İş Hayatında Standartlar Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

İşletmelerin sosyal sorumlulukları kaç grupta toplanmıştır?

İşletmelerin sosyal sorumluluğunu dört grupta toplamıştır (Top ve Öner, 2008, 103-104):

• Sosyal Sorumluluğun Ekonomik Boyutu
• Sosyal Sorumluluğun Hukuki Boyutu
• Sosyal Sorumluluğun Ahlaki Boyutu
• Sosyal Sorumluluğun Gönüllü (Yardımseverlik) Sorumluluklar Boyutu

İşletmelerin Sosyal Sorumluluğunun Ekonomik Boyutu nedir?

Sosyal Sorumluluğun Ekonomik Boyutu: İşletmelerin öncelikli sorumluluğunun kârlılık olduğu ilkesi üzerinde durur. Ürünlerin ve hizmetlerin üretiminde kullanılan kaynakların, sosyal sistem içinde nasıl bir dağılımı olduğu ile ilgilenir. Sosyal sorumluluk, işletmelerin finansal desteği ölçüsünde;
• Hissedar kazançlarının maksimizasyonunu sağlamalı,
• Mümkün olan en yüksek kazancı gerçekleştirme çabasında olunmalı,
• Rekabetçi pozisyon sürdürebilmeli,
• Verimli çalışma koşulları sürekli kılınmalı,
• Şirket imajını devam ettirebilmek için kazançlarda süreklilik sağlamalıdır.

İşletmelerde Sosyal Sorumluluğun Hukuki Boyutu nedir?

Sosyal Sorumluluğun Hukuki Boyutu: İşletme faaliyetlerinin tümünün, kanuni ve yasal düzenlemeler çerçevesinde yürütülmesini ifade etmektedir. Toplum, işletmelerin tüketici güvenliği ve çevre koruması gibi bazı alanlarda kendi başına yeterli duyarlılığa sahip olmayacağını düşünerek hükümetlerde sosyal sorumluluk uygulamalarını garanti altına alacak kanunların çıkarılmasını ve uygulanmaya konmasını beklemektedir. Sosyal sorumlulukların yasal bileşenleri ile ilgili;

• Devamlılık için yasal ve kanuni düzenlemelere uygun hareket edilmeli,
• Ulusal ve yerel kurumların hukuki düzenlemelerine uyulmalı,
• Çalışanlara yasalara uygun faaliyette bulunmaları konusunda öz güven verilmeli,
• Yasal yükümlülükler tanımlanmalı ve bu prensipler çalışanlara duyurulmalı,
• Üretilen mal ve hizmet için yasal garanti şartlarına güvence vermelidir.

İşletmelerde Sosyal Sorumluluğun Ahlaki Boyutu nedir?

Sosyal Sorumluluğun Ahlaki Boyutu: Ahlaki sorumluluklar, işletmelerin toplumun değerleriyle uyumlu bir şekilde faaliyet göstermesi üzerine odaklanan beklentilerin tümünü ifade etmektedir. Bu kapsamda işletmelerin sosyal sorumluluklara ilişkin ahlaki bileşenleri aşağıdaki şekilde ifade edilmektedir:
• Toplumun belirlediği norm ve kurallara uyulmalı,
• Toplumun işletmelerden beklemiş olduğu saygıyı göstermeli,
• Ahlaki norm ve kurallardan fedakârlık edilmemeli,
• Ahlaki açıdan toplumun işletmeden beklentileri açık bir şekilde tanımlanmalı,
• Çalışma hayatının ahlaki davranış kurallarının, yasal düzenlemelerin daha üstünde olduğu kabul edilmelidir.

İşletmelerde Sosyal Sorumluluğun Gönüllü (Yardımseverlik) Sorumluluklar Boyutu nedir?

Sosyal Sorumluluğun Gönüllü (Yardımseverlik) Sorumluluklar Boyutu: Toplum tarafından işletmeden temenni edilen ve işletmenin zorunlu olmadığı halde isteyerek yerine getirebileceği düşünülen sorumluluklar olarak ifade edilmektedir. Bu tür yardımlar, toplum içinde işletmeye olumlu bir imaj kazandırarak, uzun vadede kârlı çalışmasına ve yaşamını sürdürmesine de olanak sağlayacağı ifade edilen yardımlar olarak düşünülmektedir Hayırsever yaklaşımın sosyal sorumluluk bileşenleri aşağıdaki şekilde ifade edilmektedir:
• Toplumun işletmelerden hayırsever yardımlar konusunda beklenti içerisinde olduğu unutulmamalı,
• Talep edilen gönüllü yardımlar, işletmeler tarafından en iyi şekilde karşılanmalı,
• Yönetici ve çalışanlar ile birlikte toplumsal çevreye de yardım yapılmalı,
• Özel ve kamuya ait eğitim kurumlarına maddi olarak destek verilmeli,
• Gönüllü projelere, kendisine iyi bir imaj kazandıracağı için destek vermelidirler.

