Afet Ekonomisi Ve Sigortacılığı Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Afet, toplumun veya toplumun bir kesiminin kendi imkân ve kaynakları ile başa çıkmakta yetersiz kalacağı düzeyde fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplara uğramasına yol açarak, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan doğal, teknolojik veya insan kaynaklı tehlikelerin yarattığı sonuçtur.

Doğal afetler (yangın, deprem, rüzgâr fırtınası, volkanik patlama, sel, tsunami ve kuraklık gibi) oluşum gerekçesi değiştirilemeyen ve zamanlaması bazı durumlarda tam kestirilemeyen etkinliği yoğun ve geniş çaplı olaylar dizisi olarak tanımlanmaktadır.

Teknolojik ve insan kaynaklı afetler ise (mühendislik, ulaşım kazaları, savaş, ayaklanma, nükleer patlama, zehirli atık sı- zıntıları ve zehirlenmeler gibi) teknoloji ve teknik yetersizliklerden veya ihmaller ile uygulama ve yö- netim hatalarından ortaya çıkan olaylardır.

Doğal afetler, doğal ve insan kaynaklı faktörlerin birleşik etkileri ile ortaya çıkarlar. Doğal ve insan kaynaklı faktörler nelerdir?

Doğal faktörler, olayın fiziksel büyüklüğü, yerleşme alanlarına olan uzaklığı ve yerleşim yerlerinin zarar görme düzeyidir. İnsan kaynaklı faktörler ise, fakirlik ve az gelişmişlik, hızlı nüfus artışı, tehlikeli bölgelerdeki hızlı ve denetimsiz yerleşme ve sanayileşme, ormanların ve çevrenin tahribi veya yanlış kullanımı, bilgisizlik ve eğitim eksikliğidir.

Afetler ve etkileri Asya ülkeleri başta olmak üzere az gelişmiş ülkelerde gelişmiş ülkelere kıyasla daha yoğun olmaktadır. Doğal afetler sonucunda meydana gelen kayıpların %52’i Asya ülkelerinde olmak üzere %90’ı az gelişmiş ülkelerde ortaya çıkmaktadır. Bunun sebebi nedir?

Hızlı, plansız, yeterli altyapıdan yoksun ve çarpık kentleşmenin yarattığı korunaksız bir çevrede yaşamak zorunda kalan düşük gelirli ve savunmasız geniş kitlelerin karşı karşıya kaldıkları sorunlardır.

Doğal afetlerin etkileri ekonomik, çevresel, siyasal ve diğer etkiler olmak üzere dört ana başlıkta toplanabilir.

Hyogo Çerçeve Eylem Planında risklerin azaltılması için beş öncelik seçmiştir. Bunlar nelerdir?

1) Afet azaltmanın bir politika önceliği hâline getirilmesi, kurumsal güçlenmenin sağlanması, 2) Risk değerlendirmesi ve erken uyarı sistemlerinin kurulması, 3) Eğitim, bilgi ve halkın farkındalığının artırılması, 4) Altta yatan risk faktörlerinin azaltılması, 5) Etkili müda- hale için hazırlık yapılması.

Hyogo Çerçeve Eylem Planı nedir?

Hyogo Çerçeve Eylem Planı (2005-2015) Birleşmiş Milletler öncülüğünde 2005 yılında Japonya’nın Kobe şehrinde düzenlenen Afetlerin Azaltılması Dünya Konferansında hazırlanmış ve Birleşmiş Milletlere üye 168 ülke tarafından benimsenerek kabul edilmiştir. Dünyada afet risklerini en aza indirgemeye yönelik bir yol haritası niteliği taşıyan bu plan 3 stratejik hedef, 5 öncelikli eylem ile bunların alt eylemlerinden oluşmaktadır.

Risk Azaltma: Afetin oluşmasının engellenmesi veya olma olasılığının azaltılması amacıyla, afet tehlikesi ve riskinin belirlenmesi, hukuki, kurumsal, idari ve mali yapının geliştirilmesi için politika ve stratejilerin geliştirilmesi ve uygulanması, mekân planlaması ve yapılaşmaya ilişkin yasaların çıkartılması ile uygulanmasına yönelik önlemlerin alınması, alarm ve erken uyarı sistemlerinin kurulması ve geliştirilmesi, araştırma-geliştirme faaliyetlerinin yürütülmesi, toplumun afet tehlike ve riski konusunda bilinçlendirilerek baş edebilme kapasitesinin geliştirilmesine yönelik faaliyetleri içermektedir.

