Açıköğretim Ders Notları

Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.

Açıköğretim derslerinden Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim için hazırlanan  ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.

Türkiye-Avrupa Birliği Gümrük Birliği: İçerik Ve Uygulama

1. Soru

Kamu Gelirleri Etkisi nedir açıklayınız?

Cevap

Birliğe üye ülkeler arasında tarifelerin sıfırlanması üye ülkelerin gümrük vergisi kaybını doğurur. Ayrıca üçüncü ülkelere karşı uygulanan ortak tarife de Birliğe üye olunmadan önceki tarifeden genelde küçük olur, bu durumda da vergi kaybı ortaya çıkar.


2. Soru

İşlem Maliyetleri Etkisi nedir?

Cevap

Gümrüklerin birleşmesinden sonra tarife ve kotaların uygulanmaması nedeniyle bürokratik engeller, gümrüklerde çalışan personel sayısı ve gümrükleme giderleri azalacaktır. Bu gelişmeye bağlı olarak dış ticaret işlemleri daha kısa sürede gerçekleşecek ve dış ticaretle uğraşmanın zaman maliyeti de düşecektir.


3. Soru

Türkiye AB gümrük birliği komiteleri nelerdir?

Cevap

Gümrük İşbirliği Komitesi, Gümrük Birliği Ortak Komitesidir.


4. Soru

Ticaret Yaratıcı Etki ne anlama gelmektedir?

Cevap

Gümrük birliği öncesi gümrük vergilerinin yüksekliği nedeniyle ülkenin kendisinin ürettiği bir malı, Gümrük Birliği’nin kurulması sonrasında kendisinden daha etkin (düşük maliyetle) üreten Gümrük Birliği üyesi ülkeden ithal etmesidir. Böylece pahalı bir üretim kaynağının yerini daha ucuz bir üretim kaynağı almakta ve Birlik üyeleri, daha ucuz kaynaktan daha fazla tüketim yapma olanağına kavuşmaktadırlar. Ticaret yaratıcı etki, yüksek maliyetli yerli üretimin azalmasından (üretim kazancı) ve düşük fiyattan tüketici rantındaki artıştan (tüketim kazancı) oluşur.


5. Soru

Tüketim Etkisi ne şekilde meydana gelmektedir?

Cevap

Kaynak dağılımının yarattığı diğer bir etki ise tüketim etkisidir. Gümrük birliği sonucu Birlik içinde pahalıya üreten üye ülkeden ve Ortak Gümrük Tarifesi sonucu ürünleri pahalı hâle gelen Birlik dışı ülkelerden yapılan ithalat ve buna bağlı üretim ve tüketim azalırken, Birlik içinde ucuza üreten ülkenin vatandaşlarının satın alma güçleri artacağından Birlik içi tüketim ve ithalat artacaktır.


6. Soru

Ticaret Hadlerine etkisi nedir bilgi veriniz?

Cevap

Ticaret Hadlerine ihracat fiyatları ile ithalat fiyatlarının birbirine oranıdır. Ticaret Hadleri, Birliğe üye ülkeler arasındaki iş bölümünün doğuracağı refah artışından her ülkenin alacağı payı belirler.


7. Soru

Kamu Gelirleri Etkisi ne şekilde meydana gelmektedir?

Cevap

Birliğe üye ülkeler arasında tarifelerin sıfırlanması üye ülkelerin gümrük vergisi kaybını doğurur. Ayrıca üçüncü ülkelere karşı uygulanan ortak tarife de Birliğe üye olunmadan önceki tarifeden genelde küçük olur, bu durumda da vergi kaybı ortaya çıkar.


8. Soru

Ölçek Ekonomileri Etkisi nedir?

Cevap

Firmaların GB sonrası daha büyük bir pazara yönelmesi sonucu büyümeleri, faktör maliyetlerinin düşmesi, verimlilik ve üretimin artması sonucu ortaya çıkar. Firma sayısı arttıkça ortaya çıkan rekabet, daha etkin üretim yöntemleri kullanılmasına yol açarak maliyetlerde düşüşlerle birlikte üretimi artırır, ürün kalitesinde iyileşme sağlar ve refah ve gelir düzeyinde olumlu etki yaratır.


9. Soru

Gümrük Birliği’nin yol açacağı yeni rekabet ortamına uyum için Avrupa Birliği nasıl bir mali politika taahhütte bulunmuştur?

Cevap

GB’nin yol açacağı yeni rekabet ortamına Türk sanayi sektörünün uyum sağlaması, Türkiye ve AB pazarı arasında altyapı bağlantısının geliştirilmesi ve taraflar arasındaki gelişmişlik farkının azaltılması amacıyla Topluluk Türkiye’ye 5 yıllık süre içinde 2 milyar 246 milyon Euro mali yardım sağlamayı üstlenmiştir.


10. Soru

Teknolojik İlerleme Etkisi nedir?

Cevap

GB ile birlikte tarifelerin kaldırılması üye ülkeler için geniş bir pazar yaratır, yerli üreticileriBirlik içirekabete açmış olur, geniş bir piyasa büyük işletmelerin kurulmasına yol açar. Bu ise bir yandan yurt dışından ileri teknolojilerin aktarılmasına, öte yandan da işletmelerin büyümesinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerine daha büyük fonlar ayrılmasına olanak vererek teknolojik ilerleme etkisi yaratır.


11. Soru

1 Temmuz 1968 yılında yürürlüğe giren Gümrük Birliği’ni hazırlayan etmenler hakkında bilgi veriniz?

Cevap

İkinci Dünya Savaşı sonrası Batı Avrupa ülkeleri arasında öncelikle ekonomik, daha sonra da politik ve savunma alanlarında işbirliğine gitme gereksinimi görülmüştür. İlk olarak 1951 Paris Sözleşmesiyle Fransa, Almanya, Belçika, Hollanda, İtalya ve Lüksemburg arasında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur. Bu deneme başka alanlarda da ekonomik bütünleşmeyi yönlendirmiş ve 25 Mart 1957 tarihinde imzalanan Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve atom enerjisinin barışçıl amaçlarla kullanımını öngören EURATOM kurulmuştur. 1 Ocak 1958 tarihinde yürürlüğe giren Roma Antlaşması üye ülkeler arasında tek pazarı hedeflemiş ve bunu gerçekleştirmek için de ilk adım olarak gümrük birliğini öngörmüştür. Bu öncelik, gümrük ve eş etkili vergilerin kaldırılması, dış dünyaya ortak bir gümrük tarifesi uygulayarak üye ülkeler arasında ticareti engelleyen her türlü sınırlamanın kaldırılması ve Ortak Dış Ticaret Politikasının belirli bir takvim içinde gerçekleşmesini gerektirmiştir. Topluluğun OGT uygulaması başlangıçta tüm üyelerin dışa karşı uyguladıkları gümrük tarifelerinin aritmetik ortalamalarının alınarak birbirine yakınlaştırılmasına dayanmıştır. 1 Temmuz 1968’de Gümrük Birliği yürürlüğe girmiştir.


12. Soru

AB’nin Gümrük Birliği’nin en başarılı örneğini gerçekleştirmesini örneklendirerek anlatınız?

Cevap

Uluslararası ekonomik bütünleşmeler açısından gümrük birlikleri, serbest ticaret bölgeleri kadar olmasa da en sık görülen bütünleşme türlerinden biridir. 1789 yılında ABD’de 13 eyaletin gümrük tarifelerini kaldırılması, Avusturya’nın 1775 yılında kendi içindeki ticaretten alınan vergileri sıfırlaması,1834’te Zollverein adı verilen Alman Gümrük Birliği, bu ülkelerin bütünleşmeleri yolunda önemli bir rol oynamıştır. Belçika, Hollanda, Lüksemburg 1932 yılında Benelüks olarak bilinen bölgesel bütünleşmeyi oluşturmuşlar ve 1944 yılında aralarında gümrük birliği anlaşması imzalamışladır. Tüm bu örneklere rağmen gümrük birliğinin en başarılı örneğini AB gerçekleştirmiştir.


13. Soru

Dışsal Ekonomik Etki nedir?

Cevap

Bir üreticinin kendi faaliyetlerinin dışında herhangi bir maliyete katlanmadan başka ekonomik faaliyetler sonucu birtakım yararlar sağlamasına dışsal ekonomiler adı verilmektedir.


14. Soru

Avrupa Birliği dışında başka gümrük birliği örnekleri bulunmakta mıdır?

Cevap

Günümüzde küreselleşme, ülkelerin sorunlarını tek başına çözümlemelerini neredeyse olanaksız kılınca, sorunları birlikte çözümlemeye olanak sağlayan bölgesel bütünleşme eğilimleri artmıştır. Bu kapsamda küresel sistemde çeşitli gümrük birliği girişimleri bulunmaktadır. Bunlardan birkaç örnek; Andean Topluluğu 1988, Doğu Afrika Topluluğu 2005, Beyaz Rusya, Kazakistan ve Rusya Gümrük Birliği 2010, AB-Andora 1991, AB-San Marino 2002, AB – Türkiye 1996, Güney Afrika Gümrük Birliği 1910, İsviçre-Lihtenştayn 1924. Karayipler Birliği (CARICOM) 1973, Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi (GCC) 2003 ve daha birçok başarılı veya başarısız deneyim vardır.


