Açıköğretim Ders Notları

Finans Matematiği Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.

Açıköğretim derslerinden Finans Matematiği Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim için hazırlanan  ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.

Tahvillerde Değerleme

1. Soru

Yatırım nedir?

Cevap

Yatırım, bir miktar kaynağın ya da paranın, daha yüksek bir miktar olarak geri döneceği beklentisiyle belli bir süre için bir alana tahsis edilmesi, bağlanmasıdır.


2. Soru

Yatırım nelere yapılabilir?

Cevap

Altın, gümüş, platin gibi kıymetli madenlere; arsa, daire, bina gibi taşınmazlara; bir işletme kurarak kendi işine ya da tahvil, hisse senedi gibi menkul kıymetlere yatırım yapılabilir.


3. Soru

Yatırımlar yatırımın yapıldığı kıymete göre kaça ayrılır?

Cevap

Yatırımlar yatırımın yapıldığı kıymete göre reel ve finansal yatırımlar olarak ikiye ayrılır


4. Soru

Finansal Yatırım neye denir?

Cevap

Gerek devletin gerekse de işletmelerin fon temin etmek amacıyla ihraç ettikleri menkul kıymetlere yapılan yatırımlara finansal yatırımlar denir.


5. Soru

Değerleme nedir?

Cevap

Her yatırım alternatifinin bir beklenen getirisi, bir de bu getirinin beklenenden sapması olasılığı olarak nitelenebilecek riski vardır. Yatırımcılar bu iki temel bileşeni, kendi ölçülerine göre bir arada değerlendirerek yapacakları yatırıma bir değer biçerler. Bu işleme değerleme denir.


6. Soru

Bir yatırımın bugün ifade ettiği değer neye denir?

Cevap

Bir yatırımın bugün ifade ettiği değer, o yatırımın gelecekte sağlaması beklenen getirilerin, yani nakit girişlerinin, bu nakit girişlerinin riskliliğine göre yatırımcının beklediği getiri oranı ile bugüne iskontolanmış değerleri toplamıdır.


7. Soru

Tahvil nedir?

Cevap

Tahvil, anonim ortaklık şeklindeki işletmelerin ve devletin tasarrufçulardan uzun vadeli borç temin etmek amacıyla ihraç ettikleri borç senedi hükmündeki menkul kıymetlerdir.


8. Soru

Tahviller genellikle nasıl çıkartılırlar?

Cevap

Tahviller genellikle hamiline yazılı olarak çıkarılırlar.


9. Soru

Tahvil vadesinin başlangıcı nasıl belirlenir?

Cevap

Tahvilin satışı için belirlenmiş sürenin son günü tahvil vadesinin başlangıç tarihi olarak kabul edilir.


10. Soru

Tahviller tipik olarak hangi nominal değere sahip olarak çıkartılırlar?

Cevap

Tahviller tipik olarak 1.000 TL, 100.000 TL gibi nominal değerlere sahip olup, bu değerden satışa sunulurlar.


11. Soru

Tahvillerde dönem faizleri nasıl ödenmektedir?

Cevap

Tahvillerin, satışa sunulduğu değer üzerinden, belirlenen faiz oranına göre hesaplanan dönem faizleri, her dönemin sonunda ödenir. Dönem sonunda ise son dönemin faizi ile birlikte anapara geri ödenir.


12. Soru

Bir yatırımcı bir işletmenin ihraç ettiği 1.000TL nominal değerli, %12 faizli ve 2 yıl vadeli tahvilleri başa baştan (nominal değerden) alırsa, alacağı faiz ve dönem sonunda alacağı para ne kadardır?

Cevap

Yatırımcı, ilk yıl ve ikinci yıl somunda 120’er TL faiz alacak, ikinci yıl bitiminde ayrıca 1.000 TL’yi de alacak böylelikle tahvil ömrünü tamamlamış olacaktır.


13. Soru

Tipik tahvillerin istisnaları var mıdır?

Cevap

Evet vardır. Tipik tahvillerin istisnaları da bulunmaktadır. Örneğin, nominal değerden farklı bir bedelle satılan tahviller, ya da faiz ödeme dönemi bir yıldan farklı, söz gelimi 6 ay olan tahviller de söz konusu olabilmektedir.


14. Soru

Tahvil satın alarak işletmeye borç veren yatırımcının işletme üzerinde ne tür hakları vardır?

Cevap

Tahvil sahibinin (tahvil satın alarak işletmeye borç veren yatırımcının), işletme üzerinde tahvilin faiz ve anapara ödemeleri dışında başka bir hakkı yoktur. Şirket yönetimine katılamaz ve alacağı ödendikten sonra tasfiyeden pay alamaz.


15. Soru

Nominal Değer nedir?

Cevap

Tahvilin üzerinde yazılı olan ve vade bitiminde tahvil sahibine ödenen değerdir. Tahvillerin nominal değerleri genellikle 1.000 TL ve bunun katları şeklindedir. Nominal değer her zaman tahvilin satış fiyatı anlamına gelmez. Zaman zaman tahviller nominal değerlerinin altında veya üstünde satışa sunulabilirler.


16. Soru

Piyasa Değeri nedir?

Cevap

Piyasa Değeri, menkul kıymetin piyasadaki arz ve talebe göre oluşan cari fiyatıdır.


17. Soru

Kupon Faiz Oranı nedir?

Cevap

Tahvil sahibine periyodik olarak faiz şeklinde ödenecek, tahvilin nominal değerinin yüzdesi olarak ifade edilen orana kupon faiz oranı denir. Örneğin kupon faiz oranı %15 ve tahvilin nominal değeri 1.000 TL ise vade sonuna kadar her yıl sonunda tahvil sahibine 150 TL kupon faizi ödenecek demektir.


18. Soru

Vade nedir?

Cevap

Tahvilin vadesi, tahvilin çıkarılmasından, çıkaran tarafından tahvil sahibine nominal değerin ve varsa son dönem faizinin ödenmesi ve tahvilin hükmünün sona ermesine kadar olan süredir.


19. Soru

Tahvil Derecelendirmesi nedir?

Cevap

Bu konuda uzman kuruluşlar tarafından hükümetlerin ve şirketlerin tahvillerine yapılacak yatırımların ne derece riskli olduğunun bir göstergesi olarak bir tür not verilmesi sürecidir.


20. Soru

Tahvilin derecesi düştükçe ne anlamak gerekir?

Cevap

Tahvilin derecesi düştükçe, tahvili çıkaran kurumun tahvili geri ödeyememe olasılığının da arttığı kabul edilir. Böylece yatırımcılar, üstlendikleri ekstra risk nedeniyle, derecesi düşük tahvillerden daha yüksek bir faiz talep edeceklerdir.


21. Soru

Basit Getiri Oranı nedir?

Cevap

Basit Getiri Oranı, yapılan yatırımdan elde edilen getirinin, vade sonuna kadar aynı getiri oranıyla tekrar yatırıma dönüştürülmediği durumdaki yıllık getirisidir. Bu durumda yatırımın anaparası her devre sabit kalır.


22. Soru

Bileşik Getiri Oranı nedir?

Cevap

Bileşik Getiri Oranı, yatırımdan elde edilen getirinin, vade sonuna kadar aynı getiri oranıyla tekrar yatırıma dönüştürüldüğü varsayımı ile hesaplanan yıllık getirisidir. Bu durumda yatırımın anaparasına her devre elde edilen gelir de eklenir.


23. Soru

Tahvil türleri nelerdir?

Cevap

Tahvil türleri şöyle sıralanabilir: • Sabit faizli tahviller, • Endeksli tahviller, • Değişken faizli tahviller, • Kuponsuz tahviller, • Kâra iştirakli tahviller, • Hisse senedi ile değiştirilebilir tahviller, • Pirimli tahviller.


