Gelişimsel Tanı Ve Değerlendirme Yöntemleri Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları (BEP)’nın geliştirilmesi neden önemlidir?

Öğrencilere kazandırılacak bilgi ve becerilerin, zamana, mekâna, kosullara ve her seyden önemlisi öğrencilerin bireysel özelliklerine/farklılıklarına göre yapılandırılması, onlara sunulacak eğitimin verimliliği ve kalitesi için önemli görülmektedir (Avcıoglu, 2012). Çeşitli nedenlerle normal eğitimin gereklerini yerine getiremeyen özel gereksinimli öğrencilere uygun eğitimi sunmak ve eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak, öğretmenlerin birincil görevi olarak karşımıza çıkmaktadır (Akçamete, 1997). Bu nedenle özel gereksinimli öğrencilerin kendi gereksinimleri doğrultusunda en üst düzeyde gelişimlerini sağlayabilmeleri, öğretmenlerin bu öğrencilere uygun eğitim fırsatlarını sunmalarına bağlı olarak şekillenmektedir (Kargın, 2003). Özel gereksinimli öğrencilerin kendilerine sunulan eğitim olanaklarından verimli ve etkili bir şekilde yararlanabilmeleri, öncelikle onların doğru tanılanmalarına, ardından da tanıya uygun olarak yerleştirilerek belirli aralıklarla sürekli olarak izlenmelerine bağlıdır (Avcıoglu, 2012). Özel eğitim hizmetlerinin planlanması ve eğitimde sürekliliğin sağlanması amacıyla erken çocukluk döneminden itibaren eğitimin her kademesinde özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilerin gelişimlerinin bir program temelinde izlenmesi esastır. Özel gereksinimli ögrenciler yerleştirme kararı sonrası devam ettikleri okulun eğitim programını takip ederler ancak bu öğrencilere yönelik etkili bir öğretim planlanırken öğrencilerin sahip oldukları yetersizliklerin, onların öğrenmelerinde yol açtığı sınırlılıklar ve yetersizliğin hâlihazırdaki öğrenmeler üzerindeki etkilerini göz önünde bulundurmak önemlidir. Bu süreçte daha nitelikli bir öğretim ortamının yaratılması ve özel gereksinimli öğrencilerin kendi performanslarında aktif birer öğrenen konumuna getirilebilmesi için öncelikle öğrencilerin neleri yapabildiklerine ve nasıl öğrendiklerine göre takip ettikleri programın uyarlanması/bireyselleştirilmesi, dolayısıyla da bireyselleştirilmis eğitim programlarının (BEP) geliştirilmesi gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında BEP, özel gereksinimli öğrencilerle çalışan öğretmenler için önemli bir yol haritası ve temel bir yardımcı kaynak olarak görülmektedir.

BEP nedir ve neleri kapsar?

BEP, en genel tanımıyla her bir engelli çocuk için yazılı olarak öğrencinin zihinsel, duygusal, sosyal dil ve iletişim alanlarında yapabildiklerini dikkate alarak kazandırılacak davranışların neler olduğu, bu davranışların nerede, nasıl, kimler tarafından, hangi yöntemlerle ve ne kadar sürede kazandırılacağını belirten, gerekli destek eğitim hizmetlerini içeren, içinde ailenin de yer aldığı bir ekip tarafından hazırlanan bir program olarak tanımlanmaktadır (Akçamete ve Kargın, 1992; Kargın, 2012). Bir diğer tanımda Avcıoğlu (2009) BEP’i, özel gereksinimli bireyin gelişimi veya ona uygulanan programın gerektirdiği disiplin alanlarında (öz bakım, akademik beceriler, sosyal beceriler, iletişim vb.) eğitsel gereksinimlerini karşılamak üzere uygun eğitim ortamlarından (okul, özel eğitim okulu, özel sınıf, mesleki eğitim merkezi vb.) ve destek hizmetlerden (kaynak oda, sınıf içi yardım, dil ve konuşma terapisi, fiziksel rehabilitasyon vb.) en üst düzeyde yararlanmasını öngören yazılı bir doküman olarak tanımlamıştır. Bu tanımdan da anlaşılabileceği gibi içeriğinde tek bir bireyin eğitim ihtiyacını, bireye sağlanacak olan ortamları ve bu amaçlı program geliştirmek için gerekli tüm aşamaları içermektedir. Bu nedenle özel gereksinimli öğrencilerin eğitsel gereksinimlerini karşılamanın ancak BEP ile olası olduğu düşünülmektedir (Fiscus ve Mandell, 2002). Yine bir başka tanımda BEP, özel gereksinimli bireyin gereksinimlerine göre yapması gereken eylemleri ve alt basamaklarını nasıl ve kiminle yapılacağını gösteren bir akış planı ve bireye sunulacak hizmetlerin yazılı bir kaydı olarak tanımlanmıştır (Özyürek, 2012). Sonuç olarak yukarıda sunulan tüm tanımlar incelendiğinde, özünde BEP’in bir eğitim öğretim yılı içerisinde özel gereksinimli ögrenciye kazandırılacak davranışların neler olduğu, bu davranışların nerede, nasıl, kimler tarafından, hangi yöntemlerle ve ne kadar sürede kazandırılacağını gösteren yazılı bir doküman olduğu görülmektedir.