15. Soru

Miktar kısıtlamalarının kaldırılması ve Türkiye’ye etkileri nelerdir?

Cevap

Türkiye ile Topluluk arasında tam bir gümrük birliğinin kurulabilmesi için gümrük vergileri gibi miktar kısıtlamalarının da kaldırılması gereklidir. Türkiye Katma Protokol ile Topluluktan yapacağı sanayi malları ithalatı üzerindeki kota veya eş etkili tedbir şeklindeki miktar kısıtlamalarının 22 yıllık geçiş dönemi sonuna kadar tedricen kaldırmayı üstlenmiştir. Bu yükümlülük, Katma Protokol’ün yürürlüğe girdiği tarihte, 1967 yılında Topluluktan yaptığı ithalatın ancak %35’i için geçerli olacak ve konsolide liberasyon oran› 1976, 1981, 1986 ve 1991 yılında sırasıyla %40, 45, 60 ve 80’e yükseltilecek, 1995 yılında da Topluluk çıkışlı ithalata %100 liberasyon uygulanacaktı. Topluluk ise Katma Protokol’ün yürürlüğe girmesinden önce ipek böceği kozası ve ham ipek dışında Türk sanayi ürünlerine uyguladığı bütün kotaları kaldırmıştır. Katma Protokol’de iş gücünün ve hizmetlerin serbest dolaşımı ile sermaye hareketlerinin kolaylaştırılmasında öngörülmüştür. Protokol’ün 36- 40’ıncı maddelerinde kişilerin serbest dolaşımının Ankara Anlaşması’nın 12’inci maddesinde yer alan ilkelere uygun şekilde Anlaşma’nın yürürlüğe girmesinden sonra 12. yılın sonu ile 22. yılın sonu arasında kademeli olarak gerçekleştirileceği belirtilmektedir.


16. Soru

Ankara Antlaşması olarak da bilinen Ortaklık Antlaşması’nın 2. Maddesine göre Türkiye- Avrupa Birliği arasında yapılan antlaşmanın amacı nedir?

Cevap

1. Anlaşma’nın amacı, Türkiye ekonomisinin hızlandırılmış kalkınmasını ve Türk halkının çalıştırılma seviyesinin ve yaşama şartlarının yükseltilmesini sağlama gereğini tümü ile göz önünde bulundurarak, Taraflar arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri aralıksız ve dengeli olarak güçlendirmeyi teşvik etmektir. 2. Yukarıdaki fıkrada belirtilen amaçların gerçekleştirilmesi için 3, 4 ve 5. maddelerde gösterilen şartlara ve usullere göre bir gümrük birliğinin gittikçe gelişen şekilde kurulması öngörülmüştür. Şeklinde tanımlanmıştır.


17. Soru

Gümrük birliği hangi durumlarda tercih edilmektedir?

Cevap

Gümrük birlikleri genelde coğrafî olarak bitişik çok sayıda ülkeyi kapsadığından müzakeresi daha uzun ve zorludur. Bu nedenle, gümrük birlikleri genelde daha fazla ekonomik ve siyasi bütünleşme perspektifinin olduğu durumlarda tercih edilmektedirler.


18. Soru

Ticaret politikasının ortak gümrük tarifesi ile birleştiği noktada gelişen olaylar nelerdir?

Cevap

GB ile Türkiye ile AB arasında sanayi ürünleri ticaretinde gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları ve eş etkili tedbirler kaldırılmış Türkiye üçüncü ülkelere karşı Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) uygulamaya başlamıştır. Bu durumun tek istisnası, 1996 yılında başlayan ve 2000 yılı sonuna kadar süren beş yıllık geçiş döneminde, otomobiller, ayakkabılar, deriden mamuller ve mobilyalar gibi kısıtlı sayıdaki hassas ürüne Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) hadlerinden daha yüksek gümrük vergileri tatbik edilmesi olmuştur. 2001 yılından itibaren bu konudaki geçiş süreci de sona ermiş ve tüm sanayi ürünlerinde OGT’ye uyum sağlanmıştır. Türkiye’ye tek taraflı olarak Ortak Gümrük Tarifesi’ni geçici olmak şartıyla değiştirme ve askıya alma hakkı tanınmışsa da bu durum GB Ortak Komitesine danışılarak alınacak karara bağlıdır. Türkiye, GB’nin işleyişi ile doğrudan ilgili alanlardaki AB Mevzuatını ve bu mevzuatta zaman içinde yapılacak değişiklikleri kendi mevzuatına aktarma yükümlülüğü altına girmiştir. Bu çerçevede, Ortak Ticaret Politikasına ilişkin düzenlemelerin yanı sıra dampingli veya sübvansiyonlu ithalata karşı koruma, tekstil ithalatına ilişkin otonom düzenlemeler, dâhilde ve hariçte işleme rejimleri de AB ile uyumlu hâle getirilmiştir. Ayrıca, her iki tarafın pazarları arasında bütünleşmenin sağlanabilmesi için diğer alanlarda da uyumlaştırmaya gidilmiştir. Bunlar Ticarette Teknik Engellerin Kaldırılması (Teknik mevzuat ve standartların uyumlaştırılması), Rekabet hukuku düzenlemeleri, Fikri ve Sınai Mülkiyetin Korunması Düzenlemeleri, kamu alımları, devlet yardımları ve ticari nitelikli devlet tekelleri gibi alanlardır. Sonuç olarak, AB ile olan GB, tipik bir gümrük birliğinin ötesine geçmiştir. Bu şekliyle Gümrük Birliği Artı kavramı olarak adlandırılmaktadır.


19. Soru

6 Mart 1995’ tarihinde yapılan Ortaklık Konseyinin 36. Toplantısında alınan Gümrük Birliği Kararının öncesi ve sonrasında sağladığı olanak nedir?

Cevap

AB ile 1996 yılından itibaren yürürlüğe giren Gümrük Birliği’nin hukuki temelleri Ankara Anlaşması ve Katma Protokol’e dayanmaktadır. Ortaklık Konseyinin 6 Mart 1995 tarihinde yapılan 36. toplantısında alınan Gümrük Birliği Kararı Gümrük Birliğinin son döneminin uygulamaya konulmasına ilişkin koşulları belirlemektedir. Avrupa Parlamentosu da 23 Kasım 1995’te 1/95 Sayılı AT-Türkiye Ortaklık Konseyi Kararı’nı onaylayarak GB’nin yolunu açmıştır


20. Soru

Türkiye’nin yükümlülüklerini gerine getirememesinin sebepleri ve AB’ye kabul edilmeme sürecini anlatınız?

Cevap

Geçiş dönemi takvimi, iki petrol krizi ve 1970’li yıllarının ortalarında gerçekleşen küresel durgunluk sebebiyle alt üst olmuştu. İlk hayal kırıklığı, Petrol Krizinden hemen sonra Avrupa’da artan işsizlik oranlarının Türkiye’den yapılan işçi alımını etkilemesi ile yaşanmıştır. Ayrıca, Topluluğun diğer gelişmekte olan ülkelere verdiği ticari imtiyazların genişletilmesi Türkiye’ye verilmiş olan imtiyazları aşındırmıştır. Türkiye’nin tekstil ürünleri ihracatına konulan kotalar da ilişkileri gerginleştiren bir başka faktör olmuştur. Petrol krizleri sonrası ödemeler dengesi sorunu ile boğuşan Türkiye Ortaklık Anlaşması hükümlerinin gözden geçirilmesi için bir plan sunarak, ekonomisini canlandırmak için bir yardım paketi istemiştir. Birlikten olumlu bir yanıt alamaması üzerine Katma Protokol’ün 60. maddesine dayanarak 25 Aralık 1976’da tek yanlı bir kararla tüm yükümlülüklerini dondurmuştur. 12 Eylül 1980 askerî darbesinin ardından ilişkiler 22 Ocak 1982 tarihinde Birlik tarafından da resmen askıya alınmıştır. İlişkilerin normalleşmesi 1984 yerel seçimleri sonrası gerçekleşmiş ve Ortaklık Konseyi ilk kez 1986 yılında toplanabilmiştir. 1 Aralık 1986’da Topluluk, Türkiye’nin Katma Protokol hükümlerinden doğan iş gücünün serbest dolaşım hakkının yürürlüğe girmesini durdurmuştur. 1980’lerde Türkiye’nin dışa açılma politikasına yönelmesiyle birlikte AB’ye üyelik önem kazanmış ve Türkiye 14 Nisan 1987 tarihinde, Ankara Anlaşması’nda öngörülen dönemlerin tamamlanmasını beklemeden, Roma Antlaşması madde 237, AKÇT Antlaşması’ nın 98. ve EURATOM Antlaşması’ nın 205. maddelerine dayanarak üyelik başvurusunda bulunmuştur. AB, bu başvuru ile ilgili görüşünü 18 Aralık 1989’da açıklamış, hem kendi iç Pazar bütünleşmesini tamamlamadan Topluluğun yeni bir üyeyi kabul edemeyeceğini belirtmiş hem de Türkiye’nin, Topluluğa katılmaya ehil olmakla birlikte, ekonomik, sosyal ve siyasal alanda gelişmesi gerektiğini ifade etmiştir.