24. Soru

Sabit faizli tahvillerde faizlendirme işlemleri nasıl gerçekleşir?

Cevap

Sabit Faizli tahvillerde, tahvil sahibi tahvili üzerinde yazılı kupon faiz oranı ile tahvilin nominal değeri üzerinden hesaplanan faizlere, vade boyunca her dönem sonunda sahip olur. Faiz oranı ve miktarı vade boyunca değişmeyip sabit kalacaktır.


25. Soru

Endeksli Tahviller nedir? Hesaplamalar nasıl yapılır?

Cevap

Endeksli tahviller, enflasyonun tahvillerde nominal değeri aşındırması nedeniyle tahvil sahiplerinin zarara uğramalarını önlemek amacıyla çıkartılan bir tahvil türüdür. Ana para, faiz ya da her ikisi altın, döviz, enflasyon gibi bir değer ölçüsüne bağlanarak, ödeme günü geldiğinde tahvilin değeri bu ölçülere göre saptanarak ödeme yapılır.


26. Soru

Değişken faizli tahviller nasıl açıklanabilir?

Cevap

Değişken faizli tahviller, bir tür endeksli tahvildir. Bu tahvil türünde faiz oranı sadece ilk kupon için sabit olup başlangıçta belirlenmekte, daha sonraki kuponlar için belirlenen bir ölçüye indekslenmektedir. Ülkemizde Hazine 2007 yılından itibaren tüketici fiyatları endeksine (enflasyon) dayalı değişken faizli tahvil çıkarmaya başlamıştır.


27. Soru

Kuponsuz tahviller nasıl açıklanabilir?

Cevap

Kuponsuz tahvillerde kupon faiz ödemesi yoktur. Tahvil ihraç tarihinde nominal değerden iskontolu olarak satılır ve tahvil sahibine vadede nominal değer ödenir.


28. Soru

Kâra iştirakli tahvillerde kar payı belirlenirken nelere dikkat edilir?

Cevap

Kâra iştirakli tahvil türünde tahvil sahibi faiz yanında, firma kârlı ise önceden belirlenen bir oranda kâr payı da alma hakkına sahip olmaktadır. İşletmeler kâr payını belirlerken belirtilen yollardan birisini seçebilir: • Faiz ve buna ilave olarak, tahvil tertibi için belirlenen kar payı yüzdesine göre hesaplanan tutardan tahvile düşen payın ödenmesi, • Kar payının faizden daha az olması durumunda faiz, aksi halde kar payı ödenmesi, • Bir faiz öngörülmeksizin tahvil tertibi için belirlenen kar payı yüzdesine göre hesaplanan tutardan tahvile düşen payın ödenmesi.


29. Soru

Hisse senedi ile değiştirilebilir tahvillerde işlemler nasıl gerçekleşir?

Cevap

Hisse Senedi ile Değiştirilebilir Tahviller’de tahviller tahvil sahibine bir sure sabit faiz gelirinden yararlanma ve belirlenen bir süre sonrasında tahvilini hisse senediyle değiştirme hakkı verir. Tahvilin ihracı sırasında hisse senediyle değiştirme koşulları ve değiştirme oranı, yani tahvilin kaç adet hisse senediyle değiştirileceği belirtilir.


30. Soru

Primli tahviller nasıl açıklanabilir?

Cevap

Primli tahvil türünde ihraççı ya ihraçta ya da vade tarihinde (itfada) yapılacak ödemede bir prim ödemeyi taahhüt etmektedir. İhraçta primli tahviller iskontolu tahviller olarak da bilinmektedir.


31. Soru

Bir finansal varlığın bugünkü değeri nedir?

Cevap

Bir finansal varlığın bugünkü değeri gelecekte sağlayacağı nakit akışlarının bugünkü değerleri toplamıdır.


32. Soru

İskontolama nedir?

Cevap

Gelecekteki bir nakit akışının bugünkü değerinin bulunmasına iskontolama denir. Dolayısıyla bir varlığın gelecekte sağlayacağı nakit akışları tek tek bugüne iskontolanıp toplanırsa varlığın bugünkü değeri bulunmuş olacaktır.


33. Soru

Bir varlığın temeli hangi temel değişkenlere bağlıdır?

Cevap

Bir varlığın değeri iki temel değişkene bağlıdır. Birincisi, varlığın sağlayacağı nakit akışları, ikincisi de nakit akışlarının iskonto edileceği iskonto oranıdır.


34. Soru

Kullanılacak iskonto oranının bir diğer adı nedir?

Cevap

Bir varlığın gelecekteki nakit akışlarının bugüne iskontolanmasında kullanılacak iskonto oranı, yatırımcının o varlığa yatırım yaparak elde etmeyi beklediği getiri oranıdır. Bu yüzden kullanılacak iskonto oranına beklenen getiri oranı da denir.


35. Soru

Tipik olarak bir tahvilde faiz ve anapara ödemeleri nasıldır?

Cevap

Tipik olarak bir tahvilde, tahvilin vadesi boyunca her devre sonunda kupon faiz oranı üzerinden faiz ödemesi, vade sonunda da anapara ödemesi söz konusudur.


36. Soru

Zaman zaman tahvillerde beklenen getiri oranı yerine piyasa faiz oranı tabiri de kullanılmaktadır. Bunun sebebi ne olabilir?

Cevap

Tahviller değerlenirken yatırımcılar tahvili çıkarak kurum ya da devletin risk durumuna göre beklenen getiri oranını belirlerler. Piyasa faiz oranı ise devletin borçlarını ödemesine ilişkin piyasadaki yatırımcıların risk algılarının bir kombinasyonu sonucu ortaya çıkar. Yani piyasadaki binlerce yatırımcının yaptıkları analizler sonucunda meydana çıkan ortalama beklenen getiri oranıdır. Bu nedenle yatırımcılar sıklıkla beklenen getiri oranı olarak piyasa faiz oranını kullanmaktadırlar.


37. Soru

Basit Faiz Esasına Göre Değerleme yaklaşımı kaça ayrılır?

Cevap

Basit faiz esasına göre değerleme yaklaşımı; • Vadeye kadar getiri yaklaşımı ve • Tahakkuk eden faiz esasına göre değerleme yaklaşımı olarak ikiye ayrılır.


38. Soru

Basit faiz esasına göre değerlemede vadeye kadar getiri yaklaşımı nedir?

Cevap

Faiz ödeme dönemleri arasında tahvillerin satın alınması durumunda vadeye kadar getiri yaklaşımına göre öncelikle ilk faiz dönemine kadar geçecek gün sayısının bilinmesi gerekir. Bu yaklaşımda faiz ödeme dönemleri arasında tahvil satın alan yatırımcının, vade sonuna kadar tahvili elinde tutması durumunda sağlayacağı getiri hesaplanmış olmaktadır.


39. Soru

Basit faiz esasına göre değerlemede Tahakkuk eden faiz esasına göre değerleme nedir?

Cevap

Öncelikle tahvilin devre başındaki faiz kuponu kesildikten sonraki değeri bulunur. Bulunan bu değere, devre başından değerleme gününe kadar geçen süre için hesaplanan faiz ilave edilerek tahvilin değeri belirlenir.


40. Soru

Türkiye’de tahvil değerleme uygulamaları hangi kanuna göre düzenlenmiştir?

Cevap

Türkiye’de Sermaye Piyasası Kanunu’nun 9 Şubat 1984 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Menkul Kıymet Alım Satımına İlişkin Sirküler (No: 2)de günlük bileşik faiz esasına göre değerleme düzenlenmiş, böylece tahvil değerleme uygulamalarına tekdüzelik getirilmiştir.


