Afet Yönetimi 1 Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Afete müdahale bakımından afet türlerine göre genel ve olaya özel (olay türü) plan ve uygulama gerektirebilecek farklılıklar nelerdir?

Afet yönetiminde müdahalenin yeri ve önemi esas olarak doğa kaynaklı afetlerde tam olarak anlaşılmakta, müdahale öncesi ve sonrası aşamalar, süreçler ve uygulamalar arasındaki bütünlük gözlenebilmektedir. Halk arasında yanlış ifadelendirmeyle “doğal afet” olarak adlandırılan deprem, sel, taşkın, fırtına, toprak kayması, kaya düşmesi, çığ vb. olaylar aslında olağan doğa olaylarıdır. Doğa olaylarının önlenmesi ya da azaltılması mümkün değildir; ancak doğa olayları kendi başlarına tehlike ya da afet oluşturmaz. Doğa olayları insanların, zarar görebilecek varlıkların olduğu koşullarda tehlike oluşturabilir. Afetleri çoğu zaman doğa kaynaklı bir tehlike tetikler. Ancak tehlikenin risk oluşturması ve afete dönüşmesi, insan faaliyetiyle olan olumsuz etkileşimiyle, ortamı olumsuz etkileyen koşullarla (zarar görebilirliği artıran fiziksel, sosyal, ekonomik, kültürel koşullar, yönetim ve toplum davranışlarıyla) yakından ilgilidir.

Afete müdahale amacının gerçekleştirilmesi doğrultusunda öncelikli hedefler nelerdir?

Afete müdahale amacının gerçekleştirilmesi doğrultusunda öncelikli hedefler;

• İnsan hayatının kurtarılması ve korunması, tıbbi ve psikolojik ilk yardım sağlanması
• Tahliye, nakliye ve toplu acil beslenme ve barındırmanın sağlanması
• Kayıp aile bireylerinin bulunması, ailelerin birleştirilmesi
• Afetten etkilenen nüfusun ve müdahale ile görevli kişilerin sağlıklarının korunması ve güvenliklerinin sağlanması
• Afetten etkilenen nüfusun ve müdahale ile görevli kişilerin afet ile ilgili tam bilgi sahibi olmalarının sağlanması, ikincil ve diğer afet risklerine, yapısal ve yapısal olmayan hasarlara karşı korunması
• Afetten etkilenen nüfusun temel ihtiyaçlarının zamanında, yeterli düzeyde, hiçbir biçimde ayrımcılık yapılmadan ve yardıma bağımlılık yaratılmadan karşılanması
• Özel ihtiyaç sahibi (kronik hasta, engelli, hamile, bebek, kimsesiz, sosyal güvencesi olmayan vd) afetzedelere gereken ek desteklerin süratle sağlanması
• Afet kayıplarının artmasının önlenmesi için afetin fiziksel, sosyal, ekonomik olumsuz etki ve zararlarının azaltılması, afetten etkilenen nüfusa kendine yardım konusunda bilgi ve destek sağlanması
• Onarım gereken kritik altyapıların (haberleşme, enerji, ulaştırma, sağlık ve diğer) en kısa sürede devreye sokulması; kamu hizmetlerinin daha güvenli biçimde yeniden başlatılması ve kesintisiz sürdürülmesi
• Afetten etkilenen nüfusun sosyal ilişkilerinin ve toplum dayanışmasının korunması, sosyal destek ağlarının güçlendirilmesi, psikolojik destek ve bilgilendirilmenin sağlanması
• Afetten etkilenen nüfusun yasal haklarını öğrenme ve kullanma, istek, talep ve şikayetlerini iletme konusunda görevli başvuru makam ve adresleri konusunda eksiksiz bilgilendirilmesi
• Afet ve afete müdahale çalışmalarıyla ilgili doğru bilgi ve mesajların anlaşılır ifadelerle, zamanında ve farklı iletişim olanakları kullanılarak toplum ve medya ile paylaşılması,
• Tarih ve kültür miraslarını, çevre ve çevre sağlığını koruyucu önlemlerin alınması
• Mülkiyetin korunması, mal varlıklarının kullanılabilmesine destek sağlanması
• Afet bölgesinde etki, hasar-zarar, ihtiyaç ve kaynak değerlendirmelerinin sektörler, kurum ve kuruluşlar arasında etkili koordinasyonla sürdürülmesi
• Afet bölgesinde müdahale uygulamalarının, kaynak kullanımının düzenli değerlendirilmesi, eksiklerin sektörler ve kurumlar arası işbirliğiyle yerinde giderilmesi.

