Ekoloji ve Çevre Bilgisi Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Çevresel etki değerlendirmesi kavramını açıklayınız.

Planlanan bir faaliyetin çevrede yaratacağı etkilerin incelenmesi için uygulanan  yöntemler dizisi, gelecekte meydana gelebilecek olumsuz çevresel etkilerin öngörülmesi, bir gelişme projesi için ortaya konulan farklı seçeneklerin karşılaştırılması ve aralarından en iyi olanın seçilmesi, üretilen proje ve faaliyetlerin, fayda ve maliyet analizlerinin çevresel olguların tümü ile ortak değerlendirmesi fikirlerine dayanmaktadır.

UNEP’in, çevre korumaya yönelik öncülük yaptığı uluslararası sözleşmeler nelerdir?

• 1973-Nesli Tehlike Altındaki Bitki ve Hayvan Türlerinin Uluslararası Ticareti CITES Sözleşmesi
• 1979-Vahşi Hayvanların Göçmen Türlerinin Korunması, Bonn Sözleşmesi,
• 1985-Ozon Tabakasının Korunması, Viyana Sözleşmesi
• 1987- Ozon Tabakasını İncelten Maddeler, Montreal Protokolü
• 1989-Tehlikeli Atıkların Sınırötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolü, Basel Sözleşmesi
• 2000-Biyogüvenlik Cartagena Protokolü 

Türkiye’de çevre koruma kavramı anayasada hangi maddede ve nasıl ifade edilmektedir?

Türkiye’de çevre koruma kavramı, Anayasa’nın 56. maddesinde “Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek, devletin ve vatandaşların ödevidir” şeklinde ifade edilmektedir. 

Çevresel etki değerlendirmesi alanındaki uzmanlık alanlarını sıralayınız.

• Hidrolog
• Biyolog
• Meteorolog
• Ekonomist
• Ekolog
• Çevre mühendisi
• İstatistikçi
• Sistematikçi
• İnşaat mühendisi
• Sosyolog
• Mimar
• Hidrobiyolog
• Ziraat mühendisi
• Şehir plancısı
• Mikrobiyolog

Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamında, dünya ekosisteminde çevre koruma faaliyetlerinin temel amaçları nelerdir?

• Biyosferin korunması (fauna ve floranın korunması, biyolojik çeşitliliği yok edecek faaliyetlerin engellenmesi, gürültü, koku ve görüntü gibi canlılar üzerinde olumsuz etki yapan estetik kirliliğin azaltılması, planların doğayla uyumlu yapılması ve uygulanması)
• Atmosferin korunması (küresel ısınma etkilerinin azaltılması, hava kirliliğinin önlenmesi, iç ve dış ortam havasının, iklimin, ozon tabakası ile birlikte atmosferin diğer tabakalarının korunması)
• Hidrosferin korunması (içme ve kullanma suyu ile yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarının korunması, sucul ekosistemlerde kirliliğin ve etkilerinin azaltılması, su döngüsünün sağlıklı bir şekilde devam etmesini engelleyecek faaliyetlerin azaltılması)
• Litosferin korunması (toprağın doğal yapısının korunması, entegre atık yönetimi ile kirliliğin engellenmesi, gübre ve pestisitlerde organik tarım alternatiflerinin seçilmesi, erozyonla ve çölleşme ile mücadele)Biyosferin korunması (fauna ve floranın korunması, biyolojik çeşitliliği yok edecek faaliyetlerin engellenmesi, gürültü, koku ve görüntü gibi canlılar üzerinde olumsuz etki yapan estetik kirliliğin azaltılması, planların doğayla uyumlu yapılması ve uygulanması)
• Atmosferin korunması (küresel ısınma etkilerinin azaltılması, hava kirliliğinin önlenmesi, iç ve dış ortam havasının, iklimin, ozon tabakası ile birlikte atmosferin diğer tabakalarının korunması)
• Hidrosferin korunması (içme ve kullanma suyu ile yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarının korunması, sucul ekosistemlerde kirliliğin ve etkilerinin azaltılması, su döngüsünün sağlıklı bir şekilde devam etmesini engelleyecek faaliyetlerin azaltılması)
• Litosferin korunması (toprağın doğal yapısının korunması, entegre atık yönetimi ile kirliliğin engellenmesi, gübre ve pestisitlerde organik tarım alternatiflerinin seçilmesi, erozyonla ve çölleşme ile mücadele)

Çevre düzenlemesi raporunda bulunması gereken ana başlıklar nelerdir?