21. Soru

Yatırımları Özendirici Etki nedir?

Cevap

Ölçek ekonomilerinden yararlanılması, belirsizliklerin azalması ve yoğunlaşan rekabet, verimliliği arttıracak ve yatırımları özendirici etki yaratacaktır. Birlik içi pazarın büyümesi, sermayenin daha verimli olan üye ülkelere yönelmesine neden olurken Birlik dışı sermayeyi de Birlik içine yönlendirir. GB sonrası ortaya çıkan ticaret sapmasının, Birlik üyelerinin dış dünyadan yaptıkları ithalatı azaltırken Birlik üyeleri arasındaki ticareti arttırması dış yatırımcıları çeker. Ayrıca, Birlik içindeki verimliliğin artması, yabancı yatırımcıya Birlik içindeki üretim faktörlerinin istihdamını cazip kılar. Bu da bölgeye yabancı sermaye yatırımlarının çekilmesine neden olur.


22. Soru

Uluslararası Ekonomik Bütünleşme Kuramı’nın çalışma alanı nedir?

Cevap

Uluslararası Ekonomik Bütünleşme kuramı, farklı ülkelerin bir bölgesel ekonomik grup oluşturacak şekilde bir araya gelmelerini inceler.


23. Soru

AB’nin, Türkiye’yi Birliğe kabul etmemesinin ardından Türkiye nasıl bir yol izlemiştir?

Cevap

AB’ye tam üyelik başvurusunun reddedilmesinden sonra Türkiye-AB ilişkilerinin Ankara Antlaşması ve Katma Protokol hükümleri doğrultusunda sürdürülmesi gerektiği anlaşılmıştır. Bunun üzerine, Türkiye, üyelik süreci açısından önemli bir adım oluşturacak GB’yi tamamlamayı hedeflemiş, birikmiş yükümlülüklerini hızlandırarak yerine getirmeye başlamıştır.


24. Soru

Gümrük Birliği’nin ilk uygulamaları nelerdir?

Cevap

Uluslararası ekonomik bütünleşmeler açısından gümrük birlikleri, serbest ticaret bölgeleri kadar olmasa da en sık görülen bütünleşme türlerinden biridir. 1789 yılında ABD’de 13 eyaletin gümrük tarifelerini kaldırması, Avusturya’nın 1775 yılında kendi içindeki ticaretten alınan vergileri sıfırlaması,1834’te Zollverein adı verilen Alman Gümrük Birliği, bu ülkelerin bütünleşmeleri yolunda önemli bir rol oynamıştır.


25. Soru

Gümrük Birliği’nin Türkiye Ekonomisi üzerine ne gibi etkileri olmuştur?

Cevap

Gümrük Birliği, Türkiye’nin hem AB pazarına hem de küresel ekonomiye eklemlenmesinde kritik bir role sahiptir. Türkiye’nin yeni ve zengin bir piyasaya açılması nedeniyle hem rekabet gücünü arttırmış, hem de ekonomik verimliliğin yükselmesine katkı sağlayarak Türk sanayinin dönüşüm geçirmesine aracılık etmiştir


26. Soru

Ülkeler arasında oluşturulan ekonomik bütünleşmeler kaç grupta toplanmaktadır?

Cevap

Ülkeler arasında oluşturulan ekonomik bütünleşmeler beş grupta toplanmaktadır. Bunlar, Serbest Ticaret Bölgeleri, Gümrük Birliği, Ortak Pazar, Ekonomik Birlik ve Tam Ekonomik Bütünleşmedir.


27. Soru

Gümrük Birliğinin Orta ve Uzun Dönemli Etkileri olan Dinamik Etkiler nelerdir?

Cevap

Teknolojikİlerleme Etkisi, Ölçek Ekonomileri Etkisi, Dışsal Ekonomiler Etkisi, Yatırımları Özendirici Etki’ dir.


28. Soru

Uluslararası Ekonomik Bütünleşme ne anlama gelmektedir?

Cevap

Uluslararası Ekonomik Bütünleşme, bir süreç olarak, farklı ulusal devletlere ait ekonomik birimler arasındaki ayrımcılığı ortadan kaldırmaya yönelik önlemler alınması; bir durum olarak ise ulusal ekonomiler arasında ayrımcılığın olmaması anlamına gelmektedir.


29. Soru

Gümrük Birliği Komitesinin işlevi nedir?

Cevap

İlk toplantısını 1979’da gerçekleştiren ve 1982 tarihinde yaptığı 9. Toplantısından sonra 10 yıl süre ile toplanamayan Komite, 3 Aralık 1992’de gerçekleştirfiği 10. Toplantısından itibaren düzenli işlenmiş ve gümrük birliğinin tamamlanması sürecinde gümrüklerle ilgili teknik hususları ele alarak ortaklık konseyine önemli ölçüde yardım sağlamıştır.


30. Soru

Ticaret Hadlerine Etkisi ne anlama gelmektedir?

Cevap

Ticaret hadleri ihracat fiyatları ile ithalat fiyatlarının birbirine oranıdır. Ticaret hadleri, Birliğe üye ülkeler arasındaki iş bölümünün doğuracağı refah artışından her ülkenin alacağı payı belirler.


31. Soru

Balassa’ ya göre Uluslararası Ekonomik Bütünleşme süreçleri nasıldır?

Cevap

Balassa’ ya göre Ekonomik Bütünleşme farklı ekonomilerin gönüllü olarak karşılıklı bağımlılıklarını arttırdıkları bir süreçtir. Bu süreçte bütünleşmeler, en düşük dereceden en yüksek dereceye kadar ticaretin serbestleştirilmesinden başlayarak, üretim faktörlerinin dolaşımının serbestleştirilmesi, ulusal ekonomi politikalarının uyumlaştırılması ve bütün bu politikaların tamamen tekdüzeleştirilebilmesine kadar gidebilmektedir.


32. Soru

İşlem Maliyetleri Etkisi ne şekilde meydana gelmektedir?

Cevap

Gümrüklerin birleşmesinden sonra tarife ve kotaların uygulanmaması nedeniyle bürokratik engeller, gümrüklerde çalışan personel sayısı ve gümrükleme giderleri azalacaktır. Bu gelişmeye bağlı olarak dış ticaret işlemleri daha kısa sürede gerçekleşecek ve dış ticaretle uğraşmanın zaman maliyeti de düşecektir


33. Soru

Türkiye – AB Gümrük Birliği’nin organları nelerdir?

Cevap

GB’nin oluşumu ile birlikte Türkiye ve Topluluk arasında, GB’ye ilişkin yeni bir kurumsal işbirliği geliştirilmesi gerekmiş, bu çerçevede bazı özel komiteler oluşturulmuştur. Bunlar Gümrük İşbirliği Komitesi ve Gümrük Birliği Ortak Komitesidir.


34. Soru

Gümrük Birliği’nin dinamik etkileri nelerdir?

Cevap

Gümrük Birliği’nin dinamik etkileri orta veya uzun dönemli olup verimlilik ile büyüme üzerinde görülür. Bu etkiler, ekonomik yapıda, orta ve uzun dönemde, üretim kapasitesinde, teknolojik yapıda ortaya çıkan değişimler nedeniyle görülür. Dinamik etkileri kısaca, rekabet etkisi, ölçek ekonomileri etkisi, dışsal ekonomi etkisi, teknolojik ilerleme etkisi, yatırımları özendirme ve sermaye etkisi olarak tanımlayabiliriz.


35. Soru

Gümrük Birliği Ortak Komitesi hakkında bilgi veriniz?

Cevap

Ortaklık Konseyi, gümrük birliğinin işleyişiyle doğrudan ilgili alanlarda (ortak ticaret politikası, ortak rekabet politikası, gümrük mevzuatı vb.), Türk mevzuatının Topluluk mevzuatıyla sürekli uyumu ilkesini getirmiş ve bu ilkeyi hayata geçirmek için de Gümrük Birliği Ortak Komitesi adı altında yeni bir organ tesis etmiştir. Akit tarafların temsilcilerinden oluşan Komite, bilgi ve görüş alışverişini yönlendirir, Ortaklık Konseyine tavsiyelerde bulunur ve gümrük birliğinin doğru işleyişini sağlamak amacıyla görüş bildirir. Komite bazı konularla sınırlı olmak üzere yeni bir mevzuat yaratmayacak ve Topluluk mevzuatında değişiklik oluşturmayacak teknik nitelikli kararlar alabilir. Ayrıca, doğal olarak Ortaklıkla ilgili diğer organlar da GB ile ilgili kararları kendi yetki sınırları içinde alabilmektedir. Bunlardan Ortaklık Konseyi, Türkiye-AB ortaklığının en yetkili organı olup temel görevi, Ankara Antlaşmasının uygulanmasını sağlamaktır. Ortaklık Konseyi GB kapsamında karar alma, tavsiye ve inceleme yetkileriyle donatılmıştır. Ortaklık Konseyi Türk Hükûmeti temsilcilerinden ve AET Konseyi ile Komisyonu ve üye ülke hükümetlerinin temsilcilerinden oluşturmaktadır.