BEP’in yasadaki yeri nedir?

BEP yasal bir zorunluluktur. 1997 yılında kabul edilen 573 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 4. Madde (f) bendinde Özel eğitim gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilmesi ve eğitim programlarının bireyselleştirerek uygulanması esastır. diyerek BEP yasal olarak zorunlu hâle getirmiştir (MEB, 1997). Bu kararname ile birey merkezli bireyselleştirilmiş eğitim programlarıyla bireylere en az kısıtlayıcı ortamlarda eğitilme fırsatları sağlanmıstır. Kararname’nin çeşitli maddelerinde eğitsel performans düzeyinin belirlenmesi, belirlenen eğitsel performans düzeyine göre bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanması, ailelerin de sürecin her boyutuna aktif katılımlarının sağlanması gibi konuların özellikle belirtildiği görülmektedir. Ardından 2000 yılında kabul edilen Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeligi’nin 62. ve 63. maddelerinde BEP ayrıntılı olarak tanımlanmıştır (MEB, 2000). Bireyselleştirilmiş eğitim programının yasal bir zorunluluk olarak kabul edilmesiyle özel gereksinimli bireylerin ve onların ailelerinin eğitimsel gereksinimleri yasal olarak güvence altına alınmıştır.

BEP Geliştirme Birimi’nin görev tanımı nedir ve üyeleri kimlerdir?

BEP, öğrenci ve öğretim programı hakkında bilgisi olan, kaynaklara ulaşabilen ve öğrenci için gerekli uyarlamaları yapabilen kişilerden oluşan bir ekip tarafından hazırlanır (Clark, 2000). BEP ekiplerinin etkili çalışabilmeleri için yöntemler geliştirmeden önce toplantıda bulunması gereken kişileri, toplantının amacını ve BEP dokümanında yer alan, gerekli bilgilerle ilgili yönetmelikleri bilmeleri gerekir (Fiscus ve Mandell, 2002). Ülkemizde 2000 yılında kabul edilen Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nin 63. maddesinde özel eğitim ve kaynaştırma uygulamaları yapılan okul ve kurumlarda BEP’i geliştirmek, izlemek ve değerlendirmek amacıyla Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Geliştirme Birimi kurulması ifade edilmistir. 64. maddede de bu birimde yer alan üyelerin görevleri tanımlanmıştır. 2006 yılında yürürlüğe giren Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nin sekizinci kısmında Madde 69’da ise BEP, Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin gelişim özellikleri, eğitim performansları ve ihtiyaçları doğrultusunda hedeflenen amaçlara yönelik hazırlanan ve bu bireylere verilecek destek eğitim hizmetlerini de içeren özel eğitim programı şeklinde tanımlanmıştır. Madde 74’te BEP Geliştirme Birimi Üyeleri, sınıf öğretmeni, alan öğretmeni, gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmen, eğitim programlarını hazırlamakla görevlendirilen öğretmen ile rehber öğretmen, özel eğitim değerlendirme kurulu üyesi, öğrenci velisi ve öğrencinin kendisi olarak belirlenmiştir (MEB, 2006; http://rega.basbakanlik.gov.tr/, Akt. Kargın, 2007).

BEP’in içeriğini neler oluşturur?

Özel gereksinimli öğrenci için hazırlanan bireyselleştirilmiş eğitim programının içeriğini şu şekilde sıralamak mümkündür (Kargın, 2007, 2016): ? Öğrencinin şimdiki/var olan eğitsel performans düzeyi. ? Öğrenciye bir akademik yılsonunda kazandırılması planlanan uzun dönemli hedefler. ? Uzun dönemli hedeflere ulaşmak için gerekli olan kısa dönemli hedefler. ? Belirlenen hedeflere ulaşmada kullanılacak olan öğretim yöntemleri ve materyaller. ? Kısa dönemli hedeflere ulaşmada gerekli olan zamanın başlama ve bitiş tarihleri. ? Belirlenen hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını belirlemek için kullanılacak değerlendirme yöntemi ve ölçütleri. ? Öğrenciye sağlanacak ek özel eğitim hizmetlerinin nerede, ne zaman, kimler tarafından ve ne kadar süreyle verileceğinin belirlenmesi.