• Proje konusu, tanımı ve amacı
• Proje için seçilen alanın detaylı bilgileri, alanın ve etki alanının çevresel özellikleri
• Projede kullanılan üretim yöntemleri ve projenin kapasitesi
• Projenin teknoloji alternatifleri
• Sosyal ve ekonomik yönden önemi ve gerekliliği
• Projeye ilişkin ulusal-uluslararası standartlar ve yasal durumlar
• Projenin yaratabileceği çevre sorunları ve alınacak tedbirler 

Ekosistem değerlendirme raporu nedir?

Ekosistem özellikleri ve çeşitliliği, habitat tipleri, koruma öncelikleri, hassaslık, nadirlik, endemizm oranının tespit edilerek çevresel faktörlerle birlikte planlanan faaliyetin ekosistemler üzerindeki etkilerinin uzmanlar tarafından değerlendirildiği raporlara Ekosistem Değerlendirme Raporu adı verilmektedir.

Ekosistem değerlendirme raporunda proje alanında bulunan canlıların sınıflandırılması nasıldır?

Proje alanında bulunan canlılar;

• Endemik,
• Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan hassas/zarar görebilir türler (Vu),
• Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan tehlike altındaki türler (En),
• Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi ekstem safhada kritik derecede tehlike altındaki türler (Cr) olarak sınıflandırılmakta ve hassas habitat tipleri tespit edilerek faaliyetten etkilenme durumlarına göre gerekli tedbirler belirlenmektedir. 

Özel çevre koruma bölgelerini açıklayınız.

Çevre kirlenmesi ve bozulmasına karşı korunan, doğal güzelliklerinin ve tarihi değerlerinin gelecek nesillere ulaşmasını garanti altına almak için düzenlemelerin yapıldığı alanlar.

Doğa koruma alanı nedir?

Ulusal ve uluslararası kıstaslara göre önemli özellikler taşıyan doğal ve kültürel kaynakların, koruma ve inceleme amacı ile denetim altına alındığı alanlara “doğa koruma alanı” denilmektedir.

2873 no’lu Milli Parklar Kanunu’na göre tanımlanan koruma alanlarını açıklayınız.

1-Milli Parklar: Bilimsel ve estetik bakımından, milli ve milletlerarası ender bulunan tabii ve kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip tabiat parçalarına Milli Park adı verilmektedir.

2-Tabiat Parkları: Bitki örtüsü ve yaban hayatı özelliğine sahip, manzara bütünlüğü içinde halkın dinlenme ve eğlenmesine uygun tabiat parçalarına denir.

3-Tabiat Anıtları: Tabiat ve tabiat olaylarının meydana getirdiği özelliklere ve bilimsel değere sahip ve milli park esasları dahilinde korunan tabiat parçalarına Tabiat anıtları adı verilmektedir.

4-Tabiatı Koruma Alanları: Bilim ve eğitim bakımından önem taşıyan nadir, tehlikeye maruz veya kaybolmaya yüz tutmuş ekosistemler, türler ve tabii olayların meydana getirdiği seçkin örnekleri ihtiva eden ve mutlak korunması gerekli olup sadece bilim ve eğitim amaçlarıyla kullanılmak üzere ayrılmış tabiat parçalarına denir. 

Milli parklar kanuna göre koruma alanı olarak tanımlanan alanlar için belirlenmiş kurallar nelerdir?