41. Soru

Türkiye’de finansman bonolarının faiz gelirleri, hangi vergi kesintisine tabidir?

Cevap

Türkiye’de finansman bonolarının faiz gelirleri %10 gelir vergisi stopajı kesintisine tabidir.


42. Soru

Tahvillerde getiri türleri nelerdir?

Cevap

Tahvil piyasasında beş farklı getiri ya da verim oranı söz konusudur. Bunlar; • Nominal Getiri Oranı, • Cari Getiri Oranı, • Vadeye Kadar Getiri Oranı, • Geri Çağırmaya Kadar Getiri Oranı, • Gerçekleştirilen Getiri Oranıdır.


43. Soru

Nominal Getiri Oranı nasıl açıklanabilir?

Cevap

Nominal getiri oranı tahvilin üzerinde yazılı kupon faiz oranıdır. Örneğin üzerinde %15 faiz oranı yazan tahvilin nominal getiri oranı %15’dir.


44. Soru

Vadeye Kadar Getiri Oranı ya da Vade Getirisi nedir?

Cevap

Tahvilin gelecekte sağlayacağı tüm nakit akımlarının (anapara ve faiz ödemeleri) bugünkü değerini tahvilin satın alma değerine eşitleyen orana tahvilin vade getirisi denir. Etkin bir piyasada vadeye kadar getiri oranı o risk sınıfı için piyasa faiz oranıdır. Vadeye kadar getiri oranı bir tahvilin iç kârlılık oranıdır. Eğer bu oran, yatırımcının böyle bir yatırımdan beklediği orana eşitse ya da büyükse tahvil satın alınacak, değilse alınmayacaktır.


45. Soru

Kuponsuz tahvillerde vadeye kadar getiri oranı nasıl hesaplanmaktadır?

Cevap

Bu tür tahvillerde sadece vade sonunda anapara ödemesi yapılmaktadır. Tahvil sahibinin getirisi, tahvil satın alınırken ödenen fiyatla vade sonunda kendisine ödenen nominal değer arasındaki fark alınarak bulunur.


46. Soru

Geri Çağırma Getiri Oranı nedir?

Cevap

Bazı tahviller, tahvilde belirtilen vade tarihinden önce geri çağrılabilme özelliğine sahip olabilirler. Geri çağırma genellikle cari pazar faiz oranının tahvilin nominal faiz oranının altına düştüğünde söz konusu olur. Geri çağırma oranı da geri çağrılma süresi dikkate alınarak, ya vadeye kadar getiri oranı formülünden ya da ortalama getiri oranı formülünden faydalanılarak hesaplanabilir.


47. Soru

Neden ikincil piyasada tahvillerin faiz ödeme dönemleri başında alınması istisnai iken faiz ödeme dönemleri arasında alınması daha sık karşılaşılan bir durumdur?

Cevap

Bu durumun açıklaması takvimle ilgilidir. İkincil piyasada yılın her iş günü daha önce çıkarılmış tahviller alınıp satılmaktadır. Yani bir tahvil yılın her iş günü alınıp satılmakta iken bu günlerden sadece bir tanesi faiz ödeme dönemi başına gelmekte, o gün dışındaki tüm günler faiz ödeme devrelerinin aralarına tesadüf etmektedir. Dolayısıyla tahvil ödeme devresi başında alım satım ve değerleme istisna iken devre aralarında alım satım ve değerleme genel durum olmaktadır.


48. Soru

Yatırım nedir?

Cevap

Yatırım, bir miktar kaynağın ya da paranın, daha yüksek bir miktar olarak geri döneceği beklentisiyle belli bir süre için bir alana tahsis edilmesi, bağlanmasıdır.


49. Soru

Finansal yatırım nedir?

Cevap

Gerek devletin gerekse de işletmelerin fon temin etmek amacıyla ihraç ettikleri menkul kıymetlere yapılan yatırımlara finansal yatırımlar denir. Çünkü bu şekilde bir yatırım yaparak doğrudan bir üretim kapasitesi yaratılmış olmaz; ancak üretim kapasitesi yaratmak için fona ihtiyacı olan birimlere fon aktarılarak, onlardan faiz ya da kar payı elde edilir.


50. Soru

Değerleme nedir ve nasıl hesaplanır?

Cevap

Her yatırım alternatifinin bir beklenen getirisi, bir de bu getirinin beklenenden sapması olasılığı olarak nitelenebilecek riski vardır. Yatırımcılar bu iki temel bileşeni, kendi ölçülerine göre bir arada değerlendirerek yapacakları yatırıma bir değer biçerler. Bu işleme “değerleme” denir.

Değerlenen şey ister bir daire, ister fiilen çalışmakta olan bir işletme, isterse de bir menkul kıymet, örneğin tahvil olsun, değerlemenin temel mantığı aynıdır. Bir yatırımın bugün ifade ettiği değer, o yatırımın gelecekte sağlaması beklenen getirilerin, yani nakit girişlerinin, bu nakit girişlerinin riskliliğine göre yatırımcının beklediği getiri oranı ile bugüne iskontolanmış değerleri toplamıdır.


51. Soru

Tahvil nedir?

Cevap

Tahvil, anonim ortaklık şeklindeki işletmelerin ve devletin tasarrufçulardan uzun vadeli borç temin etmek amacıyla ihraç ettikleri borç senedi hükmündeki menkul kıymetlerdir. Tahviller genellikle hamiline yazılı olarak çıkarılırlar ve tahvilin satışı için belirlenmiş sürenin son günü tahvil vadesinin başlangıç tarihi olarak kabul edilir.


52. Soru

Nominal değer nedir?

Cevap

Tahvilin üzerinde yazılı olan ve vade bitiminde tahvil sahibine ödenen değerdir. Tahvillerin nominal değerleri genellikle 1.000TL ve bunun katları şeklindedir. Nominal değer her zaman tahvilin satış fiyatı anlamına gelmez. Zaman zaman tahviller nominal değerlerinin altında veya üstünde satışa sunulabilirler.


53. Soru

Nominal değer, piyasa değeri, kupon faiz oranı, vade, tahvil derecelendirmesi, basit getiri oranı, bileşik getiri oranı kavramlarını açıklayınız.

Cevap

Nominal Değer: Tahvilin üzerinde yazılı olan ve vade bitiminde tahvil sahibine ödenen değerdir. Tahvillerin nominal değerleri genellikle 1.000 TL ve bunun katları şeklindedir. Nominal değer her zaman tahvilin satış fiyatı anlamına gelmez. Zaman zaman tahviller nominal değerlerinin altında veya üstünde satışa sunulabilirler.

Piyasa Değeri: Menkul kıymetin piyasadaki arz ve talebe göre oluşan cari fiyatıdır.

Kupon Faiz Oranı: Tahvil sahibine periyodik olarak faiz şeklinde ödenecek, tahvilin nominal değerinin yüzdesi olarak ifade edilen orana kupon faiz oranı denir. Örneğin kupon faiz oranı %15 ve tahvilin nominal değeri 1.000 TL ise vade sonuna kadar her yıl sonunda tahvil sahibine 150 TL kupon faizi ödenecek demektir.

Vade: Tahvilin vadesi, tahvilin çıkarılmasından, çıkaran tarafından tahvil sahibine nominal değerin ve varsa son dönem faizinin ödenmesi ve tahvilin hükmünün sona ermesine kadar olan süredir.

Tahvil Derecelendirmesi: Bu konuda uzman kuruluşlar tarafından hükümetlerin ve şirketlerin tahvillerine yapılacak yatırımların ne derece riskli olduğunun bir göstergesi olarak bir tür not verilmesi sürecidir. Tahvilin derecesi düştükçe tahvili çıkaran kurumun tahvili geri ödeyememe olasılığının da arttığı kabul edilir. Böylece yatırımcılar, üstlendikleri ekstra risk nedeniyle, derecesi düşük tahvillerden daha yüksek bir faiz talep edeceklerdir.