Hazırlık: Acil durum planlarının hazırlanması, geliştirilmesi ve güncellenmesi, bu planlarda görev ve sorumluluk verilen personelin eğitim ve tatbikatlarla bilgi düzeylerinin artırılması, arama-kurtarma faaliyetlerinin örgütlenmesi, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması, acil yardım malzemelerinin stoklanması, toplumun afetlere hazır olma konusunda bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi faaliyetlerini kapsamaktadır.

Müdahale: Afetin oluşumundan hemen sonra en kısa süre içerisinde mümkün olabilecek çok sayıda insan hayatının kurtarılması, ilk yardım, yaralıların tedavisinin sağlanması, haber alma ve ulaşım, ihtiyaçların tespiti, açıkta kalanların acil barınma, beslenme, tahliye, korunma, ısınma, güvenlik, koruyucu hekimlik ve psikolojik destek gibi hayati gereksinimlerinin en kısa süre içerisinde en uygun yöntemlerle sağlanması, hasar tespit çalışmaları, tehlikeli yıkıntıların kaldırılması, yangınlar, patlamalar, bulaşıcı hastalık gibi ikincil afetlerin önlenmesi, kamuoyunun bilgilendirilmesi, ulusal ve uluslararası koordinasyon ve işbirliğinin sağlanması faaliyetlerini içermektedir.

Yeniden İnşa/İyileştirme: Müdahale sürecinin tamamlanmasından hemen sonra başlayarak belirli bir sürede afete uğramış yerleşim yerlerinde, oluşması muhtemel yeni riskleri de tespit ederek afet öncesinden daha güvenli ve gelişmiş bir yaşam çevresinin oluşturulması amacıyla, haberleşme, ulaşım, su, elektrik, kanalizasyon, eğitim, sosyal ve kültürel faaliyetler ile ekonomik faaliyetlerin yeniden tesisi ve geliştirilmesini ve geçici/daimi iskân çalışmalarının yürütülmesine yönelik faaliyetleri içermektedir.

Dünya genelinde 120 ülkede faaliyet gösteren Aon tarafından hazırlanan Hava, İklim ve Doğal Afet Değerlendirmesi Raporu’na göre bir olayın doğal afet sayılabilmesi için kullanılan kriterler nelerdir?

• En az 50 milyon dolarlık ekonomik kayba yol açması,

• En az 25 milyon dolarlık sigorta maliyeti oluşturması,

• En az 10 kişinin hayatını kaybetmiş, en az 30 kişinin yaralanmış olması,

• En az 2 bin ev ve/veya binanın hasar gördüğünün raporlanması gerekmektedir.

Sigorta şirketleri, bir yıl içerisinde bir grup sigortalının tehlikeyle karşı karşıya kalacağını, geçmiş yıl istatistiklerinden hareketle risk gerçekleştiğinde ne kadar hasar oluşacağını hesaplar. Oluşabilecek tahmini hasarı, sigortalı sayısına bölerek sigortalıların ödeyeceği primi hesaplar. Burada önemli olan konu sigortalı sayısının yüksek olması gerekliliğidir. Çünkü yeterince sigortalı olmazsa primler yüksek olacaktır.

587 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 27 Eylül 2000 tarihinden itibaren kapsamdaki meskenler için deprem sigortası yaptırmak zorunlu hale getirilmiş olup bu sigortayı sunmak üzere kamu tüzel kişiliğini haiz olarak kurulan kurum nedir?

Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK)’dur.

DASK, biri başkan olmak üzere toplam yedi üyeden oluşan “Doğal Afet Sigortaları Kurumu Yönetim Kurulu” tarafından yönetilir. Yönetim Kurulu kimlerden oluşur?

Hazine Müsteşarlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Sermaye Piyasası Kurulu, Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği, üniversite temsilcisi ve teknik işletici Eureko Sigorta A.Ş.’nin temsilcilerinden oluşur.

