Basın Fotoğrafçılığı Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Basında fotoğraf ilk kez hangi yılda kullanılmaya başlanmıştır? 

1800’lerin sonuna dek teknik olarak bir fotoğrafı gazeteye basmak olanaksızdı. Gazetelerde fotoğrafçı kadro yerine çizer kadrosu, fotoğraf yerine de olayları tasvir eden çizimler kullanılıyordu. Çizerler olayları, el becerileri ve hayal güçleri ile resimlerken; fotoğraf makinesi önünde gerçekleşen olayları, bir deklanşöre basma kolaylığı içinde, gerçeğe en yakın biçimiyle aktarıyorlardı. O dönemin en önemli gelişmesi, fotoğrafların foto-mekanik yeniden üretimle sağlanan yarım ton tekniğiyle gazetelere basılabilmesidir. 1880 yılında New York Daily Graphic gazetesi bu teknik sayesinde, gazete sayfasında orijinalden üretilmiş ilk fotoğrafı yayımlayabilmiştir.

20. yüzyılda gazete ve dergilerde fotoğraf kullanımında ne tür gelişmeler yaşanmıştır? 

Gazete ve dergi sayfalarında fotoğraflara yer verilmesi konusundaki gelişmeler, Birinci Dünya Savaşı ile ekonomik zorluklar yüzünden duraksama dönemine girmiştir. Savaş sonrasında gelişmeler daha da hız kazanmış ve fotoğraflı basın organları bir standart hâline gelmiştir. Fotoğrafın görünümlere gönderme yapmada en baskın ve ‘doğal’ yol olması ancak 20. yüzyılda ve iki dünya savaşı arasına rastlayan dönemde gerçekleşti. Fotoğraf, her şeyi en yakından gören tanık olarak dünyanın yerine o zaman geçti. Bu tarihlerdeki fotoğraf ve matbaacılık alanındaki çeşitli gelişmeler, fotoğrafın basında haber amaçlı kullanımının yaygınlaşmasına yol açmıştır. Bu gelişmeler arasında, film teknolojisindeki gelişmeler ve fotoğrafçılara artarda çekim olanağı sağlayan makara (roll) filmlerin ve ışığa daha fazla duyarlı filmlerin piyasaya sürülmesi, fotoğraf makinesinin kullanımı basit, daha kolay taşınabilir, küçük boylarının üretilmesi ve matbaa teknolojisindeki yenilikler sayılabilir.

Televizyonun yaygınlaşması basılı medyayı nasıl etkilemiştir? 

Özellikle 1950’lerin ortalarında televizyonun yaygınlaşması, basılı medyayı ciddi bir kimlik bunalımına sürüklemiş ve basılı medya da yeni kimliğinde fotoğraflara daha da fazla önem vermiştir. Gazeteler, kurgulanmış çizimlerden vazgeçerek, fotoğrafın daha iyi hizmet ettiği gerçek görüntüleri kullanmaya başlamıştır. Gazetelerdeki görsel yönetmenler fotoğrafları tercih ettiği için, kalabalık çizer ekibini fotoğrafçı kadrolarla değiştirdiler. Çünkü, gerçeklik önemli olduğunda, daha gerçeğe uygundu, daha ucuz ve daha çabuk hazır olmaktaydı. Bunun ötesinde fotoğrafçılar, görsel yönetmenlere daha fazla seçenek sunmaktaydı. 

Okuyucuların basılı medyadaki haberlere gösterdiği ilgide fotoğraf ne kadar önemlidir? 

Fotoğrafların dikkat çekici yönü aynı zamanda birlikte sunulduğu haberin yarattığı etkiyi de olumlu yönde değiştirir. Yazılan haber ne kadar önemli olursa olsun, bu önem okuyucuya aktarılamazsa, haberin okunma şansı düşük olacaktır. Okuyucuyu bir haberi okumaya davet eden en önemli iki öge, haberin başlığı ve fotoğrafıdır.

Basın fotoğrafının haberin okunmasına etkisi nedir? 

Okumak çaba gerektiren bir eylemdir. Oysa fotoğrafı algılamak gözün bir bakışı kadar basit bir eylemdir. Fotoğraftaki bilginin de herhangi başka bir formata dönüştürülmesine gerek yoktur. Dünya nasıl görerek anlamlandırılıyorsa, fotoğraflar da aynı basitlikle anlamlandırılır. Fotoğrafların dikkat çekici özelliği sayesinde gazete okurunun ilgisini habere yönlendirmek üzere fotoğraflar yem gibi kullanılır. Fotoğraf sayesinde okuyucu, ilgili haberin ne kadar önemli olduğuna ikna edilir. Fotoğraflar bu işlevi yerine getirebilmek için, haberle ilgili bilgiye ve aynı zamanda okurun dikkatini habere toplayacak derecede görsel estetik kaliteye sahip olmalıdır.