Kurumsal sosyal sorumluluğun tanımı nedir?

Kurumsal sosyal sorumluluk anlayışı; sürdürülebilir gelişme ve kurumsal sürdürülebilirliğin başarılmasında önemli rol oynayan temel dayanaklardan birisidir. Sürdürülebilir gelişme, sosyal adaletin sağlanması ve çevrenin korumasını da içine alarak ekonomik büyümeyi öngören bir modeldir. Kurumsal sürdürülebilirlik ise sürdürülebilir gelişmenin sağlanması için giderek daha çok benimsenen yeni bir yönetim paradigmasıdır.

Kurumsal sosyal sorumluluk kavramının kaç temel elemanı bulunmaktadır?

Kurumsal sosyal sorumluluk kavramının aşağıda özetlenen üç temel elemanı bulunmaktadır;

• “Kurumsal” (Corporate) kavramı gelişmekte olan veya yeni endüstrileşen ülkelerdeki şirketleri kendi tedarik zincirine ekleyen endüstrileşmiş ülkelerdeki özellikle çok uluslu şirketler olmak üzere her türlü girişimi ifade eder.
• “Sosyal” terimi sosyal sorumluluğun kendisini içerebileceği gibi daha geniş anlamda toplumsal özelliği ile sürdürülebilir kalkınma kavramını açıklamaya olanak verecek ekolojik sorumluluğu ima eder.
• “Sorumluluk” şirketlerin toplum içinde hangi temel işlevleri ve amaçları yerine getirdikleri şeklindeki soruyu ifade etmektedir.

Kurumsal sosyal sorumluluklarını yerine getiren işletmelerin, kurumsal sosyal sorumluluktan elde ettiği faydalar nelerdir?

Kurumsal sosyal sorumluluklarını yerine getiren işletmeler, bu uygulamalarından bir takım faydalar elde etmektedirler. Elde edilen faydalar aşağıda sıralanmıştır (Argüden, 2002,12):
• Şirketlerin marka değerleri ve dolayısıyla piyasa değerleri artmaktadır.
• Daha nitelikli personeli cezbetme, motive etme ve elde tutma imkânı doğmaktadır.
• Kurumsal öğrenme ve yaratıcılık potansiyeli artmaktadır.
• Özellikle bu konularda hassas yatırımcılara ulaşma imkânı oluştuğundan, hisse değerleri artmakta ve borçlanma maliyetleri düşmektedir.
• Yeni pazarlara girmekte ve müşteri sadakati sağlamada önemli avantajlar elde edilmektedir.
• Verimlilik ve kalite artışları yaşanmaktadır.
• Risk yönetimi daha etkin hale gelmektedir.
• Toplumun ve kural koyucuların şirketin görüşlerine önem vermesi sağlanmaktadır.

Kurumsal sosyal sorumluluk alanları nelerdir?

Kurumsal sosyal sorumluluk kapsamı alanındaki konuların farklı kaynaklarda benzer başlıklar altında toplandığı görülmektedir. Literatürde en çok karşılaşılan kurumsal sosyal sorumluluk alanları aşağıda özetlenmiştir (Sert, 2012, 25-27):

• Tüketicilere Karşı Sorumluluklar
• Hissedarlara/Sahiplere/Yatırımcılara Karşı Sorumluluklar
• Çalışanlara Karşı Sorumluluklar
• Topluma Karşı Sorumluluklar
• Devlete Karşı Sorumluluklar
• Tedarikçilere Karşı Sorumluluklar
• Rakiplere Karşı Sorumluluklar
• Çevreye Karşı Sorumluluklar

Sosyal sorumluluk standartları nelerdir?

Sosyal sorumluluk standartları ile ilgili yapılan literatür taramasında en çok karşılaşılan standartlardan bahsedilecektir. Bu standartlar ele alınış sırası ile aşağıdaki şekildedir:
• SA8000 Sosyal Sorumluluk Standardı,
• Küresel İlkeler Sözleşmesi (Global Compact),
• Adil İş gücü Örgütü Düzenlemeleri (FLA),
• Sullivan İlkeleri,
• AA1000 Standartları,
• ISO26000 Standartları.

SA8000 Standardı hangi amaçla oluşturulmuştur?

