Çocuk Gelişiminde Alan Çalışmaları Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Oyunun çocukların gelişimini desteklemeyi sağlayan
özellikleri nelerdir?

Oyunun çocukların gelişimini desteklemeyi
sağlayan özellikleri nelerdir: içsel güdülenme, aktif
katılım, sonuçtan çok sürece verilen önem, hayali
davranışlar ve dış kurallardan uzak olmasıdır.

Rubin, Fein, and Vandenberg (1983) oyunun
özelliklerini tanımlarken kullandıkları özellikler nelerdir?

Bu özellikler şu şekilde sıralanabilir:
1. Oyun içten güdümlüdür. Oyun temel ihtiyaç ve
dürtüler ya da sosyal gereklilikler tarafından
yönetilmez.
2. Oyun doğaçlamadır ve oyunda dışsal yaptırımlar
yoktur. Oyunun hedefleri gönüllüdür. Oyunda
çocuklar sonuçtan çok süreç ile ilgilidirler.
3. Oyunu keşif ve araştırmadan ayıran şey oyunun
ben bu nesne ya da insanla ne yapabilirim diye
sormasıdır. Keşif ve araştırmada bu nesne ya da
insan nedir, onunla ne yapılır soruları sorulur.
4. Oyun etkinliklerin ya da davranışların ciddi
temsili değildir. Oyun temsili, mecazi
etkinliklerden oluşur.
5. Oyun dıştan zorlanan kurallardan tamamen
özgürdür. Bu yönüyle kurallı oyunlardan ayrılır.
6. Oyunda çocuklar aktif bir şekilde meşguldürler.
Bu oyunu hayal kurmak, uyuşuk bir şekilde vakit
geçirmek ya da amaçsızca gezinmekten ayırır.

Mildred Parten’a göre 0-6 yaş arasındaki çocukların
oyunu gözlendiğinde çocukların altı sosyal gelişim
evresinden geçtikleri görülmektedir. Bu evreler nelerdir?

1. Uğraşsız davranış.
2. Yalnız oyun
3. İzleyici
4. Paralel oyun
5. Birlikte oyun
6. İş birlikçi oyun

Uğraşsız davranış evresini açıklayınız.

Bu aşamada çocuk oyun oynamaz. Çocuk o anda
ilgisini ne çekerse onu izler. İlgisini çeken bir şey
olmadığında kıyafetleri veya vücuduyla oynar ya da
amaçsızca sınıfa bakar.

Yalnız oyun evresini açıklayınız.

Çocuk oyuncakları ile tek başına oynar. Çocuk
başka çocuklarla aynı ortamdaysa bile sadece kendi
oyuncaklarıyla ilgilenir, diğer çocuklarla etkileşime
geçmez ve onların oyunlarıyla ilgilenmez.

İzleyici evresini açıklayınız.

İzleyici, çocuk zamanın çoğunu başka çocukların
oyununu izleyerek geçirir. Çocuk oyun oynayan başka
çocuklara konuşmalarını rahatça işitebileceği mesafede
durur ve onların oyununu izler. Uğraşsız oyundan farkı bu
aşamadaki çocuğun amaçsızca etrafa bakınmak yerine ilgi
duyduğu oyun oynayan bir grup çocuğu izlemesidir.
Çocuk ara sıra izlediği çocuklara önerilerde bulunabilir ya
da sorular sorabilir fakat oyuna dâhil olmaz.

Paralel oyun evresini açıklayınız.

Paralel oyun, bu aşamada çocuk başka çocukların
yanında aynı tür oyuncaklarla oynar, fakat oyuncaklarla
kendi istediği gibi oynar ve diğer çocukların oyunlarını
etkilemeye çalışmaz. Çocuklar yan yana oynarlar, fakat
birlikte oynamazlar. Blok merkezinde oynayan iki çocuk
birbirleri ile konuşmadan yan yana kendi kulelerini
yapıyorlarsa fakat oyunla ilgili iletişimde bulunmuyorlarsa
bu çocukların oynadıkları oyunda paralel oyun aşamasını
sergilediklerini söyleyebiliriz. Burada önemli olan
çocukların birlikte değil bireysel olarak kulelerini yapması
ve birbirlerinden etkilenmemeleri ve birbirlerini
etkilemeye çalışmamalarıdır.