Basit Getiri Oranı: Yapılan yatırımdan elde edilen getirinin, vade sonuna kadar aynı getiri oranıyla tekrar yatırıma dönüştürülmediği durumdaki yıllık getirisidir. Bu durumda yatırımın anaparası her devre sabit kalır.

Bileşik Getiri Oranı: Yatırımdan elde edilen getirinin, vade sonuna kadar aynı getiri oranıyla tekrar yatırıma dönüştürüldüğü varsayımı ile hesaplanan yıllık getirisidir. Bu durumda yatırımın anaparasına her devre elde edilen gelir de eklenir.


54. Soru

Tahvil türlerini açıklayınız.

Cevap

Sabit Faizli Tahviller: Sabit faizli tahvilde tahvil sahibi tahvili üzerinde yazılı kupon faiz oranı ile tahvilin nominal değeri üzerinden hesaplanan faizlere, vade boyunca her dönem sonunda sahip olur. Bu faiz oranı ve miktarı vade boyunca değişmeyip sabit kalacaktır. Tahviller çoğunlukla sabit faizli olarak çıkarılırlar.

Endeksli Tahviller: Enflasyonun tahvillerde nominal değeri aşındırması nedeniyle tahvil sahiplerinin zarara uğramalarını önlemek amacıyla çıkartılan bir tahvil türüdür. Bu tip tahvillerde, ana para, faiz ya da her ikisi altın, döviz, enflasyon gibi bir değer ölçüsüne bağlanarak, ödeme günü geldiğinde tahvilin değeri bu ölçülere göre saptanarak ödeme yapılır.

Değişken Faizli Tahviller: Bir tür endeksli tahvildir. Bu tahvil türünde faiz oranı sadece ilk kupon için sabit olup başlangıçta belirlenmekte, daha sonraki kuponlar için belirlenen bir ölçüye endekslenmektedir. Bu ölçü genellikle hazine borçlanma ihaleleri ortalamaları ve enflasyon olmaktadır. Bu söylenenlere göre değişken faizli tahvillerin sadece faizi endeksli bir tahvil türü olduğu söylenebilir. Ülkemizde Hazine 2007 yılından itibaren tüketici fiyatları endeksine (enflasyon) dayalı değişken faizli tahvil çıkarmaya başlamıştır.

Kuponsuz Tahviller: Bu tahvillerde kupon faiz ödemesi yoktur. Tahvil ihraç tarihinde nominal değerden iskontolu olarak satılır ve tahvil sahibine vadede nominal değer ödenir. İhraç değeri ile nominal değer arasındaki fark tahvil sahibinin gelirini oluşturur.

Kara İştirakli Tahviller: Bu tahvil türünde tahvil sahibi faiz yanında, firma karlı ise önceden belirlenen bir oranda kar payı da alma hakkına sahip olmaktadır. Bu tür tahvil ihraç eden işletmeler kar payını belirlerken şu yollardan birini seçebilirler:

  • Faiz ve buna ilave olarak, tahvil tertibi için belirlenen kar payı yüzdesine göre hesaplanan tutardan tahvile düşen payın ödenmesi,
  • Kar payının faizden daha az olması durumunda faiz, aksi halde kar payı ödenmesi,
  • Bir faiz öngörülmeksizin tahvil tertibi için belirlenen kar payı yüzdesine göre hesaplanan tutardan tahvile düşen payın ödenmesi.

Hisse Senedi ile Değiştirilebilir Tahviller: Bu tür tahviller tahvil sahibine bir süre sabit faiz gelirinden yararlanma ve belirlenen bir süre sonrasında tahvilini hisse senediyle değiştirme hakkı verir. Tahvilin ihracı sırasında hisse senediyle değiştirme koşulları ve değiştirme oranı, yani tahvilin kaç adet hisse senediyle değiştirileceği belirtilir.

Primli Tahviller: Bu tahvil türünde ihraççı ya ihraçta ya da vade tarihinde (itfada) yapılacak ödemede bir prim ödemeyi taahhüt etmektedir. İhraçta primli tahviller iskontolu tahviller olarak da bilinmektedir.


55. Soru

2012 yılında ihraç edilmiş, %12 sabit faizli, 10 yıl vadeli ve her yıl 1 Haziran’da faiz ödemeli bir tahvil 1.000 TL nominal değerdedir. Bu tahvili 1 Aralık 2014 tarihinde satın almayı düşünen bir yatırımcı %20 getiri sağlayabilmek için bu tahvili hangi fiyatla satın almalıdır?

Cevap

r = %20

n = 2 (2012’den 2014’e 2 tam dönem)

c= 182 gün (1 Aralık 2014’ten 1 Haziran 2015’e kadar geçen süre)

Tahvilin faizi = 1000 X 0,12 = 120 TL

  olur. Buradan 275,7 bulunur.


56. Soru

Tahakkuk eden faiz yaklaşımına göre değerleme nasıl yapılır?

Cevap

Tahakkuk eden faiz esasına göre değerlemede öncelikle tahvilin devre başındaki faiz kuponu kesildikten sonraki değeri bulunur. Bulunan bu değere, devre başından değerleme gününe kadar geçen süre için hesaplanan faiz ilave edilerek tahvilin değeri belirlenir.


57. Soru

Türkiye’de tahvil değerleme uygulamaları hangi kanunla düzenlenmiştir?

Cevap

Türkiye’de Sermaye Piyasası Kanunu’nun 9 Şubat 1984 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Menkul Kıymet Alım Satımına İlişkin Sirküler (No: 2)”de günlük bileşik faiz esasına göre değerleme düzenlenmiş, böylece tahvil değerleme uygulamalarına tekdüzelik getirilmiştir.


58. Soru

Tahvillerde getiri türleri nelerdir?

Cevap

Tahvil piyasasında beş farklı getiri ya da verim oranı söz konusudur. Bunlar: a) Nominal getiri oranı, b) Cari getiri oranı, c) Vadeye kadar getiri oranı, d) Geri çağırmaya kadar getiri oranı, e) Gerçekleştirilen getiri oranıdır.


59. Soru

Bir tahvilin nominal değeri 1.000 TL nominal faiz oranı % 18 olsun. Bu tahvil piyasada 900 TL’ye satılırsa cari verim oranı ne olur?

Cevap

Cari getiri (verim) oranı

 = Cari verimi
 = t dönemindeki kupon faizini
 = Tahvilin cari fiyatını ifade ederse,

eşitliği ile hesaplanır.

 bulunur.


60. Soru

Cari verim ölçümünün eksik yönleri nelerdir?

Cevap

Cari verim ölçümünün iki önemli eksiği vardır. Bunlar ise; i. Elde edilen gelirin yeniden yatırılmasını, ii. Sermaye kazancı ya da kayıplarını dikkate almamasıdır.


61. Soru

1000 TL nominal değerli, %12 faizli ve her üç ayda bir faiz ödemeli, 3 yıl vadeli bir tahvilden üç aylık %10 vadeye kadar getiri bekleniyorsa bu tahvilin satın alma değeri ne olur?

Cevap

ND= 1000 TL

F= 30 (1000x(0,12/4)(yıllık faiz oranı %12 ve yılda dört kez faizlendirme yapıldığından.)

r= 0,10

n= 12 (3 yıl x 4 defa)

 olur. Buradan 523 TL bulunur.


62. Soru

Gerçekleşen verim oranı nedir?

Cevap

Tahvilin vade ya da geri çağırma tarihinden daha kısa bir süre ile elde tutulması durumunda elde edilecek verime gerçekleşen verim oranı denir.