SA8000 standardı perakendecilerin, tedarikçilerin, kısaca tüm çıkar ortaklarının çalışma koşullarının iyi bir düzeyde olmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuş (Tütüncü, 2008: 176) ve tüm çalışanların çalışma koşullarının iyi düzeyde olmasını sağlamak amacıyla bazı ILO sözleşmeleri, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi temel alınarak işçi sendikaları, insan hakları ve çocuk hakları örgütleri, akademisyenler ve işverenlerin oluşturduğu bir çalışma grubu tarafından hazırlanmıştır (Çakır, 2006:17-18).

SA8000 standardının temel misyonu nedir?

Faaliyet alanı sosyal politika olan SA8000 standardının temel misyonu, tüm dünyada çalışanların insan haklarını geliştirmektir (Hoştut, 2015: 119). İş yaşamında çalışanların hak ve çıkarlarını korumak, işletmelerin en temel sorumlulukları arasındadır. İşletmeler bu sorumlulukları yerine getirmekle bir yandan toplum gözünde iyi bir itibara sahip olma ve bu itibarı koruma amacını gerçekleştirirken diğer yandan da çalışanlarının örgüte bağlılıklarını ve performanslarını arttırmaktadır.

SA8000 standardının prensipleri nelerdir?

SA8000 standardının prensipleri

1. Firmaların ILO Anlaşması, Birleşmiş Milletler Anlaşmaları ve Uluslararası İnsan Hakları Uygulamaları
2. Kapsamlar
3. Temel Prosesler üzerine Yönetim

SA8000 standartları nelerdir?

Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki çalışma koşullarının kötülüğü, insan hakları konusunda duyarlı gelişmiş ülkelerin bazı adımlar atmasını zorunlu hale getirmesi ile ortaya çıkan SA8000 standartları aşağıda sıralanmıştır (Aydemir,1999, s.2):
• Çocuk İşgören: 15 yaşın altında çocuk işgören çalıştırılamaz. Bu yaşın üzerindeki çocuk işgören eğer okula da devam ediyorsa iş için harcayacağı toplam zaman, günde (iş+okul+ulaşım dâhil) 10 saati geçemez.
• Zorla Çalıştırılan İşgören: İşletme zorla işgören çalıştıramaz veya işgörenlerin kimliklerini ya da belli bir “deposit”i işletmeye bırakmalarını isteyemez.
• Sendika Kurma ve Toplu Pazarlık Hakkı: İşgörenler sendika kurma, sendikaya katılma ve toplu pazarlık hakkına sahiptirler.
• Çalışma Saatleri: İşgörenler haftalık 48 saatten fazla çalıştırılamaz ve (kısa dönemli olağan üstü iş koşulları hariç) fazla mesailer, haftalık 12 saati geçemez.
• Maaş ve Ücretler: Ücretler en azından ülkenin “asgari ücret” seviyesinde ve personelin temel ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek kadar olmak zorundadır.
• Sağlık ve Güvenlik: İşletme, sağlıklı bir çalışma ortamı sunmak, kaza ve yaralanmaları önleyici tedbirleri almak, sağlık ve güvenlik eğitimi vermek, temiz sağlık tesisleri ve içilebilir su sağlamak zorundadır.
• Ayırımcılık ve Disiplin Uygulamaları: İşgörenler cinsiyet, etnik köken vb nedenlerden dolayı farklı muameleye tabi tutulamaz ve işgörenlere dayak, küfür vb. fiziksel ve psikolojik baskı uygulanamaz.

SA8000 belgelendirme süreci kaç aşamadan oluşmaktadır?

SA8000 belgelendirme süreci planlama, uygulama, kontrol, periyodik kontrol olmak üzere dört aşamadan oluşmaktadır.

Küresel İlkeler Sözleşmesi kim tarafından hazırlanmıştır? 

Küresel İlkeler Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan tarafından ilk olarak 31 Ocak 1999 tarihinde Dünya Ekonomik Forumu’nda yaptığı konuşma sırasında önerilmiş ve 26 Temmuz 2000 tarihinde Birleşmiş Milletler merkezinde başlatılmıştır.

Küresel ilkeler sözleşmesi kaç temel ilkeden oluşmaktadır?

Küresel ilkeler sözleşmesi on temel ilkeden oluşmaktadır. Bu ilkeler aşağıda sıralanmıştır (Aktan ve Vural, 2007: 10):

İnsan Hakları
İlke 1: İşletmeler evrensel düzeyde insan haklarının korunmasını desteklemeli ve saygı göstermelidirler.
İlke 2: İşletmeler insan hakları suistimallerine iştirak etmediklerinden emin olmalıdırlar.