Fotoğraf kullanımının haberin inandırıcılığına etkisi hangi yönde gerçekleşmektedir? 

Basın fotoğrafçılığı kavramı, geleneksel doğrudan (straight) fotoğraf yaklaşımı içinde ele alınmaktadır. Geleneksel fotoğrafçılıkta, fotoğrafçının gerçekliğe yapacağı müdahale sadece seçeceği çerçevelemeden, çekim düğmesine basacağı andan, bakış açısı ve lens seçiminden ibarettir. Aslında bu bile oldukça yoğun bir müdahaledir. Aynı haber farklı bakış açılarından, farklı anlamlarda fotoğraflanabilir. Ancak haberciliğin etik değerleri, fotoğrafçının da aynı haberi yazan kişi gibi tarafsız bir bakış açısı kullanmasını gerektirir. Haberin en önemli niteliklerinden biri doğru olmasıdır. Habere eşlik eden fotoğraflar ise bir haberin doğruluğunun görsel kanıtlarını oluşturur.

Fotoğrafın haber içeriğinde tanımlama katkısı nedir?

Fotoğraf görüntüsü, açıklamaya ya da başka ortamlara dönüştürmeye gerek duymaksızın gösterendir. Fotoğraftaki görüntü bir insanın, bir nesneyi ya da olayı parmağıyla göstermesi gibi açıktır. Bu tanımlama özelliği, objektifin fotoğraf üretimine sağladığı görsel teknik kalite ve nesnellikten kaynaklanır. Fotoğraf, yüzeyinde taşıdığı görüntü ile haberin okuyucusuna bilgi taşır, tanımlamalar yapar. Olayın nerede, nasıl olduğu, kahramanlarının neye benzediği fotoğraflarda daha doğru ve dolaysız olarak tanımlanır.

Fotoğraflar habere inandırıcılık katan orada olma duygusunu nasıl oluşturmaktadır?

Bizzat olayın gerçekleştiği mekândan okuyucuya ulaştırıldığına emin olunan tek şey fotoğraftır. Okuyucu, gazete sayfasında gördüğü fotoğraf sayesinde haberin gerçekleştiği mekânda bulunma duygusuna sahip olur. Kendisinin orada olduğunu duyumsar. Bu da habere inandırıcılık katan en önemli ögedir.

Fotoğrafların başka şeyler çağrıştırmayı sağlayan etkisi neden oluşmaktadır?

Fotoğrafa bakan gazete okuyucuları farklı geçmiş deneyimlere sahip olduklarından, aynı fotoğraftan farklı anlamlar üretebilirler. Bir olayı anlatan basit bir basın fotoğrafı, o haberin içeriği doğrultusunda algılanabileceği gibi, taşıdığı semboller aracılığıyla farklı düzeylerde okumalara da yol açabilir. 

Basın fotoğraflarının sunumunda durağanlık nasıl ortaya çıkmaktadır? 

Birincisi; fotoğrafların gazete, dergi, internet sayfası gibi durağan bir ortamda sunulması yani algılanmak için okurun keyfini beklemesidir. Basın fotoğrafının üzerinde basılı bulunduğu gazeteyi satın alan okur, istediği anda istediği kadar zamanda gazeteyi okuma özgürlüğüne sahip olur. Gazete, okurun önünden akıp geçmez. İstediği anda okuyabilir, ara verip istediği anda devam edebilir hatta dönüp defalarca aynı haberleri inceleyebilir. Basın fotoğrafındaki durağanlığın ikinci aşaması ise fotoğrafın kendi doğasından kaynaklanır. Fotoğraflar durağan görüntülerdir. Fotoğrafın bu özelliği, çekim aşamasında fotoğrafçı için bir zorluk ögesi olmakla beraber, okuyucunun tek bir karelik görüntüyü aklında tutabilmesinin kolaylığı açısından da avantaj sağlar

Basılan fotoğrafların biçeminin yayın yaklaşımına olan etkisi nedir? 