36. Soru

Gümrük Birliği’nin en başarılı örneği nedir?

Cevap

Gümrük Birliği’nin en başarılı örneğini Avrupa Birliği gerçekleştirmiştir.


37. Soru

Gümrük Birliği’nin statik etkileri neleri içermektedir?

Cevap

Gümrük Birliği’nin statik etkileri, teknoloji ve ekonomik yapı değişmeksizin, Birlik içinde kaynakların yeniden dağılımı şeklinde ortaya çıkan etkileri içerir. Statik etkiler, kısa vadede gerçekleşen etkiler olup, ticaret hadleri ve kaynak dağılımı etkilerinden oluşmaktadır.


38. Soru

Ticaret Saptırıcı Etki ne şekilde meydana gelmektedir?

Cevap

Gümrük birliği öncesinde ithalat malın en ucuz üreticisinden yapılırken Birlik sonrası üçüncü ülke mallarına karşı konan ortak tarife sonucu bu ülkelerin mallarının pahalı hâle gelmesi, ticaretin Birlik içine kaymasına neden olur. En verimli üreticiden yapılan ithalatın yerini Birlik içindeki pahalı üreticiden yapılan ithalat alır. En verimli ve ucuz üreticinin Birlik içinde yer alması durumunda ticaret saptırıcı etki olmaz ve refah düşüşü yaşanmaz.


39. Soru

Türkiye, Gümrük Birliği yükümlülüklerini neden yerine getirememiştir?

Cevap

Geçiş dönemi takvimi, iki petrol krizi ve 1970’li yılların ortalarında gerçekleşen küresel durgunluk sebebiyle alt üst olmuştur. İlk hayal kırıklığı, Petrol Krizinden hemen sonra Avrupa’da artan işsizlik oranlarının Türkiye’den yapılan işçi alımını etkilemesi ile yaşanmıştır. Ayrıca, Topluluğun diğer gelişmekte olan ülkelere verdiği ticari imtiyazların genişletilmesi Türkiye’ye verilmiş olan imtiyazları aşındırmıştır. Türkiye’nin tekstil ürünleri ihracatına konulan kotalar da ilişkileri gerginleştiren bir başka faktör olmuştur. Daha sonra 12 Eylül 1980 askerî darbesinin ardından ilişkiler 22 Ocak 1982 tarihinde Birlik tarafından da resmen askıya alınmıştır.


40. Soru

Gümrük Birliği’nin kapsamı nelerden oluşmaktadır?

Cevap

Türkiye-AB Gümrük Birliği, sanayi ürünlerini ve işlenmiş tarım ürünlerini kapsamaktadır.


41. Soru

Avrupa devletlerinin bütünleşmesi ne şekilde başlamıştır?

Cevap

İkinci Dünya Savaşı sonrası Batı Avrupa ülkeleri arasında öncelikle ekonomik, daha sonra da politik ve savunma alanlarında işbirliğine gitme gereksinimi görülmüştür. İlk olarak 1951 Paris Sözleşmesiyle Fransa, Almanya, Belçika, Hollanda, İtalya ve Lüksemburg arasında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur. Bu deneme başka alanlarda da ekonomik bütünleşmeyi yönlendirmiş ve 25 Mart 1957 tarihinde imzalanan Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve atom enerjisinin barışçıl amaçlarla kullanımını öngören Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (EURATOM) kurulmuştur. 1 Ocak 1958 tarihinde yürürlüğe giren Roma Antlaşması üye ülkeler arasında tek pazarı hedeflemiş ve bunu gerçekleştirmek için de ilk adım olarak gümrük birliğini öngörmüştür.


42. Soru

Üretim Etkisi kaça ayrılır ve bunlar nelerdir açıklayınız?

Cevap

Üretim Etkisi, Ticaret Yaratıcı Etki ve Ticaret Saptırıcı Etki olarak ikiye ayrılır. Ticaret Yaratıcı Etki, GB öncesi gümrük vergilerinin yüksekliği nedeniyle ülkenin kendisinin ürettiği bir malı, GB’nin kurulması sonrasında kendisinden daha etkin (düşük maliyetle) üreten GB üyesi ülkeden ithal etmesidir. Ticaret Saptırıcı Etki ise GB öncesinde ithalat malın en ucuz üreticisinden yapılırken Birlik sonrası üçüncü ülke mallarına karşı konan ortak tarife sonucu bu ülkelerin mallarının pahalı hâle gelmesi ve GB içinde ucuz ve verimli üreticinin olmaması dışardan alıma sebep olur. Birliğe giden ülkelerin ekonomileri birbirleriyle rekabetçi olduğu ölçüde kaynak dağılımının olumlu değişmesi ve dolayısıyla ticaret yaratılması, tamamlayıcı olduğu ölçüde ise ticaret saptırılması öne çıkar.


43. Soru

Gümrük Birliği’nin Kısa Dönemli Ekonomik Etkileri nelerdir?

Cevap

Ticaret Yaratıcı Etki, Ticaret Saptırıcı Etki, Tüketim Etkisi, Diğer Statik Etkiler, Ticaret Hadlerine Etkisi, Kamu Gelirleri Etkisi, İşlem Maliyetleri Etkisidir.


44. Soru

Gümrük Birliğinin kapsadığı konu ve sorunlar nelerdir?

Cevap

Türkiye-AB Gümrük Birliği, sanayi ürünlerini ve işlenmiş tarım ürünlerini kapsamaktadır. İşlenmiş tarım ürünlerinde gümrük vergileri tespit edilirken, tarım payı ile sanayi payı ayrılmakta ve sadece sanayi payı vergi muafiyetine tabi tutulmaktadır. Türkiye üçüncü ülkelere karşı ise AB’nin sanayi payını uygularken tarım payını ise kendi mevcut koruması ve temel ürünün dünya fiyatı ile iç piyasa fiyatı arasındaki farkı esas alarak hesaplama yapacaktır. Türkiye, AB’den gelen sanayi ürünlerine yönelik tüm gümrük vergilerini ve eş etkili tedbirlerini ortadan kaldırmış, miktar kısıtlamalarına da son verilmiştir. Üçüncü ülkelerden ithal edilen ürünler için ise AB’nin Ortak Dış Tarifesi uygulamaya başlanmış, hassas olarak nitelendirilen ürünler konusunda 5 yıllık bir geçiş dönemi öngörmüştür. Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi uygulamaları da kademeli biçimde üstlenilmektedir. Tarım ürünlerinin serbest dolaşımı için Türkiye’nin Topluluğun Ortak Tarım Politikasına uyumu 22 yıllık sürenin ötesinde ek bir süreç içinde sağlanması öngörülmüştür. Ayrıca, tarafların tarım ürünleri ticaretinde birbirlerine tanıdıkları tercihli rejimleri, aşamalı olarak ve karşılıklı yarar sağlayacak biçimde geliştireceklerdir. Topluluk, tarım ithalatında tarife tavizleri vermesine rağmen tarife-dışı engellerle tarım sektörünü korumuştur. Tarım sektörünün yanı sıra GB, Türkiye’nin AB içinde rekabetçi konuma geldiği hizmetler sektörünü de kapsamamaktadır. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’na dâhil olan ürünler ise 1 Ağustos 1996 tarihinde yürürlüğe girmiş olan bir serbest ticaret anlaşması yoluyla işlem görmektedir.


45. Soru

Gümrük Birliğinin üye ülke ekonomisi üzerindeki etkileri ne şekilde incelenmektedir?

Cevap

Gümrük Birliğinin üye ülke ekonomisi üzerindeki etkileri kısa dönemli (statik) etkiler ile orta ve uzun dönemli (dinamik) etkiler olarak incelenir.


46. Soru

Ankara Anlaşması’nda Gümrük Birliği ne şekilde tanımlanmıştır?

Cevap

Madde 10’un ikinci kısmında Gümrük Birliği, “Topluluk üyesi Devletlerle Türkiye arasında, ithalâtta olduğu gibi ihracatta gümrük vergileri ve eşit etkili resimlerin ve miktar kısıtlamalarının, milli üretime, Anlaşmanın hedeflerine aykırı bir koruma sağlamayı gözeten eşit etkili başka her türlü tedbirin yasaklanmasını; Türkiye’nin üçüncü memleketlerle ilişkilerinde Topluluğun Ortak Gümrük Tarifesi’nin kabulünü ve Toplulukça dış ticaret konusunda uygulanan sair mevzuata yaklaşmayı kapsar.” şeklinde tanımlanmıştır.


47. Soru

Türkiye ile Topluluk arasında gümrük birliği oluşabilmesi için hangi şartlar gereklidir?