BEP hazırlarken ilk önce neler yapılır?

Bireyselleştirilmis eğitim programı hazırlamanın birinci basamağı, öğrencinin var olan eğitsel performans düzeyinin belirlenmesidir. Var olan performans düzeyinin değerlendirilmesi ile öğrencinin neleri yapıp neleri yapamadığı, diğer bir deyişle güçlü ve zayıf yönleri belirlenmeye çalışılır. Bu bilgiler özel gereksinimli öğrenci için yazılan uzun ve kısa dönemli amaçlara temel oluşturacağı için son derece önemlidir. Performans düzeyinin ayrıntılı ve öğrenciyi tüm yönleriyle tanımlayacak biçimde gerçekçi belirlenmesi, amaçların da gerçekçi olmasını, diğer bir deyişle ulaşılabilir ve kapsamlı olmasını sağlayacaktır. Performans düzeyi belirleme çoğunlukla informal değerlendirme araçları ile yapılan eğitsel değerlendirme süreci sonucunda gerçekleştirilir. Bu süreçte öğretmenler gözlem, görüsme, yazılı sınavlar, hata analizi, çalışma örneği analizi, ev ödevleri, ölçüt bağımlı araçlar gibi informal değerlendirme araçlarını kullanarak özel gereksinimli öğrencisinin bir becerideki ustalık derecesini belirlemeyi amaçlar. Performans düzeyi BEP’te yer alması gereken önemli elemanlardan birisi olup BEP’in oluşturulmasındaki temel yapıtaşlarından biri olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle öğretmenlerin performans düzeyi ifadelerini yazarken çok daha özenli ve titiz olmaları beklenmektedir.

Öğretmenler performans düzeyi belirleme ifadeleri yazarken nelere dikkat etmelidirler?

Performans düzeyi; ? Değerlendirme verilerine göre oluşturulmalıdır. ? Öğrencilerin yapamadıkları ile birlikte yapabildiklerini de yansıtmalıdır. ? Ölçülebilir ve gözlenebilir şekilde ifade edilmelidir. ? Uzun ve kısa dönemli hedefler oluşturmaya olanak vermelidir. ? Öğrencinin şimdiki durumunu yansıtmalıdır.

BEP hazırlamada öğretmenlerin görevleri nelerdir?

Performans düzeyinin belirlenmesi sırasında öğretmenlerin en temel kaynağı MEB tarafından her sınıf için kazanımların belirlendiği eğitim programlarıdır. Bu süreçte öğretmenlerin öncelikle özel gereksinimli öğrencileri programa dayalı olarak değerlendirmesi ve öğrencilerinin güçlü ve zayıf yönlerini objektif olarak belirlemeleri önemlidir. Programa dayalı değerlendirme ulusal normları esas alan standartlardan daha çok sınıf ya da okul programlarındaki amaçlara dayalı olarak öğrenci performansının değerlendirilmesidir. Bu tür bir değerlendirme ile öğrencilerin akranları ile arasındaki öğrenme farklılıkları, normlar kullanılmadan karşılaştırılabilir. Değerlendirme sürecinde programda yer alan bilgi ve becerilerle, öğrencinin var olan bilgi ve becerileri karşılaştırılır ve öğrencinin programın neresinde olduğu belirlenir. Aynı zamanda hangi derste hangi öğrencilerin ne düzeyde desteğe gereksinimi olduğu da programa dayalı değerlendirme ile belirlenebilmektedir. Daha açık bir ifadeyle programa dayalı değerlendirme, öğrencilerin eğitsel performans düzeylerini belirlemede önemli bir yol haritasıdır. Bu süreçte öğretmenler; a. Öğrencinin beceri düzeyini belirleyebilir, b. Beceri öğretimine nereden başlayacağına karar verebilir, c. Hangi becerilerde yeterli olduğu ve gelecekte hangi eğitim gereksinimlerine yer verilmesi gerektiğini araştırabilir, d. Öğrencinin sınıfta yapılan öğretimi ile BEP’i arasındaki gelişimi izleyebilir, e. Programda ve öğretimde gerekli olan değişiklikleri zamanında ve etkili bir şekilde yapabilmek amacıyla öğrencinin öğretimini sürekli olarak değerlendirebilirler (Spinelli, 2006). Ayrıca ögretmenlerin değerlendirme sürecinde topladıkları bilgileri uygun şekilde depolamaları ve gerektiğinde bulup kullanabilmeleri için elde ettikleri performans düzeyini rapor hâline dönüştürmeleri önerilmektedir. Bu rapor, öğrencilerin güçlü ve zayıf yönleri ile becerilerde/kazanımlarda hangi yardım türlerine gereksinim duyduklarının, yine alanlara göre ayrıntılı bir şekilde belirtildiği yazılı bir doküman olarak eğitim sürecinin sonuna kadar öğretmen tarafından uygun sekilde saklanmalıdır.