Bir fotoğrafın biçemi (tarzı), basılacağı yayının yaklaşımına ya da sunum yöntemine etki eder. Fotoğraf da basıldığı iletişim aracında kendi plastik değerleriyle birlikte yer alır. Örnek olarak ciddi bir gazeteye basacağınız çok renkli bir karnaval fotoğrafı, gazetenin tüm imajını değiştirecektir. Ya da tam tersine, siyahların ağırlıkta olduğu bir fotoğraf, gazeteye ağırbaşlı bir hava kazandıracaktır. Fotoğraflar gazete ve dergi sayfalarının süsüdür. Büyükçe kullanılmış, güzel bir fotoğraf, tüm gazeteyi görsel bir şölene dönüştürebilir ya da kötü kullanılmış sıradan basın fotoğrafları, gazeteyi sıkıcı bir duruma sokabilir.

Fotoğraf basın içeriğine olan katkı açısından düşünüldüğünde diğer görüntü tekniklerine göre neden daha tutarlı bir özelliktedir? 

Fotoğrafın tutarlılık bakımından diğer durağan görüntü üretme tekniklerine olan en önemli üstünlüğü, mekanik bir anlatım aracı olmasından kaynaklanır. Bütün teknik ölçütler dikkate alındığında fotoğraflar, resimler ve illüstrasyonlarla karşılaştırıldığında anlatım olarak çok daha üstün bir tutarlılığa sahiptir ve bunu sürekli korurlar. Fotoğraf, gerçek görüntünün aslına uygundur ve aynı görüntüden sınırsız sayıda çoğaltılabilir. Fotoğrafın üretim aşamasında belirlenen teknik kalitesi, mekanik bir süreç olduğundan, bu teknolojiyi kullanan herkes tarafından aynı teknik kaliteye ulaşılabilir. Ancak resim ve illüstrasyonlarda, görüntüyü üretenin insan ögesi olmasından dolayı, teknik kalitedeki tutarlılık, bu işlevi yerine getiren kişinin yani ressamın yeteneğiyle doğru orantılı olacaktır.

Basın fotoğraflarının başarılı olması için ne gerekmektedir? 

Haberin içeriğini doğru anlayamayan fotomuhabirin çektiği fotoğraf yeterince başarılı olamaz. Belki fotoğraf olarak güzel bir fotoğraf olabilir ancak basın fotoğrafı olarak değerlendirildiğinde, mutlaka haber metnine paralel bir anlam taşıması gerekir. Güzel bir fotoğraf, her zaman iyi bir basın fotoğrafı demek değildir. Basın fotoğrafı, haber metninin görsel kanıtıdır ve haber metnini fotoğrafla görsel olarak zenginleştirmelidir. Haberdeki metnin anlamına ters düşen bir fotoğraf, ne kadar güzel olursa olsun okuyucunun kafasını karıştırır. Bu yüzden birlikte yayımlanan haber ve fotoğrafların aynı doğrultuda olmaları için fotoğrafçı ve muhabirin iş birliği gerekir

Fotoğrafın değerini sağlayan ögeler arasında yer alan ilgi ne anlama gelmektedir? 

Gazete sayfalarındaki sunum ögelerinin amaçları psikolojideki görsel algılama ilkelerinden hareket ederek, gazete sayfasına bakan okuyucunun bakışlarını haberlere çekmek ve gazete sayfasını okutabilecek uzunlukta tutabilmektir. Fotoğraflar ilgi çekici ögelerdir. Okuyucunun gözleri öncelikle sayfadaki fotoğraflara yönelir daha sonra diğer ögeleri tarar. Okuyucunun gözlerinin gazete sayfası üzerindeki gezintisinde, bazı bölgeler hızla geçilir, bazı bölgelerde ise daha çok zaman geçirilir.

Fotoğrafın değerini sağlayan ögeler arasında yer alan yeniden üretim kalitesi ne anlama gelmektedir?  

Yeniden-üretim kalitesi: Gazete sayfasına basılacak görsel ögeler içinde, bir olayın ya da nesnenin görüntüsünü, gerçeğine en yakın şekilde yeniden üretebilecek olanı fotoğraftır. Yarım ton baskı tekniği sayesinde, fotoğraf üzerinde görülen kesintisiz ton geçişleri aynen gazete sayfasına aktarılabilir.

Fotoğrafın değerini sağlayan ögeler arasında görsel düzenleme ne anlama gelmektedir?  