Cevap

Türkiye ile Topluluk arasında tam bir gümrük birliğinin kurulabilmesi için gümrük vergileri gibi miktar kısıtlamalarının da kaldırılması gereklidir.


1. Soru

Kamu Gelirleri Etkisi nedir açıklayınız?

Cevap

Birliğe üye ülkeler arasında tarifelerin sıfırlanması üye ülkelerin gümrük vergisi kaybını doğurur. Ayrıca üçüncü ülkelere karşı uygulanan ortak tarife de Birliğe üye olunmadan önceki tarifeden genelde küçük olur, bu durumda da vergi kaybı ortaya çıkar.

2. Soru

İşlem Maliyetleri Etkisi nedir?

Cevap

Gümrüklerin birleşmesinden sonra tarife ve kotaların uygulanmaması nedeniyle bürokratik engeller, gümrüklerde çalışan personel sayısı ve gümrükleme giderleri azalacaktır. Bu gelişmeye bağlı olarak dış ticaret işlemleri daha kısa sürede gerçekleşecek ve dış ticaretle uğraşmanın zaman maliyeti de düşecektir.

3. Soru

Türkiye AB gümrük birliği komiteleri nelerdir?

Cevap

Gümrük İşbirliği Komitesi, Gümrük Birliği Ortak Komitesidir.

4. Soru

Ticaret Yaratıcı Etki ne anlama gelmektedir?

Cevap

Gümrük birliği öncesi gümrük vergilerinin yüksekliği nedeniyle ülkenin kendisinin ürettiği bir malı, Gümrük Birliği’nin kurulması sonrasında kendisinden daha etkin (düşük maliyetle) üreten Gümrük Birliği üyesi ülkeden ithal etmesidir. Böylece pahalı bir üretim kaynağının yerini daha ucuz bir üretim kaynağı almakta ve Birlik üyeleri, daha ucuz kaynaktan daha fazla tüketim yapma olanağına kavuşmaktadırlar. Ticaret yaratıcı etki, yüksek maliyetli yerli üretimin azalmasından (üretim kazancı) ve düşük fiyattan tüketici rantındaki artıştan (tüketim kazancı) oluşur.

5. Soru

Tüketim Etkisi ne şekilde meydana gelmektedir?

Cevap

Kaynak dağılımının yarattığı diğer bir etki ise tüketim etkisidir. Gümrük birliği sonucu Birlik içinde pahalıya üreten üye ülkeden ve Ortak Gümrük Tarifesi sonucu ürünleri pahalı hâle gelen Birlik dışı ülkelerden yapılan ithalat ve buna bağlı üretim ve tüketim azalırken, Birlik içinde ucuza üreten ülkenin vatandaşlarının satın alma güçleri artacağından Birlik içi tüketim ve ithalat artacaktır.

6. Soru

Ticaret Hadlerine etkisi nedir bilgi veriniz?

Cevap

Ticaret Hadlerine ihracat fiyatları ile ithalat fiyatlarının birbirine oranıdır. Ticaret Hadleri, Birliğe üye ülkeler arasındaki iş bölümünün doğuracağı refah artışından her ülkenin alacağı payı belirler.

7. Soru

Kamu Gelirleri Etkisi ne şekilde meydana gelmektedir?

Cevap

Birliğe üye ülkeler arasında tarifelerin sıfırlanması üye ülkelerin gümrük vergisi kaybını doğurur. Ayrıca üçüncü ülkelere karşı uygulanan ortak tarife de Birliğe üye olunmadan önceki tarifeden genelde küçük olur, bu durumda da vergi kaybı ortaya çıkar.

8. Soru

Ölçek Ekonomileri Etkisi nedir?

Cevap

Firmaların GB sonrası daha büyük bir pazara yönelmesi sonucu büyümeleri, faktör maliyetlerinin düşmesi, verimlilik ve üretimin artması sonucu ortaya çıkar. Firma sayısı arttıkça ortaya çıkan rekabet, daha etkin üretim yöntemleri kullanılmasına yol açarak maliyetlerde düşüşlerle birlikte üretimi artırır, ürün kalitesinde iyileşme sağlar ve refah ve gelir düzeyinde olumlu etki yaratır.

9. Soru

Gümrük Birliği’nin yol açacağı yeni rekabet ortamına uyum için Avrupa Birliği nasıl bir mali politika taahhütte bulunmuştur?

Cevap

GB’nin yol açacağı yeni rekabet ortamına Türk sanayi sektörünün uyum sağlaması, Türkiye ve AB pazarı arasında altyapı bağlantısının geliştirilmesi ve taraflar arasındaki gelişmişlik farkının azaltılması amacıyla Topluluk Türkiye’ye 5 yıllık süre içinde 2 milyar 246 milyon Euro mali yardım sağlamayı üstlenmiştir.

10. Soru

Teknolojik İlerleme Etkisi nedir?

Cevap

GB ile birlikte tarifelerin kaldırılması üye ülkeler için geniş bir pazar yaratır, yerli üreticileriBirlik içirekabete açmış olur, geniş bir piyasa büyük işletmelerin kurulmasına yol açar. Bu ise bir yandan yurt dışından ileri teknolojilerin aktarılmasına, öte yandan da işletmelerin büyümesinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerine daha büyük fonlar ayrılmasına olanak vererek teknolojik ilerleme etkisi yaratır.

11. Soru

1 Temmuz 1968 yılında yürürlüğe giren Gümrük Birliği’ni hazırlayan etmenler hakkında bilgi veriniz?

Cevap

İkinci Dünya Savaşı sonrası Batı Avrupa ülkeleri arasında öncelikle ekonomik, daha sonra da politik ve savunma alanlarında işbirliğine gitme gereksinimi görülmüştür. İlk olarak 1951 Paris Sözleşmesiyle Fransa, Almanya, Belçika, Hollanda, İtalya ve Lüksemburg arasında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur. Bu deneme başka alanlarda da ekonomik bütünleşmeyi yönlendirmiş ve 25 Mart 1957 tarihinde imzalanan Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve atom enerjisinin barışçıl amaçlarla kullanımını öngören EURATOM kurulmuştur. 1 Ocak 1958 tarihinde yürürlüğe giren Roma Antlaşması üye ülkeler arasında tek pazarı hedeflemiş ve bunu gerçekleştirmek için de ilk adım olarak gümrük birliğini öngörmüştür. Bu öncelik, gümrük ve eş etkili vergilerin kaldırılması, dış dünyaya ortak bir gümrük tarifesi uygulayarak üye ülkeler arasında ticareti engelleyen her türlü sınırlamanın kaldırılması ve Ortak Dış Ticaret Politikasının belirli bir takvim içinde gerçekleşmesini gerektirmiştir. Topluluğun OGT uygulaması başlangıçta tüm üyelerin dışa karşı uyguladıkları gümrük tarifelerinin aritmetik ortalamalarının alınarak birbirine yakınlaştırılmasına dayanmıştır. 1 Temmuz 1968’de Gümrük Birliği yürürlüğe girmiştir.

12. Soru

AB’nin Gümrük Birliği’nin en başarılı örneğini gerçekleştirmesini örneklendirerek anlatınız?

Cevap

Uluslararası ekonomik bütünleşmeler açısından gümrük birlikleri, serbest ticaret bölgeleri kadar olmasa da en sık görülen bütünleşme türlerinden biridir. 1789 yılında ABD’de 13 eyaletin gümrük tarifelerini kaldırılması, Avusturya’nın 1775 yılında kendi içindeki ticaretten alınan vergileri sıfırlaması,1834’te Zollverein adı verilen Alman Gümrük Birliği, bu ülkelerin bütünleşmeleri yolunda önemli bir rol oynamıştır. Belçika, Hollanda, Lüksemburg 1932 yılında Benelüks olarak bilinen bölgesel bütünleşmeyi oluşturmuşlar ve 1944 yılında aralarında gümrük birliği anlaşması imzalamışladır. Tüm bu örneklere rağmen gümrük birliğinin en başarılı örneğini AB gerçekleştirmiştir.

13. Soru

Dışsal Ekonomik Etki nedir?

Cevap

Bir üreticinin kendi faaliyetlerinin dışında herhangi bir maliyete katlanmadan başka ekonomik faaliyetler sonucu birtakım yararlar sağlamasına dışsal ekonomiler adı verilmektedir.

14. Soru

Avrupa Birliği dışında başka gümrük birliği örnekleri bulunmakta mıdır?

Cevap

Günümüzde küreselleşme, ülkelerin sorunlarını tek başına çözümlemelerini neredeyse olanaksız kılınca, sorunları birlikte çözümlemeye olanak sağlayan bölgesel bütünleşme eğilimleri artmıştır. Bu kapsamda küresel sistemde çeşitli gümrük birliği girişimleri bulunmaktadır. Bunlardan birkaç örnek; Andean Topluluğu 1988, Doğu Afrika Topluluğu 2005, Beyaz Rusya, Kazakistan ve Rusya Gümrük Birliği 2010, AB-Andora 1991, AB-San Marino 2002, AB – Türkiye 1996, Güney Afrika Gümrük Birliği 1910, İsviçre-Lihtenştayn 1924. Karayipler Birliği (CARICOM) 1973, Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi (GCC) 2003 ve daha birçok başarılı veya başarısız deneyim vardır.