Afete müdahalede kurumsal paydaşlar kimlerdir?

Afete müdahalede kurumsal paydaşlar;

• Merkezi Yönetim
• Yerel Yönetimler
• Özel sektör kurum ve kuruluşları
• Akademik kurum ve kuruluşlar
• Sivil toplum kuruluşları
• Ortak çalışmalar çerçevesinde uluslararası kurumlardır

Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) olay türü ve ölçeğine göre gereken destek bakımından müdahale seviyeleri nelerdir?

Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) olay türü ve ölçeğine göre gereken destek bakımından dört müdahale seviyesi tanımlamaktadır:

1) Yerel imkanların yeterli olduğu,

2) Bölgesel (destek iller) takviye gereken,

3) Ulusal destek gereken,

4) Uluslararası destek gereken durumlar.

Afet müdahale seviyesine göre, kamu yönetimi birimleri ve kurumlarıyla işbirliği içerisinde afete müdahalede yer alan uluslararası kuruluşlar, sivil ve özel oluşumlar nasıl gruplandırılmaktadır?

Afet müdahale seviyesine göre, kamu yönetimi birimleri ve kurumlarıyla işbirliği içerisinde afete müdahalede yer alan uluslararası kuruluşlar, sivil ve özel oluşumlar şöyle gruplanabilir:

• Birleşmiş Milletler kuruluşları, hükümetler arası kuruluşlar,
• Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu üye kuruluşları (IFRC)
• Toplum yararına çalışan, profesyonel işleyişe sahip, sahada büyük bütçeli yatırımlarda uygulamacı ve/veya aracı olarak görev alan sivil kuruluşlar
• Faaliyeti ve kaynakları zorunlu üyeliğe dayalı meslek kuruluşları (meslek odaları, birlikler)
• Faaliyeti ve kaynakları gönüllü üyeliğe dayalı toplum tabanlı oluşumlar (doğrudan afet/acil durum konularında uzmanlığı olanlar, meslek/alan itibarıyla katkıda bulunanlar, hizmet verdikleri hedef gruplar itibarıyla destek sağlayanlar, farklı katkıda bulunabilen çeşitli yerel örgütlenmeler, kendiliğinden gruplaşarak katkı sağlayan gönüllüler ve diğer)
• Özel sektör meslek örgütleri, tekil şirketler ve diğer

Afete müdahaleye hazırlıkta kurumların birbirini tamamlayan farklı görevleri nelerdir?

Afete müdahaleye hazırlıkta kurumların birbirini tamamlayan farklı görevleri;

1. Kurum içinde afet ve acil durum müdahalesine hazırlık (kurum içi koordinasyon),
2. Kurumlar arası koordinasyon çerçevesinde ülke, yerleşim düzeyinde afete müdahaleye hazırlık (örneğin, ülke düzeyinde TAMP hizmet grupları–HG, uluslararası düzeyde Birleşmiş Milletler acil yardım Küme Sistemi-Clusters)

Afete müdahalenin daha etkili biçimde yönetimi ve organizasyonunu, afete müdahalede standartlaşmayı ve kurumlar arasında sistemli işbirliğini gerektiren koşullar ve sorunlar günümüzde her zamankinden daha güçlü hissedilmektedir. Bu durumun başlıca nedenleri nelerdir?

Bu durumun başlıca nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Dünya nüfusundaki hızlı artış, hızlı kentleşme, sanayileşme ve iklim değişikliğinin etkisiyle afet tehlikesine maruz nüfus ve varlıkların sayı ve değer olarak artması,
• Dünyadaki sosyal, ekonomik, siyasal konjonktür, eğilimler ve globalleşmenin yeni karmaşık acil durum risklerini artırması,
• Afetlerin daha karmaşık, birbiriyle ilişkili, zincirleme olarak ortaya çıkması; birden fazla kurumun müdahalesini gerektiren olayların çoğalması,
• Afete müdahalede yer alan sektör, kurum ve birim sayısındaki artış; tekil kaynakların yetersizleşmesi, kaynakların ortaklaşa kullanım gereğinin öne çıkması,
• Görevli ve ilgili kurumlar arasında müdahalenin organizasyonu ve yönetimi, planlama süreçleri ve kaynak yönetimine ilişkin yeterli işbirliği ve koordinasyonun olmaması,
• Mevcut iletişim sistemlerinin verimsiz kullanılması; görevli farklı kurumlar ve ekiplerce uygulanan kural, tanımlanan fonksiyon ve kullanılan teknik terim farklılığının müdahale ile ilgili iletişimde aksamalara yol açması,
• Müdahale ekiplerinin komuta-kontrol zincirlerinde belirsizlikler ve hesap verme sorumluluğunun yönetimi ve denetiminde yetersizlikler olması; ekip yapılarının her müdahalenin gereklerine cevap verememesi, özel müdahale bilgisine sahip bireylerin ve tekil ekiplerin kendi başına hareketi.