Milli Parklar Kanunu’na göre bu kapsama alınan yerlerde; a. Tabii ve ekolojik denge ve tabii ekosistem değeri bozulamaz, b. Yaban hayatı tahrip edilemez, c. Bu sahaların özelliklerinin kaybolmasına veya değiştirilmesine sebep olan veya olabilecek her türlü müdahaleler ile toprak, su ve hava kirlenmesi ve benzeri çevre sorunları yaratacak iş ve işlemler yapılamaz, d. Tabii dengeyi bozacak her türlü orman ürünleri üretimi, avlanma ve otlatma yapılamaz, e. Onaylanmış planlarda belirtilen yapı ve tesisler ve Genelkurmay Başkanlığınca ihtiyaç duyulacak savunma sistemi için gerekli tesisler dışında kamu yararı açısından vazgeçilmez ve kesin bir zorunluluk bulunmadıkça her ne suretle olursa olsun hiçbir yapı ve tesis kurulamaz ve işletilemez veya bu alanlarda var olan yerleşim sahaları dışında iskan yapılamaz.

Milli park olarak ayrılacak yerlerin özellikleri nelerdir?

• Tabii ve kültürel kaynak değeri ile rekreasyonel potansiyeli, milli ve milletlerarası seviyede özellik ve önem taşımalıdır.
• Kaynak değerleri, gelecek nesillerin miras olarak devralacakları ve sahip olmaktan gurur duyacakları seviyede önemli olmalıdır.
• Kaynak değerleri tahrip olmamış veya teknik ve idari müdahalelerle ıslah edilebilir durumda olmalıdır.
• Saha büyüklüğü; kaynak değerleri kesafeti yönünden, özel haller ve adalar dışında, en az 1000 hektar olmalı ve bu alan bütünüyle koruma ağırlıklı zonlardan meydana gelmelidir. İdari ve turistik amaçlı geliştirme alanları bu asgari saha büyüklüğünün dışındadır. 

Çevresel etki değerlendirme ile ilgili olarak kanunlardan 8 tanesinin adını yazınız.

• Çevre Kanunu
• Kültürel ve Doğal Varlıkların Korunması Kanunu
• Mera Kanunu
• Milli Parklar Kanunu
• Belediye Kanunu
• Büyükşehir Belediyesi Kanunu
• Yeraltı Suları Hakkında Kanun
• İmar Kanunu

Deniz, tabii ve suni göl ve akarsu kıyıları ile bu yerlerin etkisinde olan ve devamı niteliğinde bulunan sahil şeritlerinin doğal ve kültürel özelliklerini gözeterek koruma ve toplum yararlanmasına açık, kamu yararına kullanma esaslarını tespit etmek amacıyla düzenlenen kanunun adı nedir?

Kıyı kanunu

Tehlikeli atıklar ve diğer katı atıkların oluşumu ve yönetiminden kaynaklanacak etkilerden korunması adına düzenlenen sözleşmenin adı nedir?

Tehlikeli Atıkların Sınır Ötesi Taşınımına ve Bertarafına İlişkin Basel Sözleşmesi:

Alıcı ortam olarak toprağın kirlenmesinin önlenmesi, kirlenmenin mevcut olduğu veya olması muhtemel sahaları ve sektörleri tespit etmek, kirlenmiş toprakların ve sahaların temizlenmesi ve izlenmesi esaslarını sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde belirlemeyi içeren yönetmeliğin adı nedir?

Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik

Sinerjik etki nedir?

Birlikte etki. İki veya daha fazla etkenin beraberce olan etkisinin, her birinin tek başına etkisinin toplamından daha fazla olması.

Kaliteli bir çevresel etki değerlendirmesi çalışması için gerekli bilgileri içeren ve yürürlükte bulunan çevresel etki değerlendirmesi yönetmeliği hangi yöntemleri içermektedir?

• Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi projeler
• ÇED sürecinin başlatılması ve komisyonların kurulması
• Halkın katılımı toplantısı
• Kapsam ve özel format belirlenmesi
• ÇED raporunun Bakanlığa sunulması
• Komisyonların çalışma usulü ve ÇED raporunun incelenmesi
• Komisyon tarafından son şekli verilen rapor ve dökümanların sunulması
• ÇED olumlu veya olumsuz kararının alınması 

Çevresel etki değerlendirmesi yönetmeliğinin başlıkları nelerdir?

• EK I. “Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi”
• EK II. “Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi”
• EK III. “Çevresel Etki Değerlendirmesi Genel Formatı”
• EK IV. “Proje Tanıtım Dosyasının Hazırlanmasında Esas Alınacak Seçme Eleme Kriterleri”
• EK V. “Duyarlı Yöreler”