Uzun dönemli hedeflerin BEP hazırlamadaki rolü nedir?

Uzun dönemli hedefler bir öğretim yılı içerisinde öğrenciye kazandırılacak davranışların bir listesidir. Kısa dönemli hedeflere göre daha genel ifadelerle belirtilen bu hedefler, öğrenci performansına dayalı olarak öğrencinin bir akademik yıl sonunda ulaşacağı noktayı belirtmektedir. Bu yönüyle uzun dönemli hedefler, bir yılın sonunda öğrencideki tahmini gelişimin ne kadar olacağının yansıtılması şeklinde de tanımlanabilir. Öğrencinin BEP’te belirtilen uzun dönemli hedeflere ulaşabilmesi için öncelikle hedeflerin ulaşılabilir ve gerçekçi bir biçimde belirlenmesi önemlidir. Bu süreçte hedeflerin ne ulaşılamayacak kadar güç, ne de çok kolay ulaşılabilir olmamasına dikkat edilmelidir. Hedeflerin ulaşılamayacak kadar güç olması BEP’in ve öğrencinin başarısını dogru bir biçimde yordamaya engel olacağı gibi, çok kolay olması da öğrenci için zaman kaybına yol açacaktır.

Uzun dönem hedefleri belirlerken öğretmenler nelere dikkat etmelidir?

Öğretmenler uzun dönemli hedefleri belirlerken birtakım noktalara dikkat etmelidir. Bunlar; ? Öğrencinin var olan eğitsel performans düzeyi, ? Öğrencinin yetersizliğinin derecesi, ? Öğrenciye sağlanacak destek eğitim hizmetleri, ? Öğrencinin geçmiş yaşantıları ve öğrenme hızı, ? Öğrencinin yaşadığı çevre ve aile özellikleri ile ? Öğretmene sağlanan destek eğitim hizmetleridir (Kargın, 2012). Ek olarak uzun dönemli hedeflerin öncelikli beceriler arasından seçilmesi de öğretmenlerin dikkat etmeleri gereken bir diğer konudur. Bu süreçte öğretmenlerin öncelikle çalıştıkları özel gereksinimli ögrenci için önkoşul niteliği tasıyan işlevsel becerileri belirlemeleri, sonrasında da bunlar arasından öncelikli olanları seçerek uzun dönemli hedefleri oluşturmaları gerekmektedir. Uzun dönemli hedef ifadeleri, tıpkı performans düzeyi ifadelerinde olduğu gibi ölçülebilir ve gözlenebilir olmalıdır. Ölçülebilir ve gözlenebilir ifadeler yoruma açık olmayan, farklı bireyler tarafından aynı biçimde anlaşılan ifadelerdir.

Kısa dönemli hedefler ve ilkeleri nelerdir?

Kısa dönemli hedefler, öğrencinin performans düzeyi ile uzun dönemli hedefler arasında yer alan ara basamaklardır. Uzun dönemli hedeflere göre daha özele inen ve ayrıntılı olan bu hedefler, BEP’in işe koşulmasında önemli görülmektedir. Kısa dönemli hedef yazımının dört temel ilkesi vardır. Bunlar; birey, davranış, koşul ve ölçüttür (Kargın, 2007). Kısa dönemli hedef yazarken kazandırılacak davranış, hangi bireye öğretilecekse ona özgü şekilde isimlendirilir. İkinci ilke, davranıştır ve bu ilkede bireyin kazanacağı beceri açık, ölçülebilir ve gözlenebilir bir biçimde ifade edilir. Kısa dönemli hedef ifadelerinde bir hedefe yalnızca tek bir davranışa/beceriye odaklanılır. Üçüncü ilke, koşuldur. Koşul, hedef davranışın öğrenci tarafından öğrenildiğini kabul edebilmek için o davranışın nasıl, nerede, ne zaman ve hangi koşullar altında meydana gelmesi gerektiğinin ifadesidir. Dördüncü ilke olan ölçüt ise hedef davranışın bir öğrenci tarafından kazanıldığını söyleyebilmek için o davranışın öğrenci tarafından ne kadar doğrulukla gösterilmesi gerektiğinin yazılı ifadesidir (Kargın, 2007). BEP yazımında öğretmenlerin oluşturacakları kısa dönemli hedeflere karar verebilmeleri için uzun dönemli hedeflerin hangi ara basamaklardan oluştuğunu belirlemeleri önemlidir.