Olay Komuta Sistemi başlıca özellikleri nelerdir?

Dünyanın çeşitli ülkelerinde ve ülkemizde, modüler yapısı korunurken kapsamı ve işleyişi yerel ihtiyaca göre uyarlanarak geliştirilen sistemin başlıca özellikleri şunlardır:

• Fonksiyonu esas alan sistem, beş temel alan üzerinde şekillenmektedir: Yönetim, Operasyon, Planlama, Lojistik, Finans ve İdari Hizmetler.
• Organizasyon yapısı, statik bir şema ya da şablon değildir; ihtiyaca göre büyüyüp küçülebilen, acil duruma müdahale gerektiğinde hemen uygulamaya girebilecek, yönetim ve koordinasyon sürekliliğine sahip bir çerçeve sistem önermektedir.
• Müdahale edilecek olayın niteliği ve ölçeğinden bağımsız olarak, Yönetim fonksiyonunun her zaman var olması esastır. Yetkili Yöneticinin, müdahale yapısının genişletilmesi ya da küçültülmesi kararını, öncelikle, can güvenliği, acil durumun süreklilik göstermesi, mal ve çevrenin korunması konularını değerlendirerek vermesi beklenmektedir.
• Yönetim dışında hangi temel fonksiyonun ne ölçüde ve nasıl yapılanacağı, müdahale edilecek olayın niteliğine, büyüklüğüne ya da yaygınlığına, tek ya da birden fazla idari bölgede yer alıp almadığına, kesin veya olası süresine, sevk edilebilir kaynakların durumuna vb. bakılarak belirlenmek durumundadır.
• Disiplinler arası uygulanabilen bir yapı olarak, acil durumun gereklerine göre, aynı ya da farklı kurum/birim bünyesinde bulunan, yetkili/görevli/ilgili personel ile gerekli bilgi, işleyiş, iletişim ve donanımın, önceden tanımlanmış ortak bir organizasyon yapısı içinde, entegre ve koordine edilmesini esas almaktadır.
• Müdahalenin organizasyonunda aynı zamanda, tekil ya da birleştirilmiş personel, donanım-tesis-malzeme kaynakları, diğer lojistik destek olanaklarıyla; mevcut ve olası sınırlama ve kısıtlamalar da dikkate alınması gereken faktörlerdir.

Türkiye Afet Müdahale Planı’nda yer alan servisler nelerdir?

Türkiye Afet Müdahale Planı’nda yer alan servisler;

1. Operasyon Servisi
2. Bilgi ve Planlama Servisi
3. Lojistik ve Bakım Servisi
4. Finans ve İdari İşler Servisi

Afete müdahale süreçleri nelerdir?

Afete müdahale süreçleri;

1. Müdahaleye Hazırlık
2. Acil Müdahale
3. Ön İyileştirme

Afete hazırlık aşamasında, önceden gerçekleştirilmesi gereken başlıca hazırlıklar nelerdir?