1. Soru

Yatırım nedir?

Cevap

Yatırım, bir miktar kaynağın ya da paranın, daha yüksek bir miktar olarak geri döneceği beklentisiyle belli bir süre için bir alana tahsis edilmesi, bağlanmasıdır.

2. Soru

Yatırım nelere yapılabilir?

Cevap

Altın, gümüş, platin gibi kıymetli madenlere; arsa, daire, bina gibi taşınmazlara; bir işletme kurarak kendi işine ya da tahvil, hisse senedi gibi menkul kıymetlere yatırım yapılabilir.

3. Soru

Yatırımlar yatırımın yapıldığı kıymete göre kaça ayrılır?

Cevap

Yatırımlar yatırımın yapıldığı kıymete göre reel ve finansal yatırımlar olarak ikiye ayrılır

4. Soru

Finansal Yatırım neye denir?

Cevap

Gerek devletin gerekse de işletmelerin fon temin etmek amacıyla ihraç ettikleri menkul kıymetlere yapılan yatırımlara finansal yatırımlar denir.

5. Soru

Değerleme nedir?

Cevap

Her yatırım alternatifinin bir beklenen getirisi, bir de bu getirinin beklenenden sapması olasılığı olarak nitelenebilecek riski vardır. Yatırımcılar bu iki temel bileşeni, kendi ölçülerine göre bir arada değerlendirerek yapacakları yatırıma bir değer biçerler. Bu işleme değerleme denir.

6. Soru

Bir yatırımın bugün ifade ettiği değer neye denir?

Cevap

Bir yatırımın bugün ifade ettiği değer, o yatırımın gelecekte sağlaması beklenen getirilerin, yani nakit girişlerinin, bu nakit girişlerinin riskliliğine göre yatırımcının beklediği getiri oranı ile bugüne iskontolanmış değerleri toplamıdır.

7. Soru

Tahvil nedir?

Cevap

Tahvil, anonim ortaklık şeklindeki işletmelerin ve devletin tasarrufçulardan uzun vadeli borç temin etmek amacıyla ihraç ettikleri borç senedi hükmündeki menkul kıymetlerdir.

8. Soru

Tahviller genellikle nasıl çıkartılırlar?

Cevap

Tahviller genellikle hamiline yazılı olarak çıkarılırlar.

9. Soru

Tahvil vadesinin başlangıcı nasıl belirlenir?

Cevap

Tahvilin satışı için belirlenmiş sürenin son günü tahvil vadesinin başlangıç tarihi olarak kabul edilir.

10. Soru

Tahviller tipik olarak hangi nominal değere sahip olarak çıkartılırlar?

Cevap

Tahviller tipik olarak 1.000 TL, 100.000 TL gibi nominal değerlere sahip olup, bu değerden satışa sunulurlar.

11. Soru

Tahvillerde dönem faizleri nasıl ödenmektedir?

Cevap

Tahvillerin, satışa sunulduğu değer üzerinden, belirlenen faiz oranına göre hesaplanan dönem faizleri, her dönemin sonunda ödenir. Dönem sonunda ise son dönemin faizi ile birlikte anapara geri ödenir.

12. Soru

Bir yatırımcı bir işletmenin ihraç ettiği 1.000TL nominal değerli, %12 faizli ve 2 yıl vadeli tahvilleri başa baştan (nominal değerden) alırsa, alacağı faiz ve dönem sonunda alacağı para ne kadardır?

Cevap

Yatırımcı, ilk yıl ve ikinci yıl somunda 120’er TL faiz alacak, ikinci yıl bitiminde ayrıca 1.000 TL’yi de alacak böylelikle tahvil ömrünü tamamlamış olacaktır.

13. Soru

Tipik tahvillerin istisnaları var mıdır?

Cevap

Evet vardır. Tipik tahvillerin istisnaları da bulunmaktadır. Örneğin, nominal değerden farklı bir bedelle satılan tahviller, ya da faiz ödeme dönemi bir yıldan farklı, söz gelimi 6 ay olan tahviller de söz konusu olabilmektedir.

14. Soru

Tahvil satın alarak işletmeye borç veren yatırımcının işletme üzerinde ne tür hakları vardır?

Cevap

Tahvil sahibinin (tahvil satın alarak işletmeye borç veren yatırımcının), işletme üzerinde tahvilin faiz ve anapara ödemeleri dışında başka bir hakkı yoktur. Şirket yönetimine katılamaz ve alacağı ödendikten sonra tasfiyeden pay alamaz.

15. Soru

Nominal Değer nedir?

Cevap

Tahvilin üzerinde yazılı olan ve vade bitiminde tahvil sahibine ödenen değerdir. Tahvillerin nominal değerleri genellikle 1.000 TL ve bunun katları şeklindedir. Nominal değer her zaman tahvilin satış fiyatı anlamına gelmez. Zaman zaman tahviller nominal değerlerinin altında veya üstünde satışa sunulabilirler.

16. Soru

Piyasa Değeri nedir?

Cevap

Piyasa Değeri, menkul kıymetin piyasadaki arz ve talebe göre oluşan cari fiyatıdır.

17. Soru

Kupon Faiz Oranı nedir?

Cevap

Tahvil sahibine periyodik olarak faiz şeklinde ödenecek, tahvilin nominal değerinin yüzdesi olarak ifade edilen orana kupon faiz oranı denir. Örneğin kupon faiz oranı %15 ve tahvilin nominal değeri 1.000 TL ise vade sonuna kadar her yıl sonunda tahvil sahibine 150 TL kupon faizi ödenecek demektir.

18. Soru

Vade nedir?

Cevap

Tahvilin vadesi, tahvilin çıkarılmasından, çıkaran tarafından tahvil sahibine nominal değerin ve varsa son dönem faizinin ödenmesi ve tahvilin hükmünün sona ermesine kadar olan süredir.

19. Soru

Tahvil Derecelendirmesi nedir?

Cevap

Bu konuda uzman kuruluşlar tarafından hükümetlerin ve şirketlerin tahvillerine yapılacak yatırımların ne derece riskli olduğunun bir göstergesi olarak bir tür not verilmesi sürecidir.

20. Soru

Tahvilin derecesi düştükçe ne anlamak gerekir?

Cevap

Tahvilin derecesi düştükçe, tahvili çıkaran kurumun tahvili geri ödeyememe olasılığının da arttığı kabul edilir. Böylece yatırımcılar, üstlendikleri ekstra risk nedeniyle, derecesi düşük tahvillerden daha yüksek bir faiz talep edeceklerdir.

21. Soru

Basit Getiri Oranı nedir?

Cevap

Basit Getiri Oranı, yapılan yatırımdan elde edilen getirinin, vade sonuna kadar aynı getiri oranıyla tekrar yatırıma dönüştürülmediği durumdaki yıllık getirisidir. Bu durumda yatırımın anaparası her devre sabit kalır.

22. Soru

Bileşik Getiri Oranı nedir?

Cevap

Bileşik Getiri Oranı, yatırımdan elde edilen getirinin, vade sonuna kadar aynı getiri oranıyla tekrar yatırıma dönüştürüldüğü varsayımı ile hesaplanan yıllık getirisidir. Bu durumda yatırımın anaparasına her devre elde edilen gelir de eklenir.

23. Soru

Tahvil türleri nelerdir?

Cevap

Tahvil türleri şöyle sıralanabilir: • Sabit faizli tahviller, • Endeksli tahviller, • Değişken faizli tahviller, • Kuponsuz tahviller, • Kâra iştirakli tahviller, • Hisse senedi ile değiştirilebilir tahviller, • Pirimli tahviller.