Öğretim yöntem ve materyallerinin BEP içindeki yeri nedir?

BEP’te yer alması gereken bir diğer öge ise belirlenen hedeflere ulaşmada kullanılacak olan öğretim yöntemleri ve materyalleridir. Öğretim yöntemleri ve materyallerinde uyarlamaların yapılması, öğrenciyi sınıfa dahil etme çabalarının başlangıcı olan gönderme öncesi süreçte başlar ve BEP sürecinde de devam eder. Öğretmenler bu süreçte kısa dönemli hedeflere ulaşmayı kolaylaştıracağı düşünülen öğretim yöntemi ve materyallerini belirlemelidirler. Yöntem ve materyaller, seçilen hedefe göre belirleneceği gibi aynı zamanda da öğrencinin özelliklerine ve öğrenme stiline göre de belirlenebilir.

Kısa dönemli hedeflere ulaşmada zaman nasıl ayarlanmalıdır?

BEP’in içerisinde yer alan kısa dönemli her bir hedef için düşünülen zaman ayrı ayrı belirlenir. Hedefler için ayrılan sürenin ne kadar olacağına öğrencinin engelden etkilenme derecesine, öğrenciye sağlanan destek eğitim hizmetlerine, öğrencinin ailesinin eğitime vereceği desteğe, öğretmene sağlanan destek eğitim hizmetlerine, sınıftaki öğrenci ve engelli öğrenci sayısına göre karar verilmelidir (Kargın, 2007). Bu süreçte öğretmenlerin iyi planlama yapmaları ve öğrencileriyle yapacakları çalışmaları ne kadar süreyle gerçekleştireceklerine karar vermeleri önemlidir. Zamanı belirlemede öğretmenlerin deneyimleri ve öğrencilerini yeterince tanıyor olması önemli bir etkendir. Hedefler için ayrılan zamanın yetersiz olması, diğer bir deyişle daha fazla zamana gereksinim duyulması ile planlar tekrar gözden geçirilmeli hatta gerekirse yeniden düzenlenmelidir.

Kısa dönemli hedeflere ne ölçüde ulaşıldığına ne zaman karar verilir?

Öğrenci için belirlenen kısa dönemli hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığına karar vermek için değerlendirmenin hangi yöntemlerle yapılacağına bireyselleştirilmiş eğitim programını planlama aşamasında karar verilmelidir. Bu süreçte gözlem, programa dayalı olarak oluşturulmuş kontrol listeleri, çalışma örneği analizi gibi informal değerlendirme teknikleri sıklıkla kullanılmaktadır.

BEP’te sağlanan ek özel eğitim hizmetleri nasıl belirlenir?

BEP’te yer alan son öge ise öğrenciye sağlanacak ek özel eğitim hizmetlerinin nerede, ne zaman, kimler tarafından ve ne kadar süreyle verileceğinin belirlenmesidir (Heward, 2006). Ek hizmetler, özel eğitim desteği dışında özel gereksinimli öğrencinin gereksinim duyduğu diğer hizmetlerdir. Ulaşım, konuşma terapisi, fiziksel terapi, uğraşı terapisi, danışmanlık ve tıbbi hizmetler, özel gereksinimli öğrenciye sağlanacak ek hizmetler arasında yer almaktadır (Kargın, 2007). Ek hizmetler öğrencinin gereksinimlerine göre değişir ve her öğrencinin ek hizmetlere gereksinimi olmayabilir. Ek hizmetler öğrencinin kaynaştırma uygulamalarına katılımını ve başarısını artırıcı hizmetlerdir.

BEP’in uygulanmasında ne tür uyarlamalar yapılabilir?