Afete hazırlık aşamasında, önceden gerçekleştirilmesi gereken başlıca hazırlıklar;

• Afete müdahale faaliyetlerinde etkinlik ve uygulama bütünlüğü sağlamak üzere ülke, il, ilçe, kurum afet müdahale planlarının uyum içerisinde hazırlanması ve düzenli güncellenmesi,
• Afete müdahale planlarının her tür ve ölçekteki tehlikeleri kapsaması, afet türü ve etkilenebilecek ortamın özellikleri dikkate alınarak geliştirilmesi, düzenli tatbikatlarının yapılması
• Afete müdahaleye yönelik genel planlamanın yanı sıra afet türüne göre özel müdahale gerektiren durumlar (kitlesel yaralanmalı kaza, yangın, kimyasal olay, salgın hastalık vb.) için olaya özel planların (olay türü plan) önceden hazırlanması ve tatbikatının yapılması,
• Afete müdahale planı kapsamındaki hizmetlerin koordinasyonu ve yürütülmesinden, merkezi ve yerel düzeyde yönlendirici, uygulayıcı ve destekçi olarak sorumlu tüm kurum ve kuruluşların görev, yetki, sorumluluk ve denetim esaslarının açık biçimde belirlenmesi,
• Afet müdahale planlarının ekiplerin ve alt ekiplerin görevlendirme, standart operasyon prosedürleri, iş akış talimatları, vardiya planlaması, haberleşme sistemi ve bilgileri, toplanma yerleri, intikal planlaması, rapor ve form örnekleri, araç, malzeme vb. kaynak envanterleri ve diğer ilgili başlıkları kapsaması,
• Afete müdahalenin hızlı, etkili koordinasyonu için merkezi ve yerel Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezlerinin (AADYM) sabit ve seyyar hizmet verebilecek donanımlı mekanlara sahip olması; merkezi ve yerel bilgi paylaşım, karar destek ve koordinasyon sistemlerinin önceden geliştirilmesi, sürekli çalışır durumda bulundurulması,
• Afete müdahale kapsamında, merkezi ve yerel düzeyde kamu hizmeti veren tüm kurum ve kuruluşların kendi içlerinde ve birbirleriyle koordine faaliyet gerçekleştirmesi; koordinasyonun yasal, idari düzenleme ve standartlarla desteklenmesi,
• Kamu hizmeti veren tüm kurumların olağan işleyişinde görevli personelin görev alanlarında afete müdahale faaliyetlerini yönetmeye ve uygulamaya hazırlıklı bulunması; kurum ve işletmelerin hazırlanması yasal olarak zorunlu iç ve dış acil durum planlarında yerleşimin afet müdahale planlarının dikkate alınması ve düzenli güncellenmesi,
• Afete müdahale süreçlerinde kamu kurumlarının özel ve sivil kuruluşlarla, uzmanlık alanlarına göre, önceden imzalanacak protokollere dayalı sonuç odaklı ve etkili işbirliği yapması, ortak hareketin tatbikatlarla geliştirilmesi,
• Afete müdahalede ayni, mali kaynaklara erişim ve tedarik için gereken merkezi, yerel ve sektörel sistem ve mekanizmaların, kamu, özel ve sivil tedarikçilerle işbirliğinin önceden planlanması ve tatbikatlarla geliştirilmesi,
• Çok sektörlü afet lojistiği sisteminin kamu yönetiminin koordinasyonu ve ilgili tüm tarafların katılımıyla merkezi ve yerel düzeylerde geliştirilmesi; lojistik altyapı, iş süreçleri, sistem ve faaliyetlerinin afete müdahale bakımından tanımlanması, bütünleştirilmesi ve performans kriterlerinin kamu, özel, sivil sektör işbirliğiyle geliştirilmesi,
• Arama kurtarma çalışmalarında görev alacak tüm ekiplerin bu alandaki uluslararası standartlara uygun eğitim programlarını tamamlaması; itfaiye teşkilatının afete müdahale görevleri dikkate alınarak yapılandırılması; afete müdahale hazırlıklarında hastane afet planlarının öneminin dikkate alınması ve her kademede bütünleştirilmesi,
• Alana/olaya özel müdahale gerektiren (arşiv, akademik kütüphane, nadir eserlerle ilgili yangın, sel riskleri; maden kazaları, büyük endüstriyel kazalar, tehlikeli madde taşımacılığı, KBRN kazaları vd.) kurtarma faaliyetleri için ülke düzeyinde hareket yeteneği olan, bölgesel olarak yeterli sayıda, uzman ekiplerin kurulması, mevcut ekiplerin geliştirilmesi,
• Afet sonrası afetzedelerin mağduriyetlerinin önlenmesi ve öncekinden daha dayanıklı iyileştirmenin sağlanması için gereken bilgi ve teyit verilerinin yedeklenmesi ve elektronik ortamda hızlı erişimin sağlanması; teknolojik altyapısı zayıf olan bölgelerde elle çalışan basit sistemlerle erişim dahil alternatif afet haberleşmesi için önceden hazırlık yapılması.

