperativ’ yani zorunlu bir karaktere sahiptir; çünkü insan her zaman zorunlu olarak ‘iyiyi’ istemez. Bundan dolayı Kant, ‘kategorik buyruk’tan söz etmektedir. Ahlakiliğin belirlenmesinin ve temellendirilmesinin tek yolu ‘kategorik buyruk’tan kaynaklanan iyiyi istemedir.

60. Soru

Normatif ahlak türleri nelerdir?

Cevap

Normatif ahlak üçe ayrılmaktadır:
1. Sonuçsalcı ahlak (teleolojik ahlak)
2. Ödev ahlakı (deontolojik ahlak)
3. Erdem ahlakı

61. Soru

Göreceli ahlak teorisi genel itibari ile neyi savunmaktadır?

Cevap

Doğru davranışın tüm insan toplulukları için aynı olduğunu yani tek ve mutlak bir doğru olduğunu savunan mutlak ahlak anlayışının karşısında olan göreceli ahlak teorisine göre, doğru farklı kültürlere, toplumlara, zamanlara ve hatta kişilere göre değişebilir. Başka bir deyişle, ‘doğru’, ‘yanlış’; ‘iyi’ ve ‘kötü’ gibi ahlaki değerlendirmeler birey, grup ve toplumsal kültüre göre değişir. Dolayısıyla davranışa ahlaki standartlar koymak doğru değildir.

62. Soru

Ahlakın düşünme türleri nelerdir?

Cevap

  1. Tanımlayıcı inceleme
  2. Normatif düşünme
  3. Meta-etik düşünme
63. Soru

Ahlak nedir?

Cevap

Ahlak, bireysel ve toplumsal olarak doğrular› ve yanlışlar belirleyen sosyal süreçlerdeki kurallar, değerler ve inançlarla ilgilidir.

64. Soru

Etik nedir?

Cevap

Etik, doğru ve yanlışları belirlemeye yarayan kural ve ilkelerin sebeplerini açıklamaya ilişkin uygulamalar ve ahlak çalışmalarıyla ilgilidir.

65. Soru

Meta-etik’in genelde sorduğu sorular nelerdir?

Cevap

Meta-etik genelde şu soruları sormaktadır: 1. ’Doğru’, ‘yanlış’, ‘iyi’, ‘kötü’ gibi etik kavramların tanımı ve anlamı nedir? Bu ya da benzeri kavramların yer aldığı yargıların önemi, anlamı ve işlevi nedir? Bu kavramların ya da yargıların kullanım kuralları nelerdir? 2. Bu kavramların ahlaki ya da ahlaki olmayan kullanımları birbirinden nasıl ayırt edilebilir? ‘Ahlaki’nin ‘ahlaki olmayan’ dan farkı nedir? 3. ‘Eylem’, ‘vicdan’, ‘özgür irade’, ‘niyet’, ‘söz verme’, ‘özür dileme’, ‘gerekçe’ gibi kavramların anlamı nedir? 4. Etik yargılar ve değer yargıları gösterilebilir mi, açıklanabilir mi ya da bunların geçerlilikleri kanıtlanabilir mi? Evet ise, hangi anlamda, hangi şekilde? Ahlaki argümantasyonun mantığı nedir?

66. Soru

Meta-etik düşünme nedir?

Cevap

Meta-etik (kavramsal) düşünme: Bu düşünce tarihsel inceleme ve normatif yargılamaları benimsemez. Kavramsal bilgi kuramsal bir yaklaşımla şu soruları sorar: Ahlaki olarak iyi ve doğru ifadelerin anlamı ve işlevi nedir? Ahlaki yargı-
lar ya da değerler nasıl oluşturulur ya da doğrulanır? Ahlaki olan veya olmayan
arasındaki fark nedir?

67. Soru

Egoizm nedir?

Cevap

Egoizm, herhangi bir bireyin, başkalarına karşı ne yükümlülüğe mecbur, ne de bir fedakârlığa katlanmak zorunda olmadığını öne sürerek davranışların ancak bireyin kendisi için en yüksek iyiye izin vermesi durumunda gösterilmesi gerektiği düşüncesini kabul etmiştir.

68. Soru

Tanımlayıcı ahlak hangi soruları yöneltmektedir?