Birlikte oyun aşamasını açıklayınız.

Birlikte oyun, bu aşamada çocuk başka
çocuklarla birlikte oynar; diğer çocuklarla oyunla ilgili
sözel iletişimde bulunur; oyuncak alışverişinde bulunur.
Aynı olmasa bile benzer etkinliklerde bulunurlar, fakat
hala benmerkezci davranış ağır basmaktadır. Gruptaki her
çocuk kendi istediği gibi davranır. Oyun, ortak bir amaca
veya sonuca yönelik değildir; doğaçlama olarak gelişir.
Rol dağılımı, iş paylaşımı yoktur. Birlikte oyun 3,5 yaş
civarında görülmeye başlar.

İş birlikçi oyun aşamasını açıklayınız.

İş birlikçi oyun, bu aşamada çocuklar ortak bir
amaca yönelik olarak iş birliği içinde oynarlar. Çocuklar
işbirliği içinde bloklarla bir şey inşa edebilir ya da bir
senaryo oluşturup sosyodramatik oyun oynayabilirler.
Çocuklar gruptaki çocukların rollerini gereklerini yerine
getirmesini bekler. Örneğin sosyodramatik oyunda garson
rolündeki çocuğun garsonlardan beklenen davranışları
göstermesi beklenir. İş birlikçi oyunda genellikle lider
konumunda oyunu yönlendiren bir ya da iki çocuk olur.
Grup bilinci oluşmuştur ve gruptan olmayanlar oyuna
dâhil edilmezler.

Bilişsel Oyun Gelişim Evreleri (Oyun
Kategorileri) nelerdir?

Bu evrelerin çocukların bilişsel gelişimini
yansıttığı düşünülmektedir. Bu evreler: duyusal-motor
oyun, sembolik oyun, yapı ve kurallı oyunlardır. Bu
evreler bazı kaynaklarda oyun kategorileri ya da türleri
olarak da yer almaktadır. Bu bölümde bu evreler
özetlendikten sonra sembolik oyun ve yapı oyunlarının
gelişimi ve değerlendirmesi ile ilgili açıklamalar yer
almaktadır.

Duyusal-motor/Fonksiyonel Oyunu açıklayınız.

Duyusal-motor oyun çocukların büyük ve küçük
kaslarını özgürce hareket ettirdiği ve duyularını kullandığı
oyunlardır. Bu oyun çocukların bedenlerinin duyusalmotor
fonksiyonlarını alıştırma yaparak geliştirme imkânı
tanır. Bisiklete binmek, koşmak, tırmanmak, zıplamak, top
atmak ve tutmak gibi hareket gelişimini sağlayan oyunlar
bu tür oyuna örnek olarak verilebilir. Küçük yaşlarda
çocuklar beden kontrollerini sağlamak için duyusal-motor
oyuna daha çok ihtiyaç duyarlar. Üç yaşındaki bir çocuk
sembolik ve yapı-inşa oyunları da oynamasına rağmen
hâlâ duyusalmotor oyunlarla beden alıştırmalarına sıklıkla
devam etmektedir.

Sembolik Oyunu açıklayınız.

Çocuğun duygularını veya düşüncelerini
mimikleri, davranışları veya nesnelerle ifade ettiği hayali
oyunlardır. Örneğin çocuğun bir bloğu telefon olarak
kullanması ve telefonla konuşuyormuş gibi yapması,
yemek yapıyormuş, çay içiyormuş gibi yapması sembolik
oyun davranışlarına örnek olarak verilebilir. Sembolik
oyun çocukların yetişkin hayatını ve etkinlikleri anlamaya
çalıştığı, diğer çocuklarla geçinmeyi, karşılaştırmayı,
değerlendirmeyi, yarışmayı, iş birliği yapmayı,
paylaşmayı, pazarlık yapmayı, vermeyi ve almayı
öğrendiği bir oyun türüdür.

Dramatik Oyunu açıklayınız.