Acil müdahalede, dikkate alınması gereken ihtiyaçlar nelerdir?

Acil müdahalede, dikkate alınması gereken iki grup ihtiyaç vardır:

1. Afetten etkilenen nüfusun acil ihtiyaçları: Genel olarak arama-kurtarma, tahliye, tıbbi ilk yardım ve ambulans hizmetleri, haberleşme, acil ulaştırma, korunma ve güvenlik, acil barınma, beslenme ve psikolojik ilk yardımdır.
2. Müdahale (operasyon) için karşılanması gerekebilecek ihtiyaçlar: Afete müdahalede etkili yer alabilmeleri için yerel kurum ve kuruluşlarda bulunması gereken, altyapıyı asgari düzeyde de olsa çalışır durumda tutmak için ihtiyaç duydukları malzeme, donanım, altyapı destekleridir.

Afet sonrası değerlendirme aşamaları nelerdir?

Afet sonrası değerlendirme aşamaları;

1. AŞAMA: İlk (ön) değerlendirme (ilk 72 saat içinde)
2. AŞAMA: Hızlı değerlendirme (1-2 hafta içinde)
3. AŞAMA: Ayrıntılı değerlendirme (2-4 hafta içinde)
4. AŞAMA: Ayrıntılı değerlendirme (İyileştirme dahil) (5 hafta ve sonrası)

Afet sonrası değerlendirmede İlk aşamada, öncelikle belirlenmesi gereken konular nelerdir?

İlk aşamada, öncelikle belirlenmesi gereken konular, afetten etkilenen birey ve toplulukların:

• Hayatını sürdürebilmesi için hangi acil ihtiyaç ve hizmetlerin karşılanması gerektiği,
• Fiziksel şiddet ve/veya herhangi bir baskıyla karşı karşıya olup olmadığı,
• Afetin etkileri karşısında psikolojik ilk yardım ihtiyacı bulunup bulunmadığıdır.

Afet sonrasında ihtiyaçlar süreç içerisinde değişmektedir. İhtiyaç değerlendirmede öncelikle yanıt aranacak temel sorular nelerdir?

İhtiyaç değerlendirmede öncelikle yanıt aranacak temel sorular:

1. Neye ihtiyaç var?
2. Ne kadar ihtiyaç var?
3. Ne zaman ihtiyaç var? (Acil olup olmadığı)
4. Nerede ihtiyaç var?

Ön iyileştirme süreçlerinde öne çıkan öncelikli ihtiyaçlar nelerdir?

Ön iyileştirme süreçlerinde öne çıkan öncelikli ihtiyaçlarla ilgili başlıca örnekler şöyledir:

• Su temini ve sanitasyon ihtiyaçlarının karşılanması (suyun kolaylıkla, sürekli, yeterli ve kaliteli biçimde temini, depolanması ve kullanımı; sağlık koşullarına uygun ve yeterli sayıda tuvalet sağlanması ve dışkının imhası; hastalık taşıyan canlıların, katı atıkların, kanalizasyon sistemlerinin denetimi; tesisat ve drenaj sorunlarının önlenmesi),
• Gıda ihtiyaçlarının karşılanması (afetzedelerin tüketim alışkanlıklarına uygun, kaliteli, güvenli gıdanın yeterli ölçüde temini, depolanması ve düzenli dağıtımı; beslenme bozukluğu olanlara ve özel ihtiyaç sahiplerine gereken gıdanın yeterli ve düzenli biçimde ulaştırılması ve denetimi),
• Sağlık ihtiyaçlarının karşılanması (acil müdahale sonrası ilk sağlık denetimlerinin yapılarak verilerin toplanması; afetzedelerin ihtiyaç duyduğu temel sağlık hizmetlerinin belirlenmesi ve sağlanması; koruyucu sağlık hizmetlerinin düzenli sağlanması; salgın hastalıklara karşı süratle önlem alınması; özel ihtiyaçlara uygun sağlık desteği verilmesi),
• Barınma ihtiyaçlarının karşılanması (farklı barınma seçeneklerinin, acil sığınma, geçici barınak, geçici ve kalıcı yerleşim süreçlerinin bütünlük içinde ele alınması; afet öncesi ev sahibi olmadıkları için hak sahibi olamayan kiracı ve özel ihtiyaç sahibi afetzedelerin durumlarını iyileştirici önlemler geliştirilmesi),
• Eğitim ihtiyaçlarının karşılanması (afette hasar gören eğitim kurumlarının yeniden ve güvenli biçimde kurulması; bu süreçte güvenli geçici eğitim mekanlarının oluşturulması; cinsiyet ve başkaca hiçbir ayrım yapılmaksızın zorunlu öğretim çağındaki tüm çocuk ve gençlerin eğitime devamının sağlanması; engelli, mesleki ve yüksek öğretim gören afetzede öğrencilere acil eğitim desteği verilmesi),
• İbadet ihtiyaçlarının karşılanması (inanç sahiplerinin ibadetlerini rahatça yerine getirebilecekleri uygun geçici ibadet ortamlarının afet sonrasında süratle sağlanması; kalıcı ibadet mekanlarının güvenli biçimde yeniden yapımı ya da yenilenmesi),
• Geçim sorunlarının hafifletilmesi (afetzedelerin işlerini görebilecek, hayatlarını sürdürebilecek duruma gelmelerine yardımcı olacak gerekli tüm önlemlerin -bilgi, beceri, donanım, hibe, kredi vb- geliştirilmesi).