İşgücü
İlke 3: İşletmeler, serbest sendikalaşma ve toplu iş sözleşme hakkının etkin bir biçimde tanınmasını sağlamalıdırlar.
İlke 4: İşletmeler, her türlü zorla çalıştırma ve mecburi çalışmanın durdurulmasını sağlamalıdırlar.
İlke 5: İşletmeler, çocuk işçi çalıştırmaya son vermelidirler.
İlke 6: İşletmeler, çalışma yaşamında ayrımcılığın kaldırılmasını desteklemelidirler. 

Çevre
İlke 7: İşletmeler, çevresel zorluklara karşı tedbir olarak başlatılan yaklaşımları desteklemelidirler.
İlke 8: İşletmeler, daha fazla çevre sorumluluğunu desteklemek için inisiyatifler üstlenmelidirler.
İlke 9: İşletmeler, çevre dostu teknolojilerin gelişmesini ve yayılmasını teşvik etmelidirler. 

Yolsuzlukla Mücadele
İlke 10:İşletmeler, fahiş fiyatlandırma ve rüşvet de dahil olmak üzere her türlü yolsuzluğa karşı mücadele etmelidirler.

Küresel İlkeler Sözleşmesini kaç ülke uygulamaktadır?

Küresel İlkeler Sözleşmesi 162 ülkede, 8.343 işletmenin katılımı ve toplam 34.388 kamuoyu raporu ile dünyanın en geniş gönüllü kurumsal sorumluluk girişimi olarak bilinmektedir.

Küresel İlkeler Sözleşmesi’nin Vizyonu nedir?

Küresel İlkeler Sözleşmesi’nin Vizyonu; insanlara, topluluklara ve piyasalara uzun süreli faydalar sağlayacak sürdürülebilir ve kapsayıcı küresel bir ekonomiyi yaratmanın mümkün olduğuna inanmaktır.

Adil İşgücü Örgütü Düzenlemeleri FLA (Fair Labor Association)’nin temel odak noktası nedir?

FLA (Fair Labor Association) yerli literatürde ise Adil İşgücü Örgütü Düzenlemeleri, Adil Çalışma Anlaşması İlkeleri, Adil Çalışma Birliği şeklinde ifade edilen girişimdir. Bu girişimde de temel odak noktası çalışanların hak
ve çıkarlarını korumak ve onlara daha iyi çalışma koşulları hazırlamaktır.

Adil İşgücü Örgütü düzenlemeleri çerçevesinde işletmelerin uyması gereken işyeri davranış kuralları nelerdir?

Adil İşgücü Örgütü düzenlemeleri çerçevesinde işletmelerin uyması gereken işyeri davranış kuralları aşağıda kısaca özetlenmiştir (FLA, 2011: 3):
• İstihdam İlişkisi
• Ayrımcılık
• Taciz ve Kötü Davranış
• Zorla Çalıştırma
• Çocuk İşçiliği
• Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplu İş Sözleşmesi
• Sağlık, Güvenlik ve Çevre
• Çalışma Saatleri
• Ücretlendirme

Sullivan İlkeleri’nin yedi temel gereksinimi nedir?

İlk orijinal Sullivan İlkeleri ilk defa 1977 yılında ABD merkezli şirketler arasında geniş kabul görmüştür. 1984 yılında, çalışanların şirketlerde talep ettiği yedi temel gereksinim aşağıdaki şekilde belirlenmiştir (Baraz, 2014, ss.73-74):
• Tüm yemek, tesis ve tesislerin konforunda ırk ayrımı olmamalı,
• Tüm çalışanlara eşit ve adil istihdam uygulanmalı,
• Aynı zaman ve dönem içinde benzer iş yapanlara eşit ücret ödenmeli,
• Denetleyici idari, teknik işleri için de hazırlamalı ve eğitim programları geliştirmeli,
• Siyahların ve beyaz olmayanların yönetim ve denetim konumlarındaki (beyaz yaka) sayısı artmalı,
• Konut, ulaşım, okul ve sağlık birimleri vb. alanlarda siyahlar ve diğer beyaz olmayanlar için yaşam kalitesi arttırılmalı,
• Sosyal, ekonomik ve siyasal adaleti engelleyen kanun ve adetleri ortadan kaldırmak için çalışılmalıdır

Sullivan’ın sosyal sorumluluk ilkelerinin amacı nedir?

Sullivan’ın sosyal sorumluluk ilkelerinin amacı, şirketlerin insan hakları ve sosyal adalet ile ilgili ortak amaçlar çerçevesinde çalışmalarını sağlamaktır.

Sullivan’ın işgücü, iş ahlakı ve çevresel uygulamalar ile ilgili konularda düzenlenmiş ilkeleri nelerdir? 