Hayali oyunlar gelişip çocuk bir konusu,
karakterleri, başlangıcı ve sonu olan hikâyeleri oynadığı
zaman bu oyun dramatik oyun olarak adlandırılır. Bir
sembolik oyunun dramatik oyun olarak kabul edilmesi için
aşağıdaki 3 özelliği taşıması gerekir. 1. Çocuk bir rolü
taklit eder. 2. Bir konuyu en az 5 dakika devam ettirmesi
gerekir. 3. Mimikler ve nesneler kullanır ya da hayali
insanlar ve nesneleri gerçeklerinin yerine kullanır. Bir
çocuğun anne rolünü üstlenip, bir bebeği sarıp onu
uyutması, beslemesi, altını temizlemesi, yemek yapması
gibi davranışları içeren ve 5 dakikadan fazla süren bir
hayali oyunu dramatik oyuna örnek olarak verebiliriz.

Sosyodramatik Oyunu açıklayınız.

Çocuk başkaları ile oynamaya başlaması ile
birlikte dramatik oyunun gelişmiş bir formu olan
sosyodramatik oyunu oynamaya başlar. Sosyodramatik
oyun dramatik oyundaki özellikleri içermekle birlikte, bu
özelliklere ek olarak aşağıdaki 2 özelliği de taşımalıdır. 4.
Çocuk başkaları ile etkileşim içinde olmalıdır. 5. Çocuk
sözel alışverişte bulunmalıdır. Bir grup çocuğun birlikte
hastane ortamını canlandırdıkları; doktor, hemşire, hasta,
hastabakıcı, hasta yakını, danışmadaki memur, güvenlik
ya da kantin görevlisi gibi rollerden birini üstlendikleri ve
rollerinin gerektirdikleri davranışlarda bulundukları;
oyunu etkileşim içerisinde en az 5 dakika sürdürdükleri
sembolik oyun sosyodramatik oyuna örnek olarak
verilebilir.

Yapı Oyunlarını açıklayınız.

Fonksiyonel oyunda olduğu gibi duyusal motor
etkinlik etrafında odaklanır, fakat yapı oyunlarında bir ön
planlama vardır. Artık oyununa daha iyi odaklanır ve
materyalleri ve nesneleri önceden yaptığı plan
çerçevesinde amaçlı olarak kullanır. Yapı oyunlarında
yaratıcılık vardır. Oyunda çocuk fikirlerini bir ürün
oluşturarak ifade eder. Örneğin, kum havuzunda kovaya
kürekle kum doldurup boşaltan ve doldurup boşaltma
eylemini tekrar tekrar yapan iki buçuk yaşındaki bir
çocuğun oyunu duyusalmotor oyuna girerken, beş yaşında
bir çocuğun nemli kumdan farklı büyüklükte kovalar
kullanarak yaptığı bir şato yapı oyununa girmektedir.

Kurallı Oyunları açıklayınız.

Kurallı oyunlarda oyunun kuralları oyuna
başlamadan önce belirlenir. Çocukların bu kurallara
uyması beklenir. Çocuklar 60-66 ay arasında saklambaç,
kırmızı ışık/yeşil ışık gibi basit oyunların kurallarını
anlayabilirler. Çoğunlukla çocuklar 66-72 ay arasında
oyun süresince hatırlatılmadan basit kuralları olan bir
oyunun kurallarına uyarlar (Catron ve Allen, 2008). Okul
öncesi dönemde çocuklar kurallı oyunları genellikle
yetişkin kontrolünde oynayabilirler. Bu dönemde ancak
basit kuralları olan oyunlar tercih edilmelidir. Çocukların
kuralları kolayca anlayabilecekleri oyunlar planlamalı ve
yönergeleri çocukların anlayacağı şekilde verilmelidir.

Oyun alalarının düzeni çocukların oynadıkları
oyunların niteliğini; oyunun niteliği de çocukların
gelişimini etkiler. Bu sebeple oyun otamı hazırlanırken
nelere dikkat edilmelidir?

İlk olarak sınıf ya da oyun odasının temiz,
havadar, aydınlık ve normal sıcaklıkta olmalıdır. Yazın
çok sıcak olan, kışın soğuk olan, ya da karanlık bir
ortamda çocukların çalışmalarını olumsuz etkileyebilir
(Yıldız ve Şener, 2003). Çocukların oyun sürecinde tüm
gelişim alanlarının desteklenmesi ve yaratıcılıklarının
gelişmesi için bol uyaranlı ve iyi düzenlenmiş bir ortam
gereklidir. Yeterli alan ve iyi düzenlenmiş, kolayca
ulaşılabilir araç gereçler çocukların özgürce oynayarak
hem fiziksel materyallerle hem de akranlarıyla etkileşimde
bulunmaları için fırsat sağlar. Çocuklar hem materyallerle
hem de akranlarıyla yaptıkları bu etkileşim sonucunda
kendi bilgilerini yapılandırırlar.