Afete müdahalede çoğu zaman idari, teknik, lojistik uygulamaların hızlı ve etkili biçimde yerine getirilmesi sırasında, afetten etkilenen nüfusun karşı karşıya kalabildiği ve müdahale ile görevli birey ve ekiplerin bilerek ya da bilmeyerek ihmal edebildiği, görünmeyen kayıplar söz konusudur. Bu kayıplar nelerdir?

Afetzedeler için önemli olan bu kayıpların başlıca örnekleri şöyledir:

1. Afetzedelerin kişilik haklarına, fiziksel ve psikolojik güvenliğine, onuruna, mahremiyetine, aile birliği ve bütünlüğüne gerekli saygının gösterilmemesi,
2. Afete doğrudan maruz kalanların fiziksel, sosyal, ekonomik ve psikolojik olarak daha önce karşılaşmadıkları zor koşullarda, hayatlarını sürdürmenin ve yeniden kurmanın güçlükleri,
3. Afet sonrası toplumsal ve aileler arası dayanışmanın zayıflaması, kırılması ve çözülmesi, sosyal ilişki ağlarının (aile, akraba, komşuluk, mahalle ilişkilerinin) olumsuz etkilenmesi,
4. Afetzedelerin zorunlu yer değiştirme ya da göç etme zorunda kalmasıyla, afet sonrası en güç ve acılı dönemlerinde sosyal çevrelerinden ayrı düşmeleri,
5. Afetlerin var olan sosyal ve ekonomik eşitsizlikleri derinleştirebilmesi; afet öncesi yaşadıkları çevrede sosyal ve ekonomik bakımdan daha güçsüz konumdaki birey ve ailelerin afette daha fazla zarar görme riskiyle karşı karşıya kalması,
6. Afet öncesi sahip oldukları düzenli geçim kaynaklarını kaybeden afetzedelerin de bir anda yoksullukla ve diğer ağır sorunlarla karşı karşıya kalabilmeleri.

Günümüzde tüm sektörler için afete müdahalede etik çerçeve oluşturan, Afet Yardımında Kızılhaç, Kızılay Hareketi ve Sivil Toplum Kuruluşları için Davranış Kuralları nelerdir?

Günümüzde tüm sektörler için afete müdahalede etik çerçeve oluşturan, Afet Yardımında Kızılhaç, Kızılay Hareketi ve Sivil Toplum Kuruluşları için Davranış Kuralları;

1. İnsani zorunluluklar önceliklidir (İnsani yardım alma ve sağlama hakkı temel bir insan hakkıdır).
2. Yardımlar, bu yardımı alanların ırkı, dini ya da uyruklarına bakılmaksızın ve hiçbir ayrım gözetilmeksizin sağlanır. Yardım öncelikleri yalnızca ihtiyaç temelinde belirlenir.
3. Yardımlar belli bir siyasal ya da dini görüşü desteklemek için kullanılmayacaktır.
4. Hükümetlerin dış politika aracı olarak hareket etmemeye çalışmalıyız.
5. Kültürlere ve geleneklere saygılı olacağız.
6. Afet müdahalesini yerel kapasite üzerine kurmaya çalışacağız.
7. İnsani yardım çalışmalarının yönetimine, bu yardımı alan kişilerin katılımını sağlayacak yollar bulacağız.
8. İnsani yardım, temel ihtiyaçları karşılamaya olduğu kadar, gelecekteki zarar görebilirlikleri de azaltmaya yönelik olmalıdır.
9. Kendimizi hem yardım etmeye çalıştıklarımıza hem de bağışçılarımıza karşı sorumlu tutacağız.
10. Bilgilendirme, tanıtım ve duyuru faaliyetlerimizde, afetten etkilenen kişileri umutsuz-acınacak varlıklar olarak değil, gerçekte oldukları gibi onurlu insanlar olarak göstereceğiz.