İşgücü, iş ahlakı ve çevresel uygulamalar ile ilgili konularda düzenlenmiş sekiz ilkeden oluşmaktadır (Aktan ve Vural, 2007: 15):
İlke 1: İşletmeler, evrensel insan haklarına saygı göstermeli ve özellikle çalışanların haklarının korunmasına özen göstermelidirler.
İlke 2: İşletmeler, her seviyedeki çalışanların renk, ırk, cinsiyet, yaş, etnik ya da dini inanç bakımından ayrımcılığa maruz kalmamasını temin etmeli ve fırsat eşitliğini teşvik etmelidir. İşletmeler, çocuk istismarı, fiziksel cezalandırma, kadın istismarı, istek dışında çalıştırma gibi kabul edilemez davranış ve eylemelere
izin vermemelidirler.
İlke 3: İşletmeler, çalışanların isteğe bağlı örgütlenme hakkına saygı duymalıdırlar.
İlke 4: İşletmeler, çalışanlara en az temel ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde ödeme yapmalı ve sosyal ve ekonomik fırsatlarını arttırmaları için beceri ve yeteneklerini geliştirmelerine imkan sağlamalıdırlar.
İlke 5: İşletmeler, güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı yaratmalı, insan sağlığını ve çevreyi koruyacak önlemler almalı ve sürdürülebilir kalkınmayı desteklemelidirler.
İlke 6: İşletmeler, adil rekabeti desteklemeli, fikri ve sınai haklara saygı göstermelidirler.
İlke 7: İşletmeler, hükümetlerle ve iş yaptıkları yerlerdeki topluluklarla yaşam kalitesini –eğitim, sağlık vb.- iyileştirme yönünde işbirliği içerisinde olmalıdırlar.
İlke 8: İşletmeler, iş yaptıkları kişi, grup ve kurumlar yoluyla, bu ilkelerin uygulanmasını teşvik etmelidirler.

AA1000 standartlarının geliştirilme amacı nedir?

AA1000 standartları işletmelerin sosyal ve ahlaki açıdan hesap verebilirlikleri konusunda genel ilkeler sağlar. Planlama, uygulama, raporlama ve denetim gibi tüm süreçlerde paydaşlar ile diyaloğun sağlanması gerektiğini açıkça vurgulayan az sayıdaki standarttan birisidir. İşletmenin günlük faaliyetlerine tüm paydaşlarının dahil edilmesinin gerekliliğine vurgu yapmak için geliştirilmiştir.

AA1000 standartlarının, kurum ve paydaşları için sağlayabileceği faydalar nelerdir?

AA1000 standartlarının, kurum ve paydaşları için sağlayabileceği faydaların bazılarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür (Yıldız, 2012: 87-88):
• Ölçme
• Kalite Yönetimi
• Dış Paydaşlarla İşbirliği
• Ortaklık
• Risk Yönetimi
• Yatırımcılar
• Yönetişim
• Devlet ve Öz Denetim İlişkileri
• Eğitim 

AA1000 standartlar serisi hangi standartların birleşimi ile oluşmuştur?

AA1000 standartlar serisi aşağıda sıralanan üç standardın birleşimi ile oluşmuştur (http://www.accountability.org/standarts/index.html):
• AA1000 Hissedar Standartları (AA1000SES)
• AA1000 Hesap Verebilirlik İlkeleri Standardı (AA1000APS)
• AA1000 Teminat Standardı (AA1000AS)

ISO26000 standardı neyi hedefler?

ISO26000 standardı; sosyal sorumluluğa global anlamda ve herkes tarafından kabul gören bir tanımlama getirmeyi ve sosyal sorumluluk bilincini tüm organizasyonlarda ve bireylerde yerleştirmeyi hedeflemektedir.

ISO26000’in içeriği nedir?

ISO26000’in içeriği aşağıda sıralandığı gibidir (Pusak, 2014, 49):
• Kavramlar, terimler ve sosyal sorumluluk ile ilgili tanımlar,
• Arka plan, eğilimler ve sosyal sorumluluk özellikleri,
• Sosyal sorumlulukla ilgili ilkeler ve uygulamalar,
• Sosyal sorumluluk ile ilgili temel konular ve sorunlar,
• Sosyal sorumluluk konularının paydaşlar ile belirlenmesi,
• Kurumun etki alanı içinde, kendi politikaları ve uygulamalarıyla sosyal sorumluluk davranışını teşvik etmek,
• İletişim taahhütleri, performans ve sosyal sorumluluk ile ilgili diğer bilgilerdir.