Çocukların güvenliği ve aynı zamanda materyallerin
daha uzun süre kullanımı açısından araç gereçlerin kullanımı
ile ilgili dikkat edilmesi gereken özellikler nelerdir?

• Araç gereçlerin doğru biçimde kullanımını
bilmesi. Yeni araç gereçlerin hemen kırılmasını
önlemek ve daha uzun süreli kullanımını
sağlamak amacıyla doğru kullanım şekli
çocuklara gösterilmelidir.
• Kendi kendini disiplin etmesi ve başkalarına
saygı duymanın gerekliliğinin ayırdında olması.
Araç gereçleri kullanırken dürtülerini kontrol
etmesi, araç gereçlere zarar vermemesi ve
arkadaşları ile paylaşması gerektiği
öğretilmelidir.
• Arkadaşlarının ve kendi güvenliğini sağlamak
için uygun davranmanın öneminin ayrımında
olması. Örneğin, makas gibi keskin nesneler
tutarken dikkatsizce hareket etmemesi ya da
elinde makasla koşmaması gerektiğini, makası
kesme işleminin arkasından masaya koyması
gerektiğinin çocuklara öğretilmesi gerekir.

Oyun Birimlerinin Hesaplanması hangi şekilde
yapılmaktadır? Açıklayınız.

Oluşturulan öğrenme merkezlerinin ve diğer
oyun birimlerin çocuklara yeterli olup olmadığını
hesaplamak için ilk olarak aşağıda verilen oyun
birimlerinden sınıf ya da oyun odasında kaç tane olduğunu
hesaplanmalıdır.
• Basit Oyun Birimi: Tek çocuk için oyun
potansiyelidir, alacağı değer 1’dir. Yapbozlar,
şövale (ressam sehpası) gibi
• Karmaşık Oyun Birimi: 2 ya da 3 materyalin
bir araya getirilmesinden oluşan birim, alacağı
değer 4. su ya da kum masasında minyatür
oyuncakların bulunması
• Süper Karmaşık Oyun Birimi: 3 ten fazla oyun
materyallerinin bir araya getirilmesi. Dramatik
oyun merkezi ya da minyatür taşıt, insan ve
hayvanlarla zenginleştirilmiş bir ahşap blok
merkezi süper karmaşık oyun birimine örnek
olarak verilebilir. Bu birimlerin alacağı değer 8.
• Potansiyel Birim: Boş bir masa ya da alan
üzerinde günlük materyallerin değiştirildiği
birimdir. Puan almaz.

Oyun değerlendirilmesinde genel olarak cevap aranan
sorular nelerdir?

Oyun değerlendirilmesinde genel olarak şu
sorulara cevap aranmalıdır.
• Çocuk amaçsızca sınıfta vakit mi geçiriyor yoksa
bir merkezde oynuyor mu?
• Bir oyuna ya da etkinliğe başlamak için
yetişkinin yardımına ihtiyaç duyuyor mu?
• Başka çocuklarla oynamayı tercih ediyor mu?
• Devam eden bir oyuna katılabiliyor mu?
Katılmak için neler yapıyor?
• Başka çocukların oyununa katılmak için ya da
başka çocuklarla birlikte oynamak için yetişkin
desteğine ihtiyacı var mı?
• Oyun sırasında arkadaşlarıyla iletişimi nasıl?
• Sıklıkla birlikte oynamayı tercih ettiği yakın
arkadaşları var mı?
• Bir etkinlik ya da oyunu uzun süre devam
ettirebiliyor mu yoksa sık sık etkinlik ya da oyun
değiştiriyor mu?
• Materyalleri amacına uygun ve yaratıcı bir
şekilde kullanabiliyor mu?
• Hangi oyuncaklarla oynamayı tercih ediyor?
Oyuncaklarla nasıl oynuyor?
• Daha çok hangi merkezlerde oynamayı tercih
ediyor?
• Tüm merkezlerden etkin bir şekilde
yararlanabiliyor mu? Sürekli aynı merkezde ve
aynı materyallerle mi oynuyor? Farklı merkezlere
yönlendirilmeli mi?
• Problem çözmede hangi stratejileri kullanıyor?
Problem çözmek için ne kadar uğraşıyor? Hemen
vazgeçiyor mu yoksa çözünceye kadar uğraşıyor
mu?