15. Soru

Miktar kısıtlamalarının kaldırılması ve Türkiye’ye etkileri nelerdir?

Cevap

Türkiye ile Topluluk arasında tam bir gümrük birliğinin kurulabilmesi için gümrük vergileri gibi miktar kısıtlamalarının da kaldırılması gereklidir. Türkiye Katma Protokol ile Topluluktan yapacağı sanayi malları ithalatı üzerindeki kota veya eş etkili tedbir şeklindeki miktar kısıtlamalarının 22 yıllık geçiş dönemi sonuna kadar tedricen kaldırmayı üstlenmiştir. Bu yükümlülük, Katma Protokol’ün yürürlüğe girdiği tarihte, 1967 yılında Topluluktan yaptığı ithalatın ancak %35’i için geçerli olacak ve konsolide liberasyon oran› 1976, 1981, 1986 ve 1991 yılında sırasıyla %40, 45, 60 ve 80’e yükseltilecek, 1995 yılında da Topluluk çıkışlı ithalata %100 liberasyon uygulanacaktı. Topluluk ise Katma Protokol’ün yürürlüğe girmesinden önce ipek böceği kozası ve ham ipek dışında Türk sanayi ürünlerine uyguladığı bütün kotaları kaldırmıştır. Katma Protokol’de iş gücünün ve hizmetlerin serbest dolaşımı ile sermaye hareketlerinin kolaylaştırılmasında öngörülmüştür. Protokol’ün 36- 40’ıncı maddelerinde kişilerin serbest dolaşımının Ankara Anlaşması’nın 12’inci maddesinde yer alan ilkelere uygun şekilde Anlaşma’nın yürürlüğe girmesinden sonra 12. yılın sonu ile 22. yılın sonu arasında kademeli olarak gerçekleştirileceği belirtilmektedir.

16. Soru

Ankara Antlaşması olarak da bilinen Ortaklık Antlaşması’nın 2. Maddesine göre Türkiye- Avrupa Birliği arasında yapılan antlaşmanın amacı nedir?

Cevap

1. Anlaşma’nın amacı, Türkiye ekonomisinin hızlandırılmış kalkınmasını ve Türk halkının çalıştırılma seviyesinin ve yaşama şartlarının yükseltilmesini sağlama gereğini tümü ile göz önünde bulundurarak, Taraflar arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri aralıksız ve dengeli olarak güçlendirmeyi teşvik etmektir. 2. Yukarıdaki fıkrada belirtilen amaçların gerçekleştirilmesi için 3, 4 ve 5. maddelerde gösterilen şartlara ve usullere göre bir gümrük birliğinin gittikçe gelişen şekilde kurulması öngörülmüştür. Şeklinde tanımlanmıştır.

17. Soru

Gümrük birliği hangi durumlarda tercih edilmektedir?

Cevap

Gümrük birlikleri genelde coğrafî olarak bitişik çok sayıda ülkeyi kapsadığından müzakeresi daha uzun ve zorludur. Bu nedenle, gümrük birlikleri genelde daha fazla ekonomik ve siyasi bütünleşme perspektifinin olduğu durumlarda tercih edilmektedirler.

18. Soru

Ticaret politikasının ortak gümrük tarifesi ile birleştiği noktada gelişen olaylar nelerdir?

Cevap

GB ile Türkiye ile AB arasında sanayi ürünleri ticaretinde gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları ve eş etkili tedbirler kaldırılmış Türkiye üçüncü ülkelere karşı Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) uygulamaya başlamıştır. Bu durumun tek istisnası, 1996 yılında başlayan ve 2000 yılı sonuna kadar süren beş yıllık geçiş döneminde, otomobiller, ayakkabılar, deriden mamuller ve mobilyalar gibi kısıtlı sayıdaki hassas ürüne Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) hadlerinden daha yüksek gümrük vergileri tatbik edilmesi olmuştur. 2001 yılından itibaren bu konudaki geçiş süreci de sona ermiş ve tüm sanayi ürünlerinde OGT’ye uyum sağlanmıştır. Türkiye’ye tek taraflı olarak Ortak Gümrük Tarifesi’ni geçici olmak şartıyla değiştirme ve askıya alma hakkı tanınmışsa da bu durum GB Ortak Komitesine danışılarak alınacak karara bağlıdır. Türkiye, GB’nin işleyişi ile doğrudan ilgili alanlardaki AB Mevzuatını ve bu mevzuatta zaman içinde yapılacak değişiklikleri kendi mevzuatına aktarma yükümlülüğü altına girmiştir. Bu çerçevede, Ortak Ticaret Politikasına ilişkin düzenlemelerin yanı sıra dampingli veya sübvansiyonlu ithalata karşı koruma, tekstil ithalatına ilişkin otonom düzenlemeler, dâhilde ve hariçte işleme rejimleri de AB ile uyumlu hâle getirilmiştir. Ayrıca, her iki tarafın pazarları arasında bütünleşmenin sağlanabilmesi için diğer alanlarda da uyumlaştırmaya gidilmiştir. Bunlar Ticarette Teknik Engellerin Kaldırılması (Teknik mevzuat ve standartların uyumlaştırılması), Rekabet hukuku düzenlemeleri, Fikri ve Sınai Mülkiyetin Korunması Düzenlemeleri, kamu alımları, devlet yardımları ve ticari nitelikli devlet tekelleri gibi alanlardır. Sonuç olarak, AB ile olan GB, tipik bir gümrük birliğinin ötesine geçmiştir. Bu şekliyle Gümrük Birliği Artı kavramı olarak adlandırılmaktadır.

19. Soru

6 Mart 1995’ tarihinde yapılan Ortaklık Konseyinin 36. Toplantısında alınan Gümrük Birliği Kararının öncesi ve sonrasında sağladığı olanak nedir?

Cevap

AB ile 1996 yılından itibaren yürürlüğe giren Gümrük Birliği’nin hukuki temelleri Ankara Anlaşması ve Katma Protokol’e dayanmaktadır. Ortaklık Konseyinin 6 Mart 1995 tarihinde yapılan 36. toplantısında alınan Gümrük Birliği Kararı Gümrük Birliğinin son döneminin uygulamaya konulmasına ilişkin koşulları belirlemektedir. Avrupa Parlamentosu da 23 Kasım 1995’te 1/95 Sayılı AT-Türkiye Ortaklık Konseyi Kararı’nı onaylayarak GB’nin yolunu açmıştır

20. Soru

Türkiye’nin yükümlülüklerini gerine getirememesinin sebepleri ve AB’ye kabul edilmeme sürecini anlatınız?

Cevap

Geçiş dönemi takvimi, iki petrol krizi ve 1970’li yıllarının ortalarında gerçekleşen küresel durgunluk sebebiyle alt üst olmuştu. İlk hayal kırıklığı, Petrol Krizinden hemen sonra Avrupa’da artan işsizlik oranlarının Türkiye’den yapılan işçi alımını etkilemesi ile yaşanmıştır. Ayrıca, Topluluğun diğer gelişmekte olan ülkelere verdiği ticari imtiyazların genişletilmesi Türkiye’ye verilmiş olan imtiyazları aşındırmıştır. Türkiye’nin tekstil ürünleri ihracatına konulan kotalar da ilişkileri gerginleştiren bir başka faktör olmuştur. Petrol krizleri sonrası ödemeler dengesi sorunu ile boğuşan Türkiye Ortaklık Anlaşması hükümlerinin gözden geçirilmesi için bir plan sunarak, ekonomisini canlandırmak için bir yardım paketi istemiştir. Birlikten olumlu bir yanıt alamaması üzerine Katma Protokol’ün 60. maddesine dayanarak 25 Aralık 1976’da tek yanlı bir kararla tüm yükümlülüklerini dondurmuştur. 12 Eylül 1980 askerî darbesinin ardından ilişkiler 22 Ocak 1982 tarihinde Birlik tarafından da resmen askıya alınmıştır. İlişkilerin normalleşmesi 1984 yerel seçimleri sonrası gerçekleşmiş ve Ortaklık Konseyi ilk kez 1986 yılında toplanabilmiştir. 1 Aralık 1986’da Topluluk, Türkiye’nin Katma Protokol hükümlerinden doğan iş gücünün serbest dolaşım hakkının yürürlüğe girmesini durdurmuştur. 1980’lerde Türkiye’nin dışa açılma politikasına yönelmesiyle birlikte AB’ye üyelik önem kazanmış ve Türkiye 14 Nisan 1987 tarihinde, Ankara Anlaşması’nda öngörülen dönemlerin tamamlanmasını beklemeden, Roma Antlaşması madde 237, AKÇT Antlaşması’ nın 98. ve EURATOM Antlaşması’ nın 205. maddelerine dayanarak üyelik başvurusunda bulunmuştur. AB, bu başvuru ile ilgili görüşünü 18 Aralık 1989’da açıklamış, hem kendi iç Pazar bütünleşmesini tamamlamadan Topluluğun yeni bir üyeyi kabul edemeyeceğini belirtmiş hem de Türkiye’nin, Topluluğa katılmaya ehil olmakla birlikte, ekonomik, sosyal ve siyasal alanda gelişmesi gerektiğini ifade etmiştir.