Özel gereksinimli öğrencinin performans düzeyine dayalı olarak hazırlanan BEP’te yer alan uzun ve kısa dönemli hedeflere ulaşmak için BEP’in uygulanması, temelde bir öğretimin bireyselleştirilmesi sürecidir. Öğretimin bireyselleştirilmesi, öğretmenlerin bir sınıfta bulunan tüm öğrenciler için hedeflenen davranışları kazandırmalarında ne tür uyarlamalar yapabileceklerini gösteren planlamalardır (Janney ve Snell, 2006). Bu uyarlamalar, fiziksel ortama ilişkin uyarlamalar, eğitim- öğretim süreçlerine ilişkin uyarlamalar, sınıf içinde olumlu sınıf iklimi yaratmaya yönelik uyarlamalar, öğretim süreçlerine ilişkin uyarlamalar ve son olarak da okul ve sınıf genelinde genel işleyişe ilişkin uyarlamalar şeklinde sınıflandırılabilir (Smith, Polloway, Patton ve Dowdy, 2008). Etkili bir öğretmen, sınıf içindeki tüm öğrencilerin öğrenmelerini kolaylaştıracak ve en üst düzeyde katılımlarını sağlayacak düzenlemeler yapan öğretmen olarak tanımlandığında, ögretmenlerin tüm bu noktaları/uyarlamaları göz önünde bulundurarak öğretimlerini planlamaları yapılan öğretimin başarısı için önemli bir ayrıntı olarak vurgulanmaktadır.

BEP sürecinin izleme ve değerlendirme basamağında neler yapılır?

İzleme ve değerlendirme, BEP sürecinin en önemli basamağıdır. Bu süreç genel olarak, sistematik olarak uygulayıcılardan bilginin toplanması ve bu bilginin düzenli aralıklarla belirlenmiş olan amaçlarla karşılaştırılması şeklinde tanımlanabilir. BEP, değişen öğrenci gereksinimlerine göre yeni düzenlemelerin yapılabildiği bir planlama olduğundan, değişen gereksinimlere göre düzenlenebilmesi izleme ve değerlendirme sürecinin işletilmesi ile mümkündür. Her ne kadar başlangıçta çok iyi hazırlanmamış olsa da iyi ve sağlıklı yürütülen bir izleme süreci sonunda, hazırlanan BEP öğrenci gereksinimlerini tüm yönleriyle içerecek şekilde yeniden düzenlenebilir (Fiscuss ve Mandell, 2002). İzlemenin iki temel amacı vardır. Bunlardan birisi, BEP’i uygulamakla yükümlü olan uzmanlara, kullandıkları yöntemlerde gerekli değişiklikleri yapmak için sistematik olarak veri sağlamak; diğeri ise BEP’in uygulanmasını, planlanmış programın etkililiğini ve uygunluğunu değerlendirmede kullanılacak verileri BEP ekibine sağlamaktır. İzleme yoluyla BEP ekibi, uzun dönemli ve kısa dönemli hedeflerin gerçekleşip gerçekleşmediğini, uygulayıcıların sorumluluklarını yerine getirip getirmediklerini ve program değişikliklerinin belli bir birikime dayalı yapılıp yapılmadığını belirtir (Kargın, 2007). Bu süreçte her bir BEP için en az yılda bir kez izleme oturumu yapılmalıdır. Temelde yılda bir kez yapılan BEP değerlendirmesinin, BEP ekibi tarafından yapılması beklenir. Ancak BEP’in uygulanmasından sorumlu sınıf öğretmeni de BEP’te belirlenen hedeflere öğrencinin ne derece ulaştığını belirlemek için aylık ve üç aylık dönemlerde değerlendirmeler yapmalıdır. İzleme temelde iki amaca hizmet eder. Bunlardan ilki, uygulanmakta olan BEP ile öğrencinin iyi bir gelişme gösterip göstermediğinin değerlendirilmesi; ikincisi ise BEP içerisinde birtakım değişikliklerin gerekli olup olmadığının belirlenmesidir. Gerekli görüldüğünde hedeflerde, öğretim süreçlerinde, yöntemlerde, işleyişte yeni uyarlamalara ve düzenlemelere gidilmelidir.

Bireyselleştirilmiş eğitim programı nasıl tanımlanmaktadır?

BEP, en genel tanımıyla her bir engelli çocuk için yazılı olarak öğrencinin zihinsel, duygusal, sosyal dil ve iletişim alanlarında yapabildiklerini dikkate alarak kazandırılacak davranışların neler olduğu, bu davranışların nerede, nasıl, kimler tarafından, hangi yöntemlerle ve ne kadar sürede kazandırılacağını belirten, gerekli destek eğitim hizmetlerini içeren, içinde ailenin de yer aldığı bir ekip tarafından hazırlanan bir program olarak tanımlanmaktadır (Akçamete ve Kargın, 1992; Kargın, 2012).