Öğretmenin oyunu desteklemek amacıyla
değerlendirme sürecinde vermesi gereken kararlar
nelerdir?

Öğretmenin oyunu desteklemek amacıyla
değerlendirme sürecinde vermesi gereken kararlar
şunlardır (Gullo, 2005):
• Oyunu geliştirmek için ne tür materyaller
ekleyebilir?
• Oyunu geliştirmek için ne tür ipuçları verebilir?
• Oyuna ne zaman, ne kadar ve nasıl müdahale
etmeli?
• Ne zaman oyuna aktif olarak dâhil olmalı?

Oyunlarda cinsiyet farklılıkları hangi şekilde
gözlemlenmektedir?

Yapı inşa oyunu ve sembolik oyun tercihlerinde
bazı sınıflarda cinsiyet farklılıkları görebilmekteyiz. Yapı
inşa oyunu olan bloklarla oyunu daha çok erkeklerin,
sembolik oyunu ise daha çok kızların tercih ettiğini
gözleyebiliyoruz. Sınıfında böyle bir durumu gözleyen bir
öğretmen ilk olarak her iki merkezi de her iki cinsiyet
açısından da kullanışlı hâle nasıl getirebileceğini
düşünerek işe başlamalıdır. Bloklarla oyun matematiğin
temelini oluşturduğu düşünülür, bu nedenle kızların da
bloklarla oynaması önemlidir. Kız çocukları blok
merkezine çekmek için bu merkeze minyatür insanlar,
hayvanlar gibi kız çocukların hoşlarına gidecek yardımcı
araç gereçler eklenebilir. Ayrıca kız çocuklar öğretmenle
oynamayı sevdikleri için öğretmenin blok merkezinde
oturup bu merkezde oynayan çocuklarla oynaması da işe
yarayan bir yöntemdir. Cinsiyet farklılığını sembolik
oyunda da görebilmekteyiz. Dramatik oyun merkezini
gözlediğimiz zaman daha çok kız çocukların bu merkezde
oynadığını görebiliriz. Sembolik oyun çocukların özellikle
sosyal gelişimi ve dil gelişimi açısından önemli olduğu
için erkek çocukların da bu merkezde oynamaları
önemlidir. Bu merkeze erkek çocukları çekmek için ilk
olarak merkezdeki araç gereçleri gözden geçirip erkek
çocuklara hitap eden materyal var mı diye kontrol
etmeliyiz. Toplumumuz da ve çoğu toplumlarda çocuklara
pembenin kız rengi olarak öğretildiğini hepimiz biliyoruz.
Bu nedenle erkek çocuklar oyuncak ilgilerini çekse bile
pembe renkli olan oyuncakları “kız oyuncağı” olarak
adlandırmakta ve oynamayı reddetmektedirler. Bu nedenle
bu merkezde araç gereçleri sarı, kırmızı, yeşil, mavi gibi
tüm çocuklara hitap edecek renklerde tercih etmeliyiz.

Oyunda görülen sosyal gelişim aşamalarını
değerlendirmek ve desteklemek için neler tavsiye edilir?

Parten’ın gelişim alanlarını ele alırsak özellikle
sıklıkla uğraşsız davranış gösteren yani ne başkalarıyla ne
de kendi başına oyun oynamayan çocuklara yardım etmek
ilk öncelik olmalıdır. Bu çocukların ilk olarak aileleri ile
görüşerek evdeki davranışları ile ilgili bilgi edinmemiz
gerekir. Eğer çocuk ev ortamında oyun oynuyorsa bu bize
çocuğun okul ortamında kendini güvende hissetmediğini
gösterir. Bu çocukların genellikle tedirgin, ürkek ya da
korku dolu baktıklarını görebiliriz. Bu çocuklara yardım
etmek için öncelikle öğretmenin ya da çocuk gelişimcinin
çocukla arasında güvene dayalı bir ilişki kurması gerekir.
Bu ilişkiyi de çocukla oyun oynayarak kurabilir.
Öğretmenin bu süreçte sabırlı davranması ve çocuğun
beden dilini okuyarak kendi davranışlarını ayarlaması
gerekir. “Sen neden arkadaşlarınla oynamıyorsun”, “Hadi
git arkadaşlarına katıl”, “Utanmana gerek yok” gibi
ifadeler çocuğun daha da çekingen olmasına neden
olabilir. Çocuğun oyun sürecinde rahat hissedebileceğini
düşündüğü bir çocuk belirleyerek onu da oyunun bir
parçası hâline getirebilir.