21. Soru

Yatırımları Özendirici Etki nedir?

Cevap

Ölçek ekonomilerinden yararlanılması, belirsizliklerin azalması ve yoğunlaşan rekabet, verimliliği arttıracak ve yatırımları özendirici etki yaratacaktır. Birlik içi pazarın büyümesi, sermayenin daha verimli olan üye ülkelere yönelmesine neden olurken Birlik dışı sermayeyi de Birlik içine yönlendirir. GB sonrası ortaya çıkan ticaret sapmasının, Birlik üyelerinin dış dünyadan yaptıkları ithalatı azaltırken Birlik üyeleri arasındaki ticareti arttırması dış yatırımcıları çeker. Ayrıca, Birlik içindeki verimliliğin artması, yabancı yatırımcıya Birlik içindeki üretim faktörlerinin istihdamını cazip kılar. Bu da bölgeye yabancı sermaye yatırımlarının çekilmesine neden olur.

22. Soru

Uluslararası Ekonomik Bütünleşme Kuramı’nın çalışma alanı nedir?

Cevap

Uluslararası Ekonomik Bütünleşme kuramı, farklı ülkelerin bir bölgesel ekonomik grup oluşturacak şekilde bir araya gelmelerini inceler.

23. Soru

AB’nin, Türkiye’yi Birliğe kabul etmemesinin ardından Türkiye nasıl bir yol izlemiştir?

Cevap

AB’ye tam üyelik başvurusunun reddedilmesinden sonra Türkiye-AB ilişkilerinin Ankara Antlaşması ve Katma Protokol hükümleri doğrultusunda sürdürülmesi gerektiği anlaşılmıştır. Bunun üzerine, Türkiye, üyelik süreci açısından önemli bir adım oluşturacak GB’yi tamamlamayı hedeflemiş, birikmiş yükümlülüklerini hızlandırarak yerine getirmeye başlamıştır.

24. Soru

Gümrük Birliği’nin ilk uygulamaları nelerdir?

Cevap

Uluslararası ekonomik bütünleşmeler açısından gümrük birlikleri, serbest ticaret bölgeleri kadar olmasa da en sık görülen bütünleşme türlerinden biridir. 1789 yılında ABD’de 13 eyaletin gümrük tarifelerini kaldırması, Avusturya’nın 1775 yılında kendi içindeki ticaretten alınan vergileri sıfırlaması,1834’te Zollverein adı verilen Alman Gümrük Birliği, bu ülkelerin bütünleşmeleri yolunda önemli bir rol oynamıştır.

25. Soru

Gümrük Birliği’nin Türkiye Ekonomisi üzerine ne gibi etkileri olmuştur?

Cevap

Gümrük Birliği, Türkiye’nin hem AB pazarına hem de küresel ekonomiye eklemlenmesinde kritik bir role sahiptir. Türkiye’nin yeni ve zengin bir piyasaya açılması nedeniyle hem rekabet gücünü arttırmış, hem de ekonomik verimliliğin yükselmesine katkı sağlayarak Türk sanayinin dönüşüm geçirmesine aracılık etmiştir

26. Soru

Ülkeler arasında oluşturulan ekonomik bütünleşmeler kaç grupta toplanmaktadır?

Cevap

Ülkeler arasında oluşturulan ekonomik bütünleşmeler beş grupta toplanmaktadır. Bunlar, Serbest Ticaret Bölgeleri, Gümrük Birliği, Ortak Pazar, Ekonomik Birlik ve Tam Ekonomik Bütünleşmedir.

27. Soru

Gümrük Birliğinin Orta ve Uzun Dönemli Etkileri olan Dinamik Etkiler nelerdir?

Cevap

Teknolojikİlerleme Etkisi, Ölçek Ekonomileri Etkisi, Dışsal Ekonomiler Etkisi, Yatırımları Özendirici Etki’ dir.

28. Soru

Uluslararası Ekonomik Bütünleşme ne anlama gelmektedir?

Cevap

Uluslararası Ekonomik Bütünleşme, bir süreç olarak, farklı ulusal devletlere ait ekonomik birimler arasındaki ayrımcılığı ortadan kaldırmaya yönelik önlemler alınması; bir durum olarak ise ulusal ekonomiler arasında ayrımcılığın olmaması anlamına gelmektedir.

29. Soru

Gümrük Birliği Komitesinin işlevi nedir?

Cevap

İlk toplantısını 1979’da gerçekleştiren ve 1982 tarihinde yaptığı 9. Toplantısından sonra 10 yıl süre ile toplanamayan Komite, 3 Aralık 1992’de gerçekleştirfiği 10. Toplantısından itibaren düzenli işlenmiş ve gümrük birliğinin tamamlanması sürecinde gümrüklerle ilgili teknik hususları ele alarak ortaklık konseyine önemli ölçüde yardım sağlamıştır.

30. Soru

Ticaret Hadlerine Etkisi ne anlama gelmektedir?

Cevap

Ticaret hadleri ihracat fiyatları ile ithalat fiyatlarının birbirine oranıdır. Ticaret hadleri, Birliğe üye ülkeler arasındaki iş bölümünün doğuracağı refah artışından her ülkenin alacağı payı belirler.

31. Soru

Balassa’ ya göre Uluslararası Ekonomik Bütünleşme süreçleri nasıldır?

Cevap

Balassa’ ya göre Ekonomik Bütünleşme farklı ekonomilerin gönüllü olarak karşılıklı bağımlılıklarını arttırdıkları bir süreçtir. Bu süreçte bütünleşmeler, en düşük dereceden en yüksek dereceye kadar ticaretin serbestleştirilmesinden başlayarak, üretim faktörlerinin dolaşımının serbestleştirilmesi, ulusal ekonomi politikalarının uyumlaştırılması ve bütün bu politikaların tamamen tekdüzeleştirilebilmesine kadar gidebilmektedir.

32. Soru

İşlem Maliyetleri Etkisi ne şekilde meydana gelmektedir?

Cevap

Gümrüklerin birleşmesinden sonra tarife ve kotaların uygulanmaması nedeniyle bürokratik engeller, gümrüklerde çalışan personel sayısı ve gümrükleme giderleri azalacaktır. Bu gelişmeye bağlı olarak dış ticaret işlemleri daha kısa sürede gerçekleşecek ve dış ticaretle uğraşmanın zaman maliyeti de düşecektir

33. Soru

Türkiye – AB Gümrük Birliği’nin organları nelerdir?

Cevap

GB’nin oluşumu ile birlikte Türkiye ve Topluluk arasında, GB’ye ilişkin yeni bir kurumsal işbirliği geliştirilmesi gerekmiş, bu çerçevede bazı özel komiteler oluşturulmuştur. Bunlar Gümrük İşbirliği Komitesi ve Gümrük Birliği Ortak Komitesidir.

34. Soru

Gümrük Birliği’nin dinamik etkileri nelerdir?

Cevap

Gümrük Birliği’nin dinamik etkileri orta veya uzun dönemli olup verimlilik ile büyüme üzerinde görülür. Bu etkiler, ekonomik yapıda, orta ve uzun dönemde, üretim kapasitesinde, teknolojik yapıda ortaya çıkan değişimler nedeniyle görülür. Dinamik etkileri kısaca, rekabet etkisi, ölçek ekonomileri etkisi, dışsal ekonomi etkisi, teknolojik ilerleme etkisi, yatırımları özendirme ve sermaye etkisi olarak tanımlayabiliriz.

35. Soru

Gümrük Birliği Ortak Komitesi hakkında bilgi veriniz?

Cevap

Ortaklık Konseyi, gümrük birliğinin işleyişiyle doğrudan ilgili alanlarda (ortak ticaret politikası, ortak rekabet politikası, gümrük mevzuatı vb.), Türk mevzuatının Topluluk mevzuatıyla sürekli uyumu ilkesini getirmiş ve bu ilkeyi hayata geçirmek için de Gümrük Birliği Ortak Komitesi adı altında yeni bir organ tesis etmiştir. Akit tarafların temsilcilerinden oluşan Komite, bilgi ve görüş alışverişini yönlendirir, Ortaklık Konseyine tavsiyelerde bulunur ve gümrük birliğinin doğru işleyişini sağlamak amacıyla görüş bildirir. Komite bazı konularla sınırlı olmak üzere yeni bir mevzuat yaratmayacak ve Topluluk mevzuatında değişiklik oluşturmayacak teknik nitelikli kararlar alabilir. Ayrıca, doğal olarak Ortaklıkla ilgili diğer organlar da GB ile ilgili kararları kendi yetki sınırları içinde alabilmektedir. Bunlardan Ortaklık Konseyi, Türkiye-AB ortaklığının en yetkili organı olup temel görevi, Ankara Antlaşmasının uygulanmasını sağlamaktır. Ortaklık Konseyi GB kapsamında karar alma, tavsiye ve inceleme yetkileriyle donatılmıştır. Ortaklık Konseyi Türk Hükûmeti temsilcilerinden ve AET Konseyi ile Komisyonu ve üye ülke hükümetlerinin temsilcilerinden oluşturmaktadır.