2006 yılında yürürlüğe giren Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nin sekizinci kısmında Madde 74’te BEP Geliştirme Birimi Üyeleri kimler olarak belirlenmiştir?

Madde 74’te BEP Geliştirme Birimi Üyeleri, sınıf öğretmeni, alan öğretmeni, gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmen, eğitim programlarını hazırlamakla görevlendirilen öğretmen ile rehber öğretmen, özel eğitim değerlendirme kurulu üyesi, öğrenci velisi ve öğrencinin kendisi olarak belirlenmiştir (MEB, 2006; http://rega.basbakanlik.gov.tr/, Akt. Kargın, 2007).

Özel gereksinimli öğrenci için hazırlanan bireyselleştirilmiş eğitim programının içeriği nasıl sıralanabilir?

Özel gereksinimli öğrenci için hazırlanan bireyselleştirilmiş eğitim programının içeriğini şu şekilde sıralamak mümkündür (Kargın, 2007, 2016):
• Öğrencinin şimdiki/var olan eğitsel performans düzeyi.
• Öğrenciye bir akademik yıl sonunda kazandırılması planlanan uzun dönemli hedefler.
• Uzun dönemli hedeflere ulaşmak için gerekli olan kısa dönemli hedefler.
• Belirlenen hedeflere ulaşmada kullanılacak olan öğretim yöntemleri ve materyaller.
• Kısa dönemli hedeflere ulaşmada gerekli olan zamanın başlama ve bitiş tarihleri.
• Belirlenen hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını belirlemek için kullanılacak değerlendirme yöntemi ve ölçütleri.
• Öğrenciye sağlanacak ek özel eğitim hizmetlerinin nerede, ne zaman, kimler tarafından ve ne kadar süreyle verileceğinin belirlenmesi.

Öğretmenlerin performans düzeyi belirleme ifadelerini yazarken hangi ilkelere dikkat etmelidirler?

Öğretmenlerin performans düzeyi belirleme ifadelerini yazarken aşağıdaki ilkelere dikkat etmeleri önemlidir (Kargın, 2016).
Performans düzeyi;
• Değerlendirme verilerine göre oluşturulmalıdır.
• Öğrencilerin yapamadıkları ile birlikte yapabildiklerini de yansıtmalıdır.
• Ölçülebilir ve gözlenebilir şekilde ifade edilmelidir.
• Uzun ve kısa dönemli hedefler oluşturmaya olanak vermelidir.
• Öğrencinin şimdiki durumunu yansıtmalıdır.

Programa dayalı değerlendirme sürecinde öğretmenler neler yapabilirler?

Programa dayalı değerlendirme, öğrencilerin eğitsel performans düzeylerini belirlemede önemli bir yol haritasıdır. Bu süreçte öğretmenler; (a) öğrencinin beceri düzeyini belirleyebilir, (b) beceri öğretimine nereden başlayacağına karar verebilir, (c) hangi becerilerde yeterli olduğu ve gelecekte hangi eğitim gereksinimlerine yer verilmesi gerektiğini araştırabilir, (d) öğrencinin sınıfta yapılan öğretimi ile BEP’i arasındaki gelişimi izleyebilir, (e) programda ve öğretimde gerekli olan değişiklikleri zamanında ve etkili bir şekilde yapabilmek amacıyla öğrencinin öğretimini sürekli olarak değerlendirebilirler (Spinelli, 2006). 

Uzun dönemli hedefler ne demektir?

Uzun dönemli hedefler bir öğretim yılı içerisinde öğrenciye kazandırılacak davranışların bir listesidir. 

Öğretmenlerin uzun dönemli hedefleri belirlerken dikkat etmesi gereken noktalar nelerdir?

Öğretmenler uzun dönemli hedefleri belirlerken birtakım noktalara dikkat etmelidir. Bunlar; a) öğrencinin var olan eğitsel performans düzeyi, b) öğrencinin yetersizliğinin derecesi, c) öğrenciye sağlanacak destek eğitim hizmetleri, d) öğrencinin geçmiş yaşantıları ve öğrenme hızı, e) öğrencinin yaşadığı çevre ve aile özellikleri ile f) öğretmene sağlanan destek eğitim hizmetleridir (Kargın, 2012).

Kısa dönemli hedefler ne demektir?