Afete müdahalede, uluslararası kabul gören insan odaklı yaklaşımın başlıca yönleri nelerdir?

Afete müdahalede, uluslararası kabul gören insan odaklı yaklaşımın başlıca yönleri şu şekilde özetlenebilir:

1. İnsan hayatı en önemli değerdir; yaşamın korunması ve kurtarılmasına yönelik destek sağlanmalı ve engellenmemelidir. Uygulamada “daha fazla zarar verme” ilkesi esastır.
2. Afetin boyutuna bakılmaksızın insan onuruna ve haklarına her koşulda saygı gösterilmeli; afetin yol açtığı zorluklardan ve insan onuru ile bağdaşmayan uygulamalardan, şiddet ve tehditten kaynaklanan fiziksel ve psikolojik tehlikelerden korunma sağlanmalıdır.
3. Afetten etkilenen kişi ve toplulukların haklarını öğrenmesi ve kullanması, ihtiyaçlarının doğru belirlenmesi ve zamanında karşılanması için bilgiye erişimi, kendileriyle ilgili kararların oluşturulmasına katılımı ve itirazda bulunabilmesi sağlanmalıdır.
4. Afetzedelere yasal haklarını öğrenme ve kullanma, mevcut çözümlere erişme ve olası istismardan korunmada yol gösterilmeli; hak ihlallerin önlenmesi için etkili denetim mekanizmaları geliştirilmeli, var olanlar güçlendirilmelidir.
5. Fiziksel, sosyal ve ekonomik bakımdan daha korunmasız, daha fazla risk altındaki birey, grup ve topluluklara; toplumsal cinsiyet eşitliğine; sosyal, kültürel, dini hassasiyetlere özellikle dikkat ve özen gösterilmelidir.
6. Afet nedeniyle zorunlu yer değiştirme asgari düzeyde tutulmalı; sosyal ve doğal çevre desteği korunarak ikincil travmalar mümkün olduğunca önlenmelidir.
7. Afete müdahalede yerel olanaklar harekete geçirilmeli; insani yardım dışa bağımlılığa yol açmamalı, yerel kapasiteyi güçlendirmeyi ve zarar görebilirliği azaltmayı da hedeflemeli; acil yardımın orta-uzun vadeli olası etkisi ve yerel kalkınma süreçleri dikkate alınmalıdır.
8. Afetzedelere psikososyal destek sağlanmalı; bu destek tüm afetzedelerin kolay erişebileceği şekilde düzenlenmelidir.

1994’ten günümüze afete müdahalede davranış kuralları ile ilgili uluslararası genel kabul gören başlıca kaynaklar nelerdir?

1994’ten günümüze afete müdahalede davranış kuralları ile ilgili uluslararası genel kabul gören başlıca kaynaklara şu örnekler verilebilir:

1. Müdahalede Davranış Kuralları (IFRC Code of Conduct – 1994), Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu
2. Afete Müdahalede Asgari Standartlar (Sphere Projesi – 1997’den güncellenerek) ve tamamlayıcı alan standartları
3. İnsan Hakları ve Doğa Kaynaklı Afetler Saha Uygulama Kılavuzu, BM Kuruluşlar arası Daimi Komite (IASC Operational Guidelines and Field Manual on Human Rights and Natural Disasters-2006),
4. Afet Risk Azaltma ve Afete Dayanıklılığa Katkı, Avrupa ve Akdeniz Büyük Tehlikeler Anlaşması (EUR-OPA Etik İlkeler – 2011),
5. İnsani Yardımda Temel Kalite ve Hesap Verebilirlik Standardı, Ortak Standartlar Girişimi (JSI Core Humanitarian Standard2014).