24. Soru

Sabit faizli tahvillerde faizlendirme işlemleri nasıl gerçekleşir?

Cevap

Sabit Faizli tahvillerde, tahvil sahibi tahvili üzerinde yazılı kupon faiz oranı ile tahvilin nominal değeri üzerinden hesaplanan faizlere, vade boyunca her dönem sonunda sahip olur. Faiz oranı ve miktarı vade boyunca değişmeyip sabit kalacaktır.

25. Soru

Endeksli Tahviller nedir? Hesaplamalar nasıl yapılır?

Cevap

Endeksli tahviller, enflasyonun tahvillerde nominal değeri aşındırması nedeniyle tahvil sahiplerinin zarara uğramalarını önlemek amacıyla çıkartılan bir tahvil türüdür. Ana para, faiz ya da her ikisi altın, döviz, enflasyon gibi bir değer ölçüsüne bağlanarak, ödeme günü geldiğinde tahvilin değeri bu ölçülere göre saptanarak ödeme yapılır.

26. Soru

Değişken faizli tahviller nasıl açıklanabilir?

Cevap

Değişken faizli tahviller, bir tür endeksli tahvildir. Bu tahvil türünde faiz oranı sadece ilk kupon için sabit olup başlangıçta belirlenmekte, daha sonraki kuponlar için belirlenen bir ölçüye indekslenmektedir. Ülkemizde Hazine 2007 yılından itibaren tüketici fiyatları endeksine (enflasyon) dayalı değişken faizli tahvil çıkarmaya başlamıştır.

27. Soru

Kuponsuz tahviller nasıl açıklanabilir?

Cevap

Kuponsuz tahvillerde kupon faiz ödemesi yoktur. Tahvil ihraç tarihinde nominal değerden iskontolu olarak satılır ve tahvil sahibine vadede nominal değer ödenir.

28. Soru

Kâra iştirakli tahvillerde kar payı belirlenirken nelere dikkat edilir?

Cevap

Kâra iştirakli tahvil türünde tahvil sahibi faiz yanında, firma kârlı ise önceden belirlenen bir oranda kâr payı da alma hakkına sahip olmaktadır. İşletmeler kâr payını belirlerken belirtilen yollardan birisini seçebilir: • Faiz ve buna ilave olarak, tahvil tertibi için belirlenen kar payı yüzdesine göre hesaplanan tutardan tahvile düşen payın ödenmesi, • Kar payının faizden daha az olması durumunda faiz, aksi halde kar payı ödenmesi, • Bir faiz öngörülmeksizin tahvil tertibi için belirlenen kar payı yüzdesine göre hesaplanan tutardan tahvile düşen payın ödenmesi.

29. Soru

Hisse senedi ile değiştirilebilir tahvillerde işlemler nasıl gerçekleşir?

Cevap

Hisse Senedi ile Değiştirilebilir Tahviller’de tahviller tahvil sahibine bir sure sabit faiz gelirinden yararlanma ve belirlenen bir süre sonrasında tahvilini hisse senediyle değiştirme hakkı verir. Tahvilin ihracı sırasında hisse senediyle değiştirme koşulları ve değiştirme oranı, yani tahvilin kaç adet hisse senediyle değiştirileceği belirtilir.

30. Soru

Primli tahviller nasıl açıklanabilir?

Cevap

Primli tahvil türünde ihraççı ya ihraçta ya da vade tarihinde (itfada) yapılacak ödemede bir prim ödemeyi taahhüt etmektedir. İhraçta primli tahviller iskontolu tahviller olarak da bilinmektedir.

31. Soru

Bir finansal varlığın bugünkü değeri nedir?

Cevap

Bir finansal varlığın bugünkü değeri gelecekte sağlayacağı nakit akışlarının bugünkü değerleri toplamıdır.

32. Soru

İskontolama nedir?

Cevap

Gelecekteki bir nakit akışının bugünkü değerinin bulunmasına iskontolama denir. Dolayısıyla bir varlığın gelecekte sağlayacağı nakit akışları tek tek bugüne iskontolanıp toplanırsa varlığın bugünkü değeri bulunmuş olacaktır.

33. Soru

Bir varlığın temeli hangi temel değişkenlere bağlıdır?

Cevap

Bir varlığın değeri iki temel değişkene bağlıdır. Birincisi, varlığın sağlayacağı nakit akışları, ikincisi de nakit akışlarının iskonto edileceği iskonto oranıdır.

34. Soru

Kullanılacak iskonto oranının bir diğer adı nedir?

Cevap

Bir varlığın gelecekteki nakit akışlarının bugüne iskontolanmasında kullanılacak iskonto oranı, yatırımcının o varlığa yatırım yaparak elde etmeyi beklediği getiri oranıdır. Bu yüzden kullanılacak iskonto oranına beklenen getiri oranı da denir.

35. Soru

Tipik olarak bir tahvilde faiz ve anapara ödemeleri nasıldır?

Cevap

Tipik olarak bir tahvilde, tahvilin vadesi boyunca her devre sonunda kupon faiz oranı üzerinden faiz ödemesi, vade sonunda da anapara ödemesi söz konusudur.

36. Soru

Zaman zaman tahvillerde beklenen getiri oranı yerine piyasa faiz oranı tabiri de kullanılmaktadır. Bunun sebebi ne olabilir?

Cevap

Tahviller değerlenirken yatırımcılar tahvili çıkarak kurum ya da devletin risk durumuna göre beklenen getiri oranını belirlerler. Piyasa faiz oranı ise devletin borçlarını ödemesine ilişkin piyasadaki yatırımcıların risk algılarının bir kombinasyonu sonucu ortaya çıkar. Yani piyasadaki binlerce yatırımcının yaptıkları analizler sonucunda meydana çıkan ortalama beklenen getiri oranıdır. Bu nedenle yatırımcılar sıklıkla beklenen getiri oranı olarak piyasa faiz oranını kullanmaktadırlar.

37. Soru

Basit Faiz Esasına Göre Değerleme yaklaşımı kaça ayrılır?

Cevap

Basit faiz esasına göre değerleme yaklaşımı; • Vadeye kadar getiri yaklaşımı ve • Tahakkuk eden faiz esasına göre değerleme yaklaşımı olarak ikiye ayrılır.

38. Soru

Basit faiz esasına göre değerlemede vadeye kadar getiri yaklaşımı nedir?

Cevap

Faiz ödeme dönemleri arasında tahvillerin satın alınması durumunda vadeye kadar getiri yaklaşımına göre öncelikle ilk faiz dönemine kadar geçecek gün sayısının bilinmesi gerekir. Bu yaklaşımda faiz ödeme dönemleri arasında tahvil satın alan yatırımcının, vade sonuna kadar tahvili elinde tutması durumunda sağlayacağı getiri hesaplanmış olmaktadır.

39. Soru

Basit faiz esasına göre değerlemede Tahakkuk eden faiz esasına göre değerleme nedir?

Cevap

Öncelikle tahvilin devre başındaki faiz kuponu kesildikten sonraki değeri bulunur. Bulunan bu değere, devre başından değerleme gününe kadar geçen süre için hesaplanan faiz ilave edilerek tahvilin değeri belirlenir.

40. Soru

Türkiye’de tahvil değerleme uygulamaları hangi kanuna göre düzenlenmiştir?

Cevap

Türkiye’de Sermaye Piyasası Kanunu’nun 9 Şubat 1984 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Menkul Kıymet Alım Satımına İlişkin Sirküler (No: 2)de günlük bileşik faiz esasına göre değerleme düzenlenmiş, böylece tahvil değerleme uygulamalarına tekdüzelik getirilmiştir.

41. Soru

Türkiye’de finansman bonolarının faiz gelirleri, hangi vergi kesintisine tabidir?