Çocukların oynadıkları oyunun temasını
geliştirebilmeleri amacıyla desteklemek için neler tavsiye
edilebilir?

Çocukların sürekli oyun değiştirmeleri,
oyunlarının kısa sürmesi oynadıkları oyunu
geliştirmelerini engelleyerek nitelikli oyun oynamalarını
engelleyebilir. Bu da yaratıcı düşünme, problem çözme,
odaklanma gibi becerilerini geliştirmelerini olumsuz
etkileyecektir. Böyle durumlarda çocukların oyunlarının
temasını geliştirip oyunlarını daha uzun süre
sürdürebilmeleri için oyunlarına materyal ekleyerek, ipucu
vererek, soru sorarak, öneride bulunarak ya da oyuna
katılıp model olarak destekte bulunulabilir. Ayrıca sınıfa
sadece evcilik temalı sembolik oyun değil aynı zamanda
lokanta, hastane, Pazar, itfaiye, uzay yolculuğu gibi farklı
temalarda sembolik oyunların da oynamaları için
çocukları destekleyebilirler. Bu amaçla sınıfa geçici
sembolik oyun merkezi eklemek, oluşturulan geçici
merkezle ilgili konuda kitap okumak, alan gezisi yapmak,
videolar izletmek gibi çocuklara tema ile ilgili ön bilgi
sağlayacak etkinlikler uygulamak gibi destekleyici
faaliyetlerde bulunabilir. Çocukların bilmedikleri,
tecrübelerinin olmadığı konularda sembolik oyun
oynamadıklarını unutmamalıyız. Bu amaçla çocuklara
sınıfa uyguladığımız etkinlikler sayesinde konu ile ilgili
bilgi ve tecrübe edinmelerini sağlayarak farklı temalarda
sembolik oyunlar oynamalarını ya da oynadıkları oyunun
temasını geliştirmelerini sağlayabiliriz.

Oyun ortamında duygusal olarak güvenli bir çevre
oluşturmak adına neler yapılabilir?

Fiziksel güvenlik kadar çocukların kendilerini
duygusal olarak güvende hissetmeleri de önemlidir.
Duygusal çevrenin oluşturulmasında ise en önemli unsur
ortamdaki yetişkinlerin tutumudur. Okul öncesi dönemde
çocukların kendilerini güvende hissetmeleri, yetişkinlerin
tutumuna ve çocuklarla kurduğu ilişkiye bağlıdır. Çocuk
gelişimi uzmanı ya da öğretmenler bütün çocukların
değerli olduklarını ve onları oldukları gibi kabul ettiklerini
hissettirmelidir. Güven ortamını oluşturulmazsa çocuklar
kendilerini risk alma veya hata yapma konusunda
yeterince güvende hissetmeyecekleri için yaratıcılıklarını
ortaya çıkaramayacak, oyunlarında kendilerini özgürce
ifade edemeyeceklerdir. Kendini güvende hisseden ve
kendine güvenen çocuk özgür hisseder ve olumsuz
eleştirilmekten korkmadığı için de yeni fikirlerini özgürce
dener.

Oyunun çocukların gelişimini desteklemeyi sağlayan özellikleri nelerdir?

İçsel güdülenme, aktif katılım, sonuçtan çok sürece verilen önem, hayali davranışlar ve dış kurallardan uzak olmasıdır.

Nitelikli oyun deneyimi çocukların hangi özelliklerinin gelişmesini sağlar?

Nitelikli oyun deneyimi olan çocuklar daha iyi hafıza becerileri ve dil becerileri geliştirirler ve davranışlarını daha iyi kontrol edebilirler.