Cevap

Tanımlayıcı ahlak temel olarak şu soruları yöneltir: 1. Bireyler ahlaki normlar olarak neleri ileri sürerler? Bireyler ahlaki problemler olduğunda gerçekte nasıl davranırlar? 2. Bireyler algıladıkları ahlaki ikilemleri nasıl çözümlerler? 3. Bireyleri ahlaklı ya da ahlak dışı davranmaya sevk eden en etkili nedenler nelerdir? 4. Bireylere veya gruplara ahlaki seçimleri yaparken hangi inançlar sistemi eşlik etmektedir?

69. Soru

Deontolojik teoriler nelerdir?

Cevap

  • Kant ahlakı
  • Haklar teorisi
  • Adalet teorisi
70. Soru

Tüm ahlak teorilerinin ortak problem nedir?

Cevap

Ortak problemleri hepsinin kendine göre bir ahlaklılık tanımı yapmalarına rağmen ahlaki sorunları çözmede yetersiz kalmalarıdır.

71. Soru

Ahlak, hangi iki görüş teorisiyle şekillendirilir?

Cevap

Batılı tarzda genel olarak normatif ve normatif olmayan ahlak teorileri olarak iki görüş tarafından yönlendirilip belirlendiği söylenebilir. Bunlardan birinci grup normatif ahlak teorileri ikinci grup ise normatif olmayan ahlak teorileridir

72. Soru

Başkalarına devredilemeyen ve doğal haklar olarak görülen temel haklar nelerdir?

Cevap

  • Yaşama ve güvenlik
  • Doğruluk
  • Gizlilik
  • Vicdan özgürlüğü
  • Özel mülkiyet
73. Soru

Normatif olmayan ahlak teorileri nelerdir?

Cevap

  • Tanımlayıcı ahlak ( Objektivizm – Görecilik)
  • Meta ahlak ( İdrakcilik – Sezgicilik)
74. Soru

“Tanrı yoksa herşeye izin verilebilir. Tanrı varsa, ahlak diye bir şey olduğunu söylemek mantıklıdır.” sözüne sahip ve bu sözü göreceliliğin genel geçer ve mutlak olanı reddini doğrulayan yazar kimdir?

Cevap

Bu sözün sahibi Dostoyevski’dir.

75. Soru

Haklar teorisi genel olarak neleri içermektedir?

Cevap

Haklar teorisi genel olarak bütün kişi ve gruplara yönelik belli temel hak ve özgürlüklerin korunmasıyla tutarlı karar ve davranışları içermektedir.

76. Soru

Adalet teorisine göre adalet türleri nelerdir?

Cevap

  • Dağıtım adaleti
  • Kısas adaleti
  • Telafi adaleti
77. Soru

Faydacılık teorisinin maruz kaldığı eleştiriler nelerdir?

Cevap

Bu eleştirilerden birincisi, faydacılığın gerçekten işleyen bir teori olup olmadığının
sorgulanması gerekliliğine ilişkindir. Bu bakış açısına göre, bazı önemli durumlarda davranışın sonuçlarını tahmin edemeyebiliriz yani davranışın fayda ve değeri hesaplanamayabilir. Diğer bir eleştiri ise faydacılığın adil olmadığıyla ilgilidir. Çünkü faydacılık toplam fayda ile ilgilenmekte ancak bu faydanın nasıl dağıtılacağıyla hiçbir şekilde ilgilenmemektedir

78. Soru

Haklar kaç grupta incelenebilir?

Cevap

  • Yasal haklar
  • Ahlaki haklar
  • Özel haklar
  • Genel haklar
79. Soru

Erdem ahlakının avantajı nedir?

Cevap

Erdem ahlakının avantajı, sonuçsalcı ve deontolojik teorilerin her durumda kullandıkları doğrunun ne olduğuna (Doğru nedir?) yönelik karar verme çabalarındaki karmaşık süreçlere girmemesidir. Diğer taraftan her iki teoride de ahlaki bir ikilemle karşılaştığında çoğunlukla mutlak ve birbirinin zıddı olan örnekler ortaya koyulmasına karşın, erdem ahlakı böyle bir ahlaki ikilem durumunda pratik zekânın önemini vurgular. Böylece profesyonel karar verme yeteneğini olumsuz etkileyecek baskılara karşı durmak için genel karakter yeterliliği sağlamış olur.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.