36. Soru

Gümrük Birliği’nin en başarılı örneği nedir?

Cevap

Gümrük Birliği’nin en başarılı örneğini Avrupa Birliği gerçekleştirmiştir.

37. Soru

Gümrük Birliği’nin statik etkileri neleri içermektedir?

Cevap

Gümrük Birliği’nin statik etkileri, teknoloji ve ekonomik yapı değişmeksizin, Birlik içinde kaynakların yeniden dağılımı şeklinde ortaya çıkan etkileri içerir. Statik etkiler, kısa vadede gerçekleşen etkiler olup, ticaret hadleri ve kaynak dağılımı etkilerinden oluşmaktadır.

38. Soru

Ticaret Saptırıcı Etki ne şekilde meydana gelmektedir?

Cevap

Gümrük birliği öncesinde ithalat malın en ucuz üreticisinden yapılırken Birlik sonrası üçüncü ülke mallarına karşı konan ortak tarife sonucu bu ülkelerin mallarının pahalı hâle gelmesi, ticaretin Birlik içine kaymasına neden olur. En verimli üreticiden yapılan ithalatın yerini Birlik içindeki pahalı üreticiden yapılan ithalat alır. En verimli ve ucuz üreticinin Birlik içinde yer alması durumunda ticaret saptırıcı etki olmaz ve refah düşüşü yaşanmaz.

39. Soru

Türkiye, Gümrük Birliği yükümlülüklerini neden yerine getirememiştir?

Cevap

Geçiş dönemi takvimi, iki petrol krizi ve 1970’li yılların ortalarında gerçekleşen küresel durgunluk sebebiyle alt üst olmuştur. İlk hayal kırıklığı, Petrol Krizinden hemen sonra Avrupa’da artan işsizlik oranlarının Türkiye’den yapılan işçi alımını etkilemesi ile yaşanmıştır. Ayrıca, Topluluğun diğer gelişmekte olan ülkelere verdiği ticari imtiyazların genişletilmesi Türkiye’ye verilmiş olan imtiyazları aşındırmıştır. Türkiye’nin tekstil ürünleri ihracatına konulan kotalar da ilişkileri gerginleştiren bir başka faktör olmuştur. Daha sonra 12 Eylül 1980 askerî darbesinin ardından ilişkiler 22 Ocak 1982 tarihinde Birlik tarafından da resmen askıya alınmıştır.

40. Soru

Gümrük Birliği’nin kapsamı nelerden oluşmaktadır?

Cevap

Türkiye-AB Gümrük Birliği, sanayi ürünlerini ve işlenmiş tarım ürünlerini kapsamaktadır.

41. Soru

Avrupa devletlerinin bütünleşmesi ne şekilde başlamıştır?

Cevap

İkinci Dünya Savaşı sonrası Batı Avrupa ülkeleri arasında öncelikle ekonomik, daha sonra da politik ve savunma alanlarında işbirliğine gitme gereksinimi görülmüştür. İlk olarak 1951 Paris Sözleşmesiyle Fransa, Almanya, Belçika, Hollanda, İtalya ve Lüksemburg arasında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur. Bu deneme başka alanlarda da ekonomik bütünleşmeyi yönlendirmiş ve 25 Mart 1957 tarihinde imzalanan Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve atom enerjisinin barışçıl amaçlarla kullanımını öngören Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (EURATOM) kurulmuştur. 1 Ocak 1958 tarihinde yürürlüğe giren Roma Antlaşması üye ülkeler arasında tek pazarı hedeflemiş ve bunu gerçekleştirmek için de ilk adım olarak gümrük birliğini öngörmüştür.

42. Soru

Üretim Etkisi kaça ayrılır ve bunlar nelerdir açıklayınız?

Cevap

Üretim Etkisi, Ticaret Yaratıcı Etki ve Ticaret Saptırıcı Etki olarak ikiye ayrılır. Ticaret Yaratıcı Etki, GB öncesi gümrük vergilerinin yüksekliği nedeniyle ülkenin kendisinin ürettiği bir malı, GB’nin kurulması sonrasında kendisinden daha etkin (düşük maliyetle) üreten GB üyesi ülkeden ithal etmesidir. Ticaret Saptırıcı Etki ise GB öncesinde ithalat malın en ucuz üreticisinden yapılırken Birlik sonrası üçüncü ülke mallarına karşı konan ortak tarife sonucu bu ülkelerin mallarının pahalı hâle gelmesi ve GB içinde ucuz ve verimli üreticinin olmaması dışardan alıma sebep olur. Birliğe giden ülkelerin ekonomileri birbirleriyle rekabetçi olduğu ölçüde kaynak dağılımının olumlu değişmesi ve dolayısıyla ticaret yaratılması, tamamlayıcı olduğu ölçüde ise ticaret saptırılması öne çıkar.

43. Soru

Gümrük Birliği’nin Kısa Dönemli Ekonomik Etkileri nelerdir?

Cevap

Ticaret Yaratıcı Etki, Ticaret Saptırıcı Etki, Tüketim Etkisi, Diğer Statik Etkiler, Ticaret Hadlerine Etkisi, Kamu Gelirleri Etkisi, İşlem Maliyetleri Etkisidir.

44. Soru

Gümrük Birliğinin kapsadığı konu ve sorunlar nelerdir?

Cevap

Türkiye-AB Gümrük Birliği, sanayi ürünlerini ve işlenmiş tarım ürünlerini kapsamaktadır. İşlenmiş tarım ürünlerinde gümrük vergileri tespit edilirken, tarım payı ile sanayi payı ayrılmakta ve sadece sanayi payı vergi muafiyetine tabi tutulmaktadır. Türkiye üçüncü ülkelere karşı ise AB’nin sanayi payını uygularken tarım payını ise kendi mevcut koruması ve temel ürünün dünya fiyatı ile iç piyasa fiyatı arasındaki farkı esas alarak hesaplama yapacaktır. Türkiye, AB’den gelen sanayi ürünlerine yönelik tüm gümrük vergilerini ve eş etkili tedbirlerini ortadan kaldırmış, miktar kısıtlamalarına da son verilmiştir. Üçüncü ülkelerden ithal edilen ürünler için ise AB’nin Ortak Dış Tarifesi uygulamaya başlanmış, hassas olarak nitelendirilen ürünler konusunda 5 yıllık bir geçiş dönemi öngörmüştür. Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi uygulamaları da kademeli biçimde üstlenilmektedir. Tarım ürünlerinin serbest dolaşımı için Türkiye’nin Topluluğun Ortak Tarım Politikasına uyumu 22 yıllık sürenin ötesinde ek bir süreç içinde sağlanması öngörülmüştür. Ayrıca, tarafların tarım ürünleri ticaretinde birbirlerine tanıdıkları tercihli rejimleri, aşamalı olarak ve karşılıklı yarar sağlayacak biçimde geliştireceklerdir. Topluluk, tarım ithalatında tarife tavizleri vermesine rağmen tarife-dışı engellerle tarım sektörünü korumuştur. Tarım sektörünün yanı sıra GB, Türkiye’nin AB içinde rekabetçi konuma geldiği hizmetler sektörünü de kapsamamaktadır. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’na dâhil olan ürünler ise 1 Ağustos 1996 tarihinde yürürlüğe girmiş olan bir serbest ticaret anlaşması yoluyla işlem görmektedir.

45. Soru

Gümrük Birliğinin üye ülke ekonomisi üzerindeki etkileri ne şekilde incelenmektedir?

Cevap

Gümrük Birliğinin üye ülke ekonomisi üzerindeki etkileri kısa dönemli (statik) etkiler ile orta ve uzun dönemli (dinamik) etkiler olarak incelenir.

46. Soru

Ankara Anlaşması’nda Gümrük Birliği ne şekilde tanımlanmıştır?

Cevap

Madde 10’un ikinci kısmında Gümrük Birliği, “Topluluk üyesi Devletlerle Türkiye arasında, ithalâtta olduğu gibi ihracatta gümrük vergileri ve eşit etkili resimlerin ve miktar kısıtlamalarının, milli üretime, Anlaşmanın hedeflerine aykırı bir koruma sağlamayı gözeten eşit etkili başka her türlü tedbirin yasaklanmasını; Türkiye’nin üçüncü memleketlerle ilişkilerinde Topluluğun Ortak Gümrük Tarifesi’nin kabulünü ve Toplulukça dış ticaret konusunda uygulanan sair mevzuata yaklaşmayı kapsar.” şeklinde tanımlanmıştır.

47. Soru

Türkiye ile Topluluk arasında gümrük birliği oluşabilmesi için hangi şartlar gereklidir?

Cevap

Türkiye ile Topluluk arasında tam bir gümrük birliğinin kurulabilmesi için gümrük vergileri gibi miktar kısıtlamalarının da kaldırılması gereklidir.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.