Mildred Parten’in sosyal gelişim evrelerinden “paralel oyun” evresinin özellikleri nelerdir?

Paralel oyun aşamasında çocuk başka çocukların yanında aynı tür oyuncaklarla oynar, fakat oyuncaklarla kendi istediği gibi oynar ve diğer çocukların oyunlarını etkilemeye çalışmaz. Çocuklar yan yana oynarlar, fakat birlikte oynamazlar. Blok merkezinde oynayan iki çocuk birbirleri ile konuşmadan yan yana kendi kulelerini yapıyorlarsa fakat oyunla ilgili iletişimde bulunmuyorlarsa bu çocukların oynadıkları oyunda paralel oyun aşamasını sergilediklerini söyleyebiliriz. Burada önemli olan çocukların birlikte değil bireysel olarak kulelerini yapması ve birbirlerinden etkilenmemeleri ve birbirlerini etkilemeye çalışmamalarıdır. 

Mildret Parten’a göre oyunda altı sosyal gelişim aşaması sırasıyla nelerdir?

Mildret Parten’a göre oyunda altı sosyal gelişim aşaması: uğraşsız davranış- yalnız oyun, izleyici- paralel oyun, birlikte oyun-iş birlikçi oyundur.

Mildred Parten’in “İş birlikli oyun” evresinin özellikleri nelerdir?

 İş birlikçi oyun aşamasında çocuklar ortak bir amaca yönelik olarak iş birliği için­de oynarlar. Çocuklar işbirliği içinde bloklarla bir şey inşa edebilir ya da bir senaryo oluşturup sosyodramatik oyun oynayabilirler. Çocuklar gruptaki çocukların rolleri­ni gereklerini yerine getirmesini bekler. Örneğin sosyodramatik oyunda garson rolündeki çocuğun garsonlardan beklenen davranışları göstermesi beklenir. İş birlikçi oyunda genellikle lider konumunda oyunu yönlendiren bir ya da iki çocuk olur.

Sara Smilansky’nin bilişsel oyun gelişim evreleri sırasıyla nelerdir?

Sara Smilansky’nin bilişsel oyun gelişim evreleri: duyusal-motor oyun, sembolik oyun, yapı oyunları ve kurallı oyunlardır.

Çocuğun telefonla konuşuyormuş gibi yapması hangi bilişsel oyun evresinde olduğunun göstergesidir?

Sembolik oyun çocuğun duygularını veya düşüncelerini mimikleri, davranışları veya nesnelerle ifade ettiği hayali oyunlardır. Örneğin çocuğun bir bloğu telefon olarak kullanması ve telefonla konuşuyormuş gibi yapması, yemek yapıyormuş, çay içiyormuş gibi yapması sembolik oyun davranışlarına örnek olarak verilebilir.

Bilişsel oyun gelişim evrelerinden “yapı oyunları” evresinin temel özelliği nedir?

Yapı oyunları fonksiyonel oyunda olduğu gibi duyusal motor etkinlik etrafında odaklanır, fakat yapı oyunlarında bir ön planlama vardır. Artık oyununa daha iyi odaklanır ve materyalleri ve nesneleri önceden yaptığı plan çerçevesinde amaçlı olarak kullanır.

Yarışmalı oyunların çocuk davranışları üzerindeki olumsuz etkileri nelerdir?

Yarışmalı oyunlar çocukların gereksiz yere çok hırslanmasına, birbirlerini yenmek için itip kakmalarına ve kaybedenlerin kendileri ile ilgili olumsuz duygular geliştirmelerine neden olmaktadır ve okul öncesi dönem çocuklarına oynatılması uygun değildir.

Günümüz eğitiminde çocuklar için ne tür oyunlar önerilmektedir?

Günümüzde eğitiminde özellikle iş birliği vurgulanmaktadır. Çocuklara yarışma yerine iş birliği yaparak birlikte bir şeyler yapmayı başarma ve bundan zevk almayı öğreteceğimiz ortamlar sunmak önemlidir. Aynı zamanda kazanmanın değil herkesin yapabileceğinin en iyisini yapmanın vurgulandığı bir ortamda çocukların birbirlerini yenmeye çalışmak, birbirlerine karşı olumsuz duygular geliştirmek yerine birbirlerini nasıl destekledikleri görülebilir.

