Eski Anadolu Tarihi Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Urartu Krallığı nerede kurulmuştur?

Urartu Krallığı, MÖ dokuzuncu yüzyıl ortalarında Van Gölü’nün doğu kıyısında başkent Tuşpa’da (Van) kurulmuştur.

“Urartu Devleti yüksek kayalıklar üzerinde kurulmuş, sitadel ve eteklerindeki sivil yerleşmelerden oluşan kentlerin çoğunu Van Gölü havzasında ve kuzeyde Aras Nehri vadisinde inşa etmiştir.”

Bu cümlede geçen sitadel kelimesi neyi ifade etmektedir?

Yüksek kayalıklar üzerine kurulmuş, çevresi surlarla kuşatılmış, içinde saray, tapınak, depo mekânları ve atölyelerin bulunduğu yönetim birimi.

Genellikle dinsel veya siyasal mesajlar vermek, sınır çizmek veya ulaşılan en son noktayı belirlemek amacıyla kullanılan dikili taşlara ne ad verilir?

Stel

Kuzeydoğuda Aragats Dağı’nın güneyi ile Sevan Gölü’nün batısındaki verimli Aras Nehri
vadisinde kurulan krali kentler nelerdir?

Armavir Blur (Urartuca: Argiştihinili), Arinberd (Erebuni) ve Karmir Blur (Urartuca: Teişebai URU)

Urartu Krallığı’nın, kurduğu kentler ve oluşturduğu eyalet merkezleriyle sahip olmaya çalıştığı sınırlar içinde denetlenmesi zor olan bölgelerin başlıcaları nerelerdir?

Bunların başında Toroslar, Nemrut, Süphan, Aladağlar, Ağrı, Aras Güneyi Dağları gibi yükseklikleri 2500 ile 5000 m arasında değişen volkanik yükseltilerin yamaçlarındaki yaylalar gelmektedir.

Kuruluş döneminin en güçlü kralı Minua döneminde yaşanan gelişmeler nelerdir?

Urartu orduları hedeflerini genişletmiştir. Kuzeybatı İran’da Manna adlı krallıkla ilk kez temas bu dönemde kurulmuştur. Kuzeyde Erzurum bölgesinde bulunan Diauehi adlı yerel krallık ve batıda Malatya’daki Geç Hitit Krallığı vergiye bağlanmıştır. Urartu Devleti
denetim altına aldığı bölgelerden elde ettiği ganimet ve nüfus nakilleriyle sağladığı insan gücüyle büyük yatırımlar yapmıştır. Minua, Van havzasında Anzaf, Körzüt ve kuzeyde Patnos (Aludiri) kentlerini inşa etmiştir. Kentlerin sitadellerinde inşa edilen standart plan anlayışına sahip kule tapınaklarla her bir kent aynı zamanda kutsal birer merkeze dönüştürülmüştür. Yeni oluşturulan eyaletlerden bir bölümü vergi vermesi koşuluyla yerel idarecilere bırakılırken bazı eyaletlere merkezden vali atanmıştır. Ayrıca yerel aşiret reislerinin de birçok kale ve yönetim merkezi inşa etmesi teşvik edilmiş ve desteklenmiştir. Minua döneminde bayındırlık hizmetlerinin de başlatıldığı anlaşılmaktadır. Günümüzde de kullanılan elli dört km uzunluğundaki Şamram Kanalı, Minua tarafından yaptırılmış ve Edremit civarında bağlar bahçeler oluşturulmuştur.

Kuzeydoğu Anadolu’da höyüklerin ıssızlaştığı dönemde yaygınlık kazanan “yayla kültürü” nün özellikleri nelerdir?

Kuzeydoğu Anadolu’da höyüklerin ıssızlaştığı bu dönemde, kurgan türü mezar mimarisi ve bir bölümü çok renkli bezemelere sahip çanak çömleğiyle varlıklarından haberdar olduğumuz “yayla kültürü” yaygınlık kazanmıştır. Bu kültür, Ağrı Dağı’nın eteklerinde, Sütey Yaylası’nda, Süphan Dağı çevresinde ve Ardahan bölgesindeki kurgan türü mezarlardan tanınmaktadır. Taştan inşa edilmiş dikdörtgen bir mezar odası ve üzerindeki tepe görünümlü yükseltiden oluşan kurganların boyutları, gömülen
kişinin statüsüne göre değişiyordu. Gelişmiş mezar mimarisine sahip bu toplumların sürekli bir yerleşim yerleri olduğunu gösteren izlerden yoksunuz. Bu durum söz konusu toplumların hayvancılık yaptığını, daha çok yaylak ve kışlaklar arasında yarı göçebe bir yaşam sürdüklerini göstermektedir.

Urartu döneminde bireysel gömü için tasarlanan kurganlar terk edilerek grup mezar mimarisi olarak hangi tür tercih edilmeye başlanmıştır?