Gazete sayfası düzenlenirken, fotoğrafların sayfaya yerleştirilme biçemi özellikle önemlidir. Çünkü iletişim fotoğraftan başlayacak ve daha sonra diğer bölgelere yönlendirilecektir. Sayfadaki fotoğrafların yerleştirilmesinde, sayfada bir denge yaratmaya özen gösterilmelidir. Sayfanın bir bölümü fotoğrafla renklendirilmiş ya da canlandırılmış, diğer bölümü salt metin olarak bırakılmamalıdır. Bu, sayfanın bir bölümünün okuyucu tarafından daha az önemsenmesi sonucunu doğurur. Bu yüzden fotoğrafların, sayfaya dengeli bir şekilde dağıtılması gerekir. Ayrıca, fotoğrafın içindeki görsel düzenleme ile fotoğrafın sayfaya yerleştirimindeki görsel düzenleme uyumlu olmalıdır.

Mario Garcia, basın fotoğrafçılarından bir gazete sayfasında kullanılmak üzere, bir haberle ilgili olarak beş farklı fotoğraf istenmesi gerektiğini savunmuştur. Bu fotoğraflar hangi özelliklere sahiptirler? 

• Sayfada büyük kullanılmak üzere olayı bütün hatlarıyla gösteren bir fotoğraf.
• Bir detay fotoğrafı (olaydan ya da sahneden öykünün tümünü temsil eden bir detay).
• Yatay bir fotoğraf (okurun ilgisini soldan sağa doğru yönlendirir)
• Dikey bir fotoğraf (okurun ilgisini yukarıdan aşağıya doğru yönlendirir).
• Değişik bir bakış açısı: Bu fotoğraf ısmarlanmaz ancak foto muhabirin yeteneği doğrultusunda diğer basılı medyaya üstünlük sağlamak amacıyla öykünün farklı bir boyutta algılanmasını sağlayacak farklı bir fotoğraf (Garcia, 1987).

Haberle ilgili olarak  farklı fotoğrafların olması sayfa düzeni açısından neden önemlidir?

Haber hakkında çekilmiş farklı fotoğraflar sayfa düzenini yapan kişiye, fotoğrafın gazeteye yerleştirilmesi ve olası en etkili tasarımın yapılabilmesi konusunda tam bir özgürlük sağlayacaktır. Basın fotoğrafının gazete sayfasında hak ettiği değere kavuşabilmesi için, sayfayı düzenleyen kişinin fotoğrafla ilgili gereksinimlerini karşılamak gerekmektedir.

Basın fotoğrafçısı çekeceği konuyu belirlerken hangi açılardan sınırlanmıştır?

Basın fotoğrafçısı, çekeceği konuyu belirleme özgürlüğüne çoğu zaman sahip değildir, ancak belirlenen konu için çekeceği fotoğrafın içeriğini kendisi belirler. Fotoğraf çekilirken seçilen bakış açısı ve kadraj doğrudan içeriği belirler. Ancak fotoğraflar gazete sayfasında kendi başlarına yayınlanmaz. “Basın fotoğrafının ana içeriğini belirleyen basın fotoğrafçısıdır ancak fotoğraflarına eşlik eden metne ve ilgili sayfa düzenine de bağımlıdır”

Fotoğrafçı, haber metninin dışında, gazetenin sayfa düzenine de bağımlı olmak durumundadır. Sayfada yer kalmadığı ya da çekilen fotoğrafın sayfa düzenine uymadığı durumlarda, fotoğrafın basılamaması olasılığı doğmaktadır. Bu yüzden basın fotoğrafçısı, fotoğrafını çekerken, iyi bir fotoğraf çekmenin ötesinde, dikey ya da yatay kullanılabilecek hatta fotoğrafın, okurun dikkatini yönlendirmesi düşünülerek sayfanın sağında, solunda, üst ve alt kısmında yayımlanmak üzere çeşitli seçeneklerini de üretmesi, yaptığı işi garanti altına alacaktır. Aynı zamanda da sayfa tasarımcısına daha rahat, çalışma olanağı sunacaktır.

Fotoğrafların sayfaya yerleştirilmesinde belli bir düzenin olması neden gerekmektedir?

Bir fotoğrafın gazeteye yerleştirilmesi, okuyucuların fotoğrafa nasıl bakacaklarını ve bakışlarının o sayfanın geri kalanında nasıl gezineceğini belirler” (Garcia, 1987). Fotoğraflar bakışı yönlendirir. Sayfayı düzenleyen kişi; metin, başlıklar ve fotoğrafları birleştirerek okuyucu için bir kroki çizer. Okuyucu bu krokiyi takip ederek gazete sayfası üzerinde yolunu bulmaktadır.