Öğrenme merkezlerinin belirli sınırlarının olmasının önemi nedir?

Merkezlerin belirli sınırlarının olması ve çocukların oynayabileceği yarı kapalı bir alan oluşturulması çocukların işlerine daha iyi yoğunlaşabilmeleri ve dikkatlerinin dağılmaması açısından önemlidir.

Açık uçlu araç gereçlerin çocuğa katkıları nelerdir?

Açık uçlu araç gereçler birçok olasılıklar sunar ve çocuğu farklı düşünmeye ve farklı çözümler bulmaya yönlendirir. Boyalar, bloklar, Legolar, artık malzemeler gibi çocuğun kendine özgü ürünler oluşturabileceği ve farklı şekillerde kullanabileceği tüm araç gereçler açık uçludur.

Oyun birimlerinden karmaşık oyun birimi nedir? Açıklayınız.

Basit oyun birimi, tek çocuk için oyun potansiyelidir, alacağı değer 1’dir. Yapbozlar, şövale (ressam sehpası) gibi.

Okul öncesi eğitim kurumlarda fiziksel güvenliği sağlamak için yetişkinlerin dikkat etmesi gereken hususlar nelerdir?

Okul öncesi dönemdeki çocukların yetişkin denetimi olmadan yalnız bırakılmaması, yetişkinlerin çocukları güvenliklerini sağlamak açısından gözlemesi, çocuklara zarar verebilecek durumlara karşı önlem almaları önemlidir. Yetişkinler oyun sürecinde sık sık oyun alanına gözlerini gezdirerek olabilecek tehlikeleri önlemeye çalışmalıdırlar.

Eğitim ortamında güvenli ortam oluşturulmaması çocuklarda ne gibi sonuçlar doğurur?

Eğitim ortamında güven oluşturulmazsa çocuklar kendilerini risk alma veya hata yapma konusunda yeterince güvende hissetmeyecekleri için yaratıcılıklarını ortaya çıkaramayacak, oyunlarında kendilerini özgürce ifade edemeyeceklerdir.

Çocuğun oyun gelişiminin değerlendirilmesi hangi yollarla yapılabilir?

Oyun gelişiminin değerlendirilmesi çocuğun yaptığı ürünün değerlendirilmesi ve oyununun gözlenmesi ile yapılabilir.

Öğretmenin oyunu desteklemek amacıyla değerlendirme sürecinde vermesi gereken kararlar nelerdir?

Oyunu geliştirmek için ne tür materyaller ekleyebilir?
Oyunu geliştirmek için ne tür ipuçları verebilir?
Oyuna ne zaman, ne kadar ve nasıl müdahale etmeli?
Ne zaman oyuna aktif olarak dâhil olmalı?

Öğrenme merkezi katılım işaretleme listesi hangi durumları belirlemek için kullanılabilinir?

Çocukların hangi öğrenme merkezlerini kullandıklarını ve ne sıklıkla kullandıklarını hem öğretmenin ve çocuk gelişim uzmanının hem de çocuğun kendisinin takip edebilmesi için öğrenme merkezi katılım işaretleme listesinden yararlanabilinir.

Oyunda görülen sosyal gelişim aşamalarını değerlendirirken öncelikli olarak hangi tür çocuklar ele alınmalıdır?

Parten’ın gelişim alanlarını ele alırsak özellikle sıklıkla uğraşsız davranış gösteren yani ne başkalarıyla ne de kendi başına oyun oynamayan çocuklara yardım etmek ilk öncelik olmalıdır. Bu çocukların ilk olarak aileleri ile görüşerek evdeki davranışları ile ilgili bilgi edinmemiz gerekir.

Oyunda görülen bilişsel gelişim aşamaları hangi amaçla değerlendirilmelidir?

Smilansky’nin bilişsel oyun evrelerine göre değerlendirme yaparken çocukların oyunlarının gelişim düzeylerine uygun olup olmadığı gözlenmelidir.

Çocukların oyunları daha uzun süre sürdürebilmeleri için neler yapılmalıdır?

Oyunlarını daha uzun süre sürdürebilmeleri için oyunlarına materyal ekleyerek, ipucu vererek, soru sorarak, öneride bulunarak ya da oyuna katılıp model olarak destek olunabilinir.