Yeraltına taştan dikdörtgen planda inşa edilmiş, kapısı bulunan oda biçimde aile mezarı olan oda mezar sistemidir.

Urartu Krallığı’nın Doğu Anadolu’daki geleneksel yaşam biçimini değiştirme çabasını ve kendine özgü yönetim anlayışını en iyi yansıtan uygulamalar kent inşa projeleridir. Bu projeye örnek teşkil eden kentler nerelerdir?

Van Gölü havzasında Van (Tuşpa), Yukarı Anzaf, Toprakkale, Ayanis, Körzüt ve Kef Kalesi; kuzeyde Murat Nehri havzasında Aznavurtepe; Aras Nehri havzasında Armavir Blur, Arin Berd, Karmir Blur ve Bastam

Urartu Krallığı’nın kuruluş süreci hakkında Yeni Assur yazılı belgelerinden elde edilen bilgilere göre ilk Urartu kralı kimdir?

Urartuların ilk kralı olarak kabul edilen Aramu ve onun kentinin yeri hakkında yeterli bilgi yoktur.

Urartu kralı II. Sarduri tarafından yazdırılan Fırat kayısındaki Urartu ordusunun bu
bölgeye gelerek nehri geçişini anlatan yazıtın adı nedir?

Habibuşağı yazıtı

Urartu ülkesi için en önemli maden yatakları nerelerdedir?

Urartu ülkesi maden yatakları bakımından oldukça zengindi. Toroslarda demir, Ergani civarından bakır ve Gümüşhane yakınlarında da gümüş yatakları bu krallığın birçok alanda gelişmesine katkı yapmıştı.

Kral Rusa’nın ele geçirdiği ve iş gücü amacıyla nüfus nakli yaptığı ülkeler nerelerdir?

Kral Rusa ele geçirdiği ve iş gücü amacıyla nüfus nakli yaptığı ülkeler arasında batıda Tablani (Tabal), Hate (Malatya) ve Muşki (Frig) ülkeleriyle Geç Hitit krallıkları ve çevresine vurgu yapmaktadır.

II. Sarduri’nin Assur ile Urartu arasında çatışmaya sebep olan faaliyeti nedir?

En önemli siyasi faaliyetlerinden biri ise batıda Malatya üzerine yaptığı seferidir. Ataları gibi Geç Hitit Krallıklarından vergi almakla yetinmemiş ve Fırat’ı geçerek Kummuh (Adıyaman) kralı Kuştaşpili üzerine ilerlemiştir. Bu sefer, Doğu Akdeniz’e ulaşan
ticaret yollarını denetlemek isteyen Assur ile Urartu arasında çatışmaya neden olmuştur.

I. Argişti, krallığı süresinde yaptığı bütün işleri nereye kaydettirmiştir?

I. Argişti, krallığı süresinde yaptığı bütün işleri başkent Tuşpa’da kendisi için yaptırdığı anıtsal kaya mezarının girişine kaydettirmiştir.

Urartulardaki tapınak türlerinin özellikleri nelerdir?

Urartularda iki tür tapınak bulunmaktaydı. Bunlardan ilki kentlerin sitadellerinde inşa edilen standart boyutlarda, kare planlı, kule tipi tapınaklardı. İkincisi geleneksel ibadet anlayışının devamı olduğu anlaşılan kapı biçiminde yontulmuş kutsal nişlerdir.

Urartuların inandığı 79 tanrı arasından ilk üç sırayı alanların ismi nedir?

İlk üç sırayı Haldi, Teişeba ve Şivini paylaşır.

MÖ yedinci yüzyıl ortalarında gerçekleşen göçler sonucu yağmalama nedeniyle terk edilen kentler nerelerdir?

Kuzeybatı İran’daki Bastam, Van havzasındaki Çavuştepe, Anzaf, Ayanis, Toprakkale, kuzeydeki Kef Kalesi ve Patnos bir daha kullanılmamak üzere terk edilmiştir.

Urartuca dilin özellikleri nelerdir?

Urartuca eklemeli dildir. Anadolu’da MÖ üçüncü binyıldan sonra konuşulmaya başlayan ve özellikle ikinci binyılda yaygın olarak kullanılan Hurrice ile akrabadır. Urartuca günümüzde ise Doğu Kafkas dil ailesinden Çeçence ve İnguşça ile benzerlikler göstermektedir.

Kef Kalesi’nde bulunan ve Urartu sanatında yer alan kabartmalı payelerin özelliği nedir?

Urartu mimarlığında,üst katları taşımak amacıyla inşa edilen kare biçimli, kalın
taşıyıcı kolon. Bunların temelleri bazalt taşından üst bölümleri ise kerpiçten idi. Bezemeler bazalt üzerine yapılmıştır