DASK’ın hedeflerini yerine getiren, etkin ve verimli bir organizasyon olarak faaliyetlerini sürdürmesi hangi kurumun görev ve sorumluluğundadır?

T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’nın görev ve sorumluluğundadır.

Hazine Müsteşarlığı’nın DASK faaliyetleri üzerinde detaylı bir denetim ve gözetim sorumluluğu bulunur. DASK’ın yıllık hesapları, harcamaları, iş süreçleri ve işlemleri Müsteşarlık tarafından denetlenir. Müsteşarlık, kurumun faaliyetlerine ve denetim sonuçlarına ilişkin olarak her yıl Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu’na bilgi verir. Kurumun yıllık hesapları ayrıca, bağımsız bir dış denetim firması tarafından da incelenir.

Zorunlu Deprem Sigortası poliçeleri nasıl oluşmaktadır?

Zorunlu Deprem Sigortası poliçeleri, DASK nam ve hesabına yetkili sigorta şirketleri ve bu şirketlerin acenteleri tarafından düzenlenmektedir. Yani, pazarlama ve dağıtım fonksiyonu tamamen sigorta şirketleri ve acenteleri tarafından yerine getirilmektedir. Sigorta şirketleri burada sadece aracılık fonksiyonu yüklenmekte olup teminat DASK tarafından sunulmaktadır. Sigorta şirketleri kendi üzerlerinde hiçbir risk tutmadan riski ve primi kuruma devretmektedir.

İhtiyaçların en etkin ve hızlı şekilde giderilmesi için devletin ve sigorta sektörünün işbirliği ile oluşturulan DASK sisteminin başlıca hedefleri nelerdir?

• Kapsamdaki bütün konutların, ödenebilir seviyedeki primlerle, depreme karşı güvence altına alınması,

• Yurtiçinde risk paylaşımının sağlanması,

• Deprem hasarlarının ülkemize getireceği mali yükümlülüğün, sigorta yoluyla, uluslararası reasürans (yeniden sigortalama) ve sermaye piyasalarına dağıtılması,

• Devletin, depremlerden -özellikle deprem sonrası afet konutları inşasından- kaynaklanan mali yükünün azaltılması,

• Devletin mali yüklerinden kaynaklanan vatandaşa yansıyacak muhtemel ek vergilerin önlenmesi,

• Sigorta sisteminin, sağlıklı yapıların üretiminde teşvik edici bir araç olarak kullanılması,

• Deprem hasarlarının karşılanmasında uzun vadeli kaynak birikiminin temin edilmesi,

• Toplumda sigorta ve sosyal dayanışma bilincinin gelişmesine katkıda bulunulması.

•  

DASK’ın Verdiği Teminatlar nelerdir?

• Ana Duvarlar
• Bağımsız Bölümleri Ayıran Ortak Duvarlar
• İstinat Duvarları
• Bahçe Duvarları
• Tavan ve Tabanlar
• Merdivenler
• Asansörler
• Sahanlıklar
• Koridorlar
• Çatılar
• Bacalar
• Yapının Yukarıdakilere Benzer Nitelikteki Tamamlayıcı Bölümleri

DASK Teminatı Kapsamı Dışındaki Durumlar nelerdir?

Zorunlu Deprem Sigortası, binadaki deprem ve depremden kaynaklanan maddi hasarları karşılar. Aşağıdaki durumlarda oluşan zararlar teminat kapsamı dışındadır:

• Enkaz kaldırma masrafları,

• Kâr kaybı,

• İş durması,

• Kira mahrumiyeti,

• Alternatif ikametgâh ve işyeri masrafları,

• Mali sorumluluklar ve benzeri başkaca ileri sürülebilecek diğer bütün dolaylı zararlar,

• Her türlü taşınır mal, eşya ve benzerleri,

• Tüm bedeni zararlar ve vefat,

• Manevi tazminat talepleri,

• Deprem ve deprem sonucu oluşan yangın, infilak, tsunami veya yer kaymasının dışında kalan ha- sarlar,

• Depremden bağımsız olarak, binanın kendi kusurlu yapısı nedeniyle zamanla oluşmuş zararlar.

  Bu özelliklerdeki hasarlar için, Zorunlu Deprem Sigortası’na ek olarak sigorta şirketlerinin sunduğu konut sigortaları yaptırılabilir.