Cevap

Türkiye’de finansman bonolarının faiz gelirleri %10 gelir vergisi stopajı kesintisine tabidir.

42. Soru

Tahvillerde getiri türleri nelerdir?

Cevap

Tahvil piyasasında beş farklı getiri ya da verim oranı söz konusudur. Bunlar; • Nominal Getiri Oranı, • Cari Getiri Oranı, • Vadeye Kadar Getiri Oranı, • Geri Çağırmaya Kadar Getiri Oranı, • Gerçekleştirilen Getiri Oranıdır.

43. Soru

Nominal Getiri Oranı nasıl açıklanabilir?

Cevap

Nominal getiri oranı tahvilin üzerinde yazılı kupon faiz oranıdır. Örneğin üzerinde %15 faiz oranı yazan tahvilin nominal getiri oranı %15’dir.

44. Soru

Vadeye Kadar Getiri Oranı ya da Vade Getirisi nedir?

Cevap

Tahvilin gelecekte sağlayacağı tüm nakit akımlarının (anapara ve faiz ödemeleri) bugünkü değerini tahvilin satın alma değerine eşitleyen orana tahvilin vade getirisi denir. Etkin bir piyasada vadeye kadar getiri oranı o risk sınıfı için piyasa faiz oranıdır. Vadeye kadar getiri oranı bir tahvilin iç kârlılık oranıdır. Eğer bu oran, yatırımcının böyle bir yatırımdan beklediği orana eşitse ya da büyükse tahvil satın alınacak, değilse alınmayacaktır.

45. Soru

Kuponsuz tahvillerde vadeye kadar getiri oranı nasıl hesaplanmaktadır?

Cevap

Bu tür tahvillerde sadece vade sonunda anapara ödemesi yapılmaktadır. Tahvil sahibinin getirisi, tahvil satın alınırken ödenen fiyatla vade sonunda kendisine ödenen nominal değer arasındaki fark alınarak bulunur.

46. Soru

Geri Çağırma Getiri Oranı nedir?

Cevap

Bazı tahviller, tahvilde belirtilen vade tarihinden önce geri çağrılabilme özelliğine sahip olabilirler. Geri çağırma genellikle cari pazar faiz oranının tahvilin nominal faiz oranının altına düştüğünde söz konusu olur. Geri çağırma oranı da geri çağrılma süresi dikkate alınarak, ya vadeye kadar getiri oranı formülünden ya da ortalama getiri oranı formülünden faydalanılarak hesaplanabilir.

47. Soru

Neden ikincil piyasada tahvillerin faiz ödeme dönemleri başında alınması istisnai iken faiz ödeme dönemleri arasında alınması daha sık karşılaşılan bir durumdur?

Cevap

Bu durumun açıklaması takvimle ilgilidir. İkincil piyasada yılın her iş günü daha önce çıkarılmış tahviller alınıp satılmaktadır. Yani bir tahvil yılın her iş günü alınıp satılmakta iken bu günlerden sadece bir tanesi faiz ödeme dönemi başına gelmekte, o gün dışındaki tüm günler faiz ödeme devrelerinin aralarına tesadüf etmektedir. Dolayısıyla tahvil ödeme devresi başında alım satım ve değerleme istisna iken devre aralarında alım satım ve değerleme genel durum olmaktadır.

48. Soru

Yatırım nedir?

Cevap

Yatırım, bir miktar kaynağın ya da paranın, daha yüksek bir miktar olarak geri döneceği beklentisiyle belli bir süre için bir alana tahsis edilmesi, bağlanmasıdır.

49. Soru

Finansal yatırım nedir?

Cevap

Gerek devletin gerekse de işletmelerin fon temin etmek amacıyla ihraç ettikleri menkul kıymetlere yapılan yatırımlara finansal yatırımlar denir. Çünkü bu şekilde bir yatırım yaparak doğrudan bir üretim kapasitesi yaratılmış olmaz; ancak üretim kapasitesi yaratmak için fona ihtiyacı olan birimlere fon aktarılarak, onlardan faiz ya da kar payı elde edilir.

50. Soru

Değerleme nedir ve nasıl hesaplanır?

Cevap

Her yatırım alternatifinin bir beklenen getirisi, bir de bu getirinin beklenenden sapması olasılığı olarak nitelenebilecek riski vardır. Yatırımcılar bu iki temel bileşeni, kendi ölçülerine göre bir arada değerlendirerek yapacakları yatırıma bir değer biçerler. Bu işleme “değerleme” denir.

Değerlenen şey ister bir daire, ister fiilen çalışmakta olan bir işletme, isterse de bir menkul kıymet, örneğin tahvil olsun, değerlemenin temel mantığı aynıdır. Bir yatırımın bugün ifade ettiği değer, o yatırımın gelecekte sağlaması beklenen getirilerin, yani nakit girişlerinin, bu nakit girişlerinin riskliliğine göre yatırımcının beklediği getiri oranı ile bugüne iskontolanmış değerleri toplamıdır.

51. Soru

Tahvil nedir?

Cevap

Tahvil, anonim ortaklık şeklindeki işletmelerin ve devletin tasarrufçulardan uzun vadeli borç temin etmek amacıyla ihraç ettikleri borç senedi hükmündeki menkul kıymetlerdir. Tahviller genellikle hamiline yazılı olarak çıkarılırlar ve tahvilin satışı için belirlenmiş sürenin son günü tahvil vadesinin başlangıç tarihi olarak kabul edilir.

52. Soru

Nominal değer nedir?

Cevap

Tahvilin üzerinde yazılı olan ve vade bitiminde tahvil sahibine ödenen değerdir. Tahvillerin nominal değerleri genellikle 1.000TL ve bunun katları şeklindedir. Nominal değer her zaman tahvilin satış fiyatı anlamına gelmez. Zaman zaman tahviller nominal değerlerinin altında veya üstünde satışa sunulabilirler.

53. Soru

Nominal değer, piyasa değeri, kupon faiz oranı, vade, tahvil derecelendirmesi, basit getiri oranı, bileşik getiri oranı kavramlarını açıklayınız.

Cevap

Nominal Değer: Tahvilin üzerinde yazılı olan ve vade bitiminde tahvil sahibine ödenen değerdir. Tahvillerin nominal değerleri genellikle 1.000 TL ve bunun katları şeklindedir. Nominal değer her zaman tahvilin satış fiyatı anlamına gelmez. Zaman zaman tahviller nominal değerlerinin altında veya üstünde satışa sunulabilirler.

Piyasa Değeri: Menkul kıymetin piyasadaki arz ve talebe göre oluşan cari fiyatıdır.

Kupon Faiz Oranı: Tahvil sahibine periyodik olarak faiz şeklinde ödenecek, tahvilin nominal değerinin yüzdesi olarak ifade edilen orana kupon faiz oranı denir. Örneğin kupon faiz oranı %15 ve tahvilin nominal değeri 1.000 TL ise vade sonuna kadar her yıl sonunda tahvil sahibine 150 TL kupon faizi ödenecek demektir.

Vade: Tahvilin vadesi, tahvilin çıkarılmasından, çıkaran tarafından tahvil sahibine nominal değerin ve varsa son dönem faizinin ödenmesi ve tahvilin hükmünün sona ermesine kadar olan süredir.

Tahvil Derecelendirmesi: Bu konuda uzman kuruluşlar tarafından hükümetlerin ve şirketlerin tahvillerine yapılacak yatırımların ne derece riskli olduğunun bir göstergesi olarak bir tür not verilmesi sürecidir. Tahvilin derecesi düştükçe tahvili çıkaran kurumun tahvili geri ödeyememe olasılığının da arttığı kabul edilir. Böylece yatırımcılar, üstlendikleri ekstra risk nedeniyle, derecesi düşük tahvillerden daha yüksek bir faiz talep edeceklerdir.