Kısa dönemli hedefler, öğrencinin performans düzeyi ile uzun dönemli hedefler arasında yer alan ara basamaklardır.

Kısa dönemli hedef yazımının temel ilkeleri nelerdir?

Kısa dönemli hedef yazımının dört temel ilkesi vardır. Bunlar; “birey, davranış, koşul ve ölçüttür” (Kargın, 2007).

Kısa dönemli hedef ilkelerinden biri olan davranış nasıl ifade edilmelidir?

Davranış ilkesine göre bireyin kazanacağı beceri açık,ölçülebilir ve gözlenebilir bir biçimde ifade edilir. 

Kısa dönemli hedef ilkelerinden koşul neyi ifade etmektedir?

Koşul, hedef davranışın öğrenci tarafından öğrenildiğini kabul edebilmek için o davranışın nasıl, nerede, ne zaman ve hangi koşullar altında meydana gelmesi gerektiğinin ifadesidir.

Kısa dönemli hedef ilkelerinden ölçüt neyi ifade etmektedir?

Ölçüt,  hedef davranışın bir öğrenci tarafından kazanıldığını söyleyebilmek için o davranışın öğrenci tarafından ne kadar doğrulukla gösterilmesi gerektiğinin yazılı ifadesidir (Kargın, 2007). 

BEP’te yer alan ek hizmetler neyi ifade etmektedir?

Ek hizmetler, özel eğitim desteği dışında özel gereksinimli öğrencinin gereksinim duyduğu diğer hizmetlerdir. Ulaşım, konuşma terapisi, fiziksel terapi, uğraşı terapisi, danışmanlık ve tıbbi hizmetler, özel gereksinimli öğrenciye sağlanacak ek hizmetler arasında yer almaktadır (Kargın, 2007).

Öğretimin bireyselleştirilmesi ne demektir?

Öğretimin bireyselleştirilmesi, öğretmenin bir sınıfta bulunan tüm öğrenciler için hedeflenen davranışları kazandırmalarında ne tür uyarlamalar yapabileceklerini gösteren planlamalardır (Janney ve Snell, 2006).

Öğretimin bireyselleştirilmesine yönelik öğretmenlerin yapabilecekleri uyarlamalar neler olabilir?

Bu uyarlamalar, fiziksel ortama ilişkin uyarlamalar, eğitim-öğretim süreçlerine ilişkin uyarlamalar, sınıf içinde olumlu sınıf iklimi yaratmaya yönelik uyarlamalar, öğretim süreçlerine ilişkin uyarlamalar ve son olarak da okul ve sınıf genelinde genel işleyişe ilişkin uyarlamalar şeklinde sınıflandırılabilir.

BEP’in izleme ve değerlendirme süreci nasıl tanımlanabilir?

İzleme ve değerlendirme BEP sürecinin en önemli basamağıdır. Bu süreç genel olarak, sistematik olarak uygulayıcılardan bilginin toplanması ve bu bilginin düzenli aralıklarla belirlenmiş olan amaçlarla karşılaştırılması şeklinde tanımlanabilir. 

BEP’te yer alan izlemenin temel amacı nedir?

İzlemenin iki temel amacı vardır. Bunlardan birisi, BEP’i uygulamakla yükümlü olan uzmanlara, kullandıkları yöntemlerde gerekli değişiklikleri yapmak için sistematik olarak veri sağlamak; diğeri ise BEP’in uygulanmasını, planlanmış programın etkililiğini ve uygunluğunu değerlendirmede kullanılacak verileri BEP ekibine sağlamaktır.

İzleme yoluyla BEP ekibi neyi ortaya koyar?

İzleme yoluyla BEP ekibi, uzun dönemli ve kısa dönemli hedeflerin gerçekleşip gerçekleşmediğini, uygulayıcıların sorumluluklarını yerine getirip getirmediklerini ve program değişikliklerinin belli bir birikime dayalı yapılıp yapılmadığını belirtir (Kargın, 2007).

Her bir BEP için yılda en az kaç kez izleme oturumu yapılmalıdır?

Bu süreçte her bir BEP için en az yılda bir kez izleme oturumu yapılmalıdır.

İzleme temelde hangi amaçlara hizmet eder?

İzleme temelde iki amaca hizmet eder. Bunlardan ilki, uygulanmakta olan BEP ile
öğrencinin iyi bir gelişme gösterip göstermediğinin değerlendirilmesi; ikincisi ise BEP içerisinde birtakım değişikliklerin gerekli olup olmadığının belirlenmesidir.