Basit Getiri Oranı: Yapılan yatırımdan elde edilen getirinin, vade sonuna kadar aynı getiri oranıyla tekrar yatırıma dönüştürülmediği durumdaki yıllık getirisidir. Bu durumda yatırımın anaparası her devre sabit kalır.

Bileşik Getiri Oranı: Yatırımdan elde edilen getirinin, vade sonuna kadar aynı getiri oranıyla tekrar yatırıma dönüştürüldüğü varsayımı ile hesaplanan yıllık getirisidir. Bu durumda yatırımın anaparasına her devre elde edilen gelir de eklenir.

54. Soru

Tahvil türlerini açıklayınız.

Cevap

Sabit Faizli Tahviller: Sabit faizli tahvilde tahvil sahibi tahvili üzerinde yazılı kupon faiz oranı ile tahvilin nominal değeri üzerinden hesaplanan faizlere, vade boyunca her dönem sonunda sahip olur. Bu faiz oranı ve miktarı vade boyunca değişmeyip sabit kalacaktır. Tahviller çoğunlukla sabit faizli olarak çıkarılırlar.

Endeksli Tahviller: Enflasyonun tahvillerde nominal değeri aşındırması nedeniyle tahvil sahiplerinin zarara uğramalarını önlemek amacıyla çıkartılan bir tahvil türüdür. Bu tip tahvillerde, ana para, faiz ya da her ikisi altın, döviz, enflasyon gibi bir değer ölçüsüne bağlanarak, ödeme günü geldiğinde tahvilin değeri bu ölçülere göre saptanarak ödeme yapılır.

Değişken Faizli Tahviller: Bir tür endeksli tahvildir. Bu tahvil türünde faiz oranı sadece ilk kupon için sabit olup başlangıçta belirlenmekte, daha sonraki kuponlar için belirlenen bir ölçüye endekslenmektedir. Bu ölçü genellikle hazine borçlanma ihaleleri ortalamaları ve enflasyon olmaktadır. Bu söylenenlere göre değişken faizli tahvillerin sadece faizi endeksli bir tahvil türü olduğu söylenebilir. Ülkemizde Hazine 2007 yılından itibaren tüketici fiyatları endeksine (enflasyon) dayalı değişken faizli tahvil çıkarmaya başlamıştır.

Kuponsuz Tahviller: Bu tahvillerde kupon faiz ödemesi yoktur. Tahvil ihraç tarihinde nominal değerden iskontolu olarak satılır ve tahvil sahibine vadede nominal değer ödenir. İhraç değeri ile nominal değer arasındaki fark tahvil sahibinin gelirini oluşturur.

Kara İştirakli Tahviller: Bu tahvil türünde tahvil sahibi faiz yanında, firma karlı ise önceden belirlenen bir oranda kar payı da alma hakkına sahip olmaktadır. Bu tür tahvil ihraç eden işletmeler kar payını belirlerken şu yollardan birini seçebilirler:

  • Faiz ve buna ilave olarak, tahvil tertibi için belirlenen kar payı yüzdesine göre hesaplanan tutardan tahvile düşen payın ödenmesi,
  • Kar payının faizden daha az olması durumunda faiz, aksi halde kar payı ödenmesi,
  • Bir faiz öngörülmeksizin tahvil tertibi için belirlenen kar payı yüzdesine göre hesaplanan tutardan tahvile düşen payın ödenmesi.

Hisse Senedi ile Değiştirilebilir Tahviller: Bu tür tahviller tahvil sahibine bir süre sabit faiz gelirinden yararlanma ve belirlenen bir süre sonrasında tahvilini hisse senediyle değiştirme hakkı verir. Tahvilin ihracı sırasında hisse senediyle değiştirme koşulları ve değiştirme oranı, yani tahvilin kaç adet hisse senediyle değiştirileceği belirtilir.

Primli Tahviller: Bu tahvil türünde ihraççı ya ihraçta ya da vade tarihinde (itfada) yapılacak ödemede bir prim ödemeyi taahhüt etmektedir. İhraçta primli tahviller iskontolu tahviller olarak da bilinmektedir.

55. Soru

2012 yılında ihraç edilmiş, %12 sabit faizli, 10 yıl vadeli ve her yıl 1 Haziran’da faiz ödemeli bir tahvil 1.000 TL nominal değerdedir. Bu tahvili 1 Aralık 2014 tarihinde satın almayı düşünen bir yatırımcı %20 getiri sağlayabilmek için bu tahvili hangi fiyatla satın almalıdır?

Cevap

r = %20

n = 2 (2012’den 2014’e 2 tam dönem)

c= 182 gün (1 Aralık 2014’ten 1 Haziran 2015’e kadar geçen süre)

Tahvilin faizi = 1000 X 0,12 = 120 TL

  olur. Buradan 275,7 bulunur.

56. Soru

Tahakkuk eden faiz yaklaşımına göre değerleme nasıl yapılır?

Cevap

Tahakkuk eden faiz esasına göre değerlemede öncelikle tahvilin devre başındaki faiz kuponu kesildikten sonraki değeri bulunur. Bulunan bu değere, devre başından değerleme gününe kadar geçen süre için hesaplanan faiz ilave edilerek tahvilin değeri belirlenir.

57. Soru

Türkiye’de tahvil değerleme uygulamaları hangi kanunla düzenlenmiştir?

Cevap

Türkiye’de Sermaye Piyasası Kanunu’nun 9 Şubat 1984 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Menkul Kıymet Alım Satımına İlişkin Sirküler (No: 2)”de günlük bileşik faiz esasına göre değerleme düzenlenmiş, böylece tahvil değerleme uygulamalarına tekdüzelik getirilmiştir.

58. Soru

Tahvillerde getiri türleri nelerdir?

Cevap

Tahvil piyasasında beş farklı getiri ya da verim oranı söz konusudur. Bunlar: a) Nominal getiri oranı, b) Cari getiri oranı, c) Vadeye kadar getiri oranı, d) Geri çağırmaya kadar getiri oranı, e) Gerçekleştirilen getiri oranıdır.

59. Soru

Bir tahvilin nominal değeri 1.000 TL nominal faiz oranı % 18 olsun. Bu tahvil piyasada 900 TL’ye satılırsa cari verim oranı ne olur?

Cevap

Cari getiri (verim) oranı

 = Cari verimi
 = t dönemindeki kupon faizini
 = Tahvilin cari fiyatını ifade ederse,

eşitliği ile hesaplanır.

 bulunur.

60. Soru

Cari verim ölçümünün eksik yönleri nelerdir?

Cevap

Cari verim ölçümünün iki önemli eksiği vardır. Bunlar ise; i. Elde edilen gelirin yeniden yatırılmasını, ii. Sermaye kazancı ya da kayıplarını dikkate almamasıdır.

61. Soru

1000 TL nominal değerli, %12 faizli ve her üç ayda bir faiz ödemeli, 3 yıl vadeli bir tahvilden üç aylık %10 vadeye kadar getiri bekleniyorsa bu tahvilin satın alma değeri ne olur?

Cevap

ND= 1000 TL

F= 30 (1000x(0,12/4)(yıllık faiz oranı %12 ve yılda dört kez faizlendirme yapıldığından.)

r= 0,10

n= 12 (3 yıl x 4 defa)

 olur. Buradan 523 TL bulunur.

62. Soru

Gerçekleşen verim oranı nedir?

Cevap

Tahvilin vade ya da geri çağırma tarihinden daha kısa bir süre ile elde tutulması durumunda elde edilecek verime gerçekleşen